قازىرگى تاڭدا باسپا بەتتەرىندە، قازاق قوعامىنا ەنتەلەي كىرىپ العان ءارتۇرلى ءدىني اعىمدار تۋرالى ءجيى ايتىلىپ، جازىلىپ تا ءجۇر. ايتىلىق، قازاق جاستارىن تەرىس ءدىني اعىمدارعا يتەرمەلەپ وتىرعان جاعدايدى جازۋ بار دا، وسى ماسەلەلەردى تۇزەتۋ جولىندا ورىندالاتىن ناتيجە بولۋ كەرەك.

ءبىزدىڭ ەلىمىزدە ساقالىن قاۋعاداي قىلىپ ءوسىرىپ، قىسقا شالبار كيىپ جۇرگەن ەر بالالارىمىز بەن حيدجاب، پاراندجى كيگەن قىز بالالاردىڭ سانى كۇننەن-ۇنگە كوبەيىپ بارا جاتقاندىعى جۇرەگى قازاق دەپ سوققان ءاربىر قازاقستاندىقتاردى الاڭداتۋى ءتيىس دەپ ويلايمىن.

ەلباسىمىز ن.ءا. نازاربايەۆ وسى ماسەلەنى شەشۋ ماقساتىندا تاعايىندالعان مينيسترلەرگە، قوعامدا وسىنداي جاعدايدى رەتتەۋ ءۇشىن كەرەك بولسا قۇقىق قورعاۋ مۇشەلەرىن دە جۇمىلدىرۋ كەرەكتىگىن باسا ايتتى. ءبىراق ءىس جۇزىندە ورىندالىپ جاتقان جۇمىستاردى كورىپ جاتقانىمىز شامالى.

باسقا قالالاردا بۇل جاعداي قانداي بولىپ جاتقانىن بىلمەيمىن، الماتى قالاسىندا ولار تىم كوبەيىپ بارادى.

ولاردىڭ كوپ شوعىرلانعان جەرلەرى دە بار. ول «التىن وردا» بازارى، ونىڭ توڭىرەگىندەگى «ىرگەلى» دەگەن جەر، حالىقتىڭ كوپ باراتىن ساۋدا ورىندارى «باراحولكا»، تاعى باسقا جەرلەردە. جانە دە ءبىزدى قاتتى ويلاندىراتىن جاعداي وزدەرىن وسىنداي كيىممەن كورسەتىپ، ارەكەتتەرىمەن نازارىمىزدى اۋدارتىپ جۇرگەندەردىڭ كوپشىلىگى ءبىزدىڭ قازاق جاستارى.

جاقىندا ءبىر وقيعانىڭ كۋاسى بولدىم. «28 پانفيلوۆشىلار ساياباعىنىڭ» ىشىمەن كوك بازارعا بارا جاتىپ، قاپ-قارا كيىم كيىپ، كوزدەرىن قارا تورمەن تۇمشالاپ العان ەكى بويجەتكەندى كوردىم، قاستارىنان ءوتىپ بارا جاتىپ بايقاعانىم (ولار قازاقشا سويلەسىپ بارا جاتتى) ولار قازاقتىڭ قىزدارى ەكەن.

قازاقتىڭ قىزدارى ەشقاشاندا حيدجاب پەن پاراندجى كيمەگەن. بۇل جايىندا ۇنەمى ايتىلىپ تا جاتىر. مۇنداي جاعداي ارى قاراي جالعاسا بەرەتىن بولسا، ەلىمىزدىڭ جاعدايى نە بولماق؟

سىرتقى راديكالدى كۇشتەردىڭ قازاقتىڭ مادەنيەتىنە، دىنىنە، سالت-داستۇرىنە، ادەت-عۇرپىنا كەرى ىقپالىن تيگىزۋ ارقىلى، ءبىزدىڭ بولمىسىمىزعا جات وزدەرىنىڭ ارەكەتتەرىن جۇزەگە اسىرۋ دەپ ويلايمىن. ءبىز مۇنداي ارەكەتكە جول بەرمەۋىمىز كەرەك. مۇنى اسىرەسە حالىققا قىزمەت ەتەتىن ورگاندار دەر كەزىندە توقتاتىپ، جۇمىس ىستەۋى كەرەك.

كورشى جاتقان مەملەكەتتەر جاستارىن وسىنداي ءدىني ەكسترەميستىك جولمەن ازعىنداۋعا جول بەرمەيدى، وندا قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى بۇل جۇمىستى دۇرىس باعىتقا قويعان. ءبىلىم بەرەتىن ورىنداردا (مەكتەپتەردە، كوللەدجدەردە، ۋنيۆەرسيتەتتەردە) قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى كەز-كەلگەن ۋاقىتتا وقۋ ورىندارىنا كىرىپ، جاستاردىڭ ءموبيلدى تەلەفوندارىن تەكسەرىپ، ەشقانداي راديكالدى توپتارمەن بايلانىسى جوقپا سونى قاداعالاپ وتىرادى.

ماسەلەن، وزبەكستاندا ساقالىن ءوسىرىپ، قىسقا شالبار كيگەن حيدجاب كيگەن ۇل-قىزداردى كورمەيسىن جانە وسىنداي كۇمان تۋعىزاتىن كيىم كيگەن ادامداردى شەكارادان كىرگىزبەيدى. تاعى ءبىر ايتپاعىم، وسىنداي اعىمعا كىرگەن جاستاردىڭ رۋحاني جان دۇنيەسىنىڭ ازعىندالۋى، اتا-اناسىن تىڭداماۋ، ولاردان وزدەرىنىڭ ويىنداعىسىن تالاپ ەتۋى ۇلكەن قاسىرەت بولىپ تۇر.

بۇكىل الەمدە «وتان وتباسىنان باستالادى» دەگەن قاعيدا بار، ۇلكەن وتانىمىز قازاقستاننىڭ قۋاتتى بولۋى سول وتباسىنداعى تاربيەدىن باستاۋ الادى. رۋحى قازاق جاستارىنىڭ كيگەن كيىمى، ارەكەتى، مادەنيەتى ناعىز قازاققا لايىقتى بولۋ كەرەك دەپ ەسەپتەيمىن.

 

قالدىگۇل تۇرعىنباي قىزى، اباي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق پەداگوگيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ وقىتۋشىسى، PhD دوكتورانت.