وسى ورايدا "ازىرەت سۇلتان" مەملەكەتتىك تاريحي-مادەني قورىق-مۋزەيىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن بەلگىلى قوعام قايراتكەرىن ەسكە الۋ جيىنى ءوتتى. شاراعا ۇلت جاناشىرى وزبەكالى جانىبەكوۆتىڭ نۇسقاۋىمەن تايقازاندى تۇركىستانعا قايتارۋ جولىندا ايانباي ەڭبەك ەتكەن "ازىرەتسۇلتان" مەملەكەتتىك تاريحي-مادەني قورىق-مۋزەيىنىڭ بۇرىنعى ديرەكتورى، قازىرگى ارداگەر، تۇركىستان قالاسىنىڭ قۇرمەتتى ازاماتى نۇرماحان نازاروۆ، قوعام قايراتكەرىنىڭ قارىنداسى ايعانىم سەرىم، قوعام قايراتكەرىنىڭ ءومىرى مەن قوعامدىق قىزمەتىن زەرتتەۋشى عالىم، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى ادىربەكوۆا بايان سادىق قىزى، حقتۋ «تاريح» كافەدراسىنىڭدوسەنتى تۇرسىن حازرەتالى جانە تاريحشى-عالىمدار مەن مۋزەي قىزمەتكەرلەرى قاتىسىپ، ەستەلىكتەرىمەن ءبولىستى.
– ءوز اعام وتە ەرەكشە جان بولعان. ول تەك تۋعان-تۋىستىڭ عانا ەمەس بارشا قازاقتىڭ اعاسىنا اينالدى. جۇزگە، رۋعا بولىنگەندى جانى قالامايتىن. قازاقتىڭ سالت-داستۇرلەرىنە دە وتە بايىپپىن قارايتىن. جەڭگەم دە اعامنىڭ وسىنداي قاسيەتتەرىن تولىقتىرۋعا لايىقتى جان بولدى. قازانى وتتان تۇسپەۋشى ەدى. قازاقتىڭ قانشاما جاقسى-جايساڭدارى اعامنىڭ شاڭىراعىنداعى بەرەكەلى داستارحاننان ءدام تاتتى. ءوزىم جاستايىمنان اعاما ەركەلەپ ءوستىم. 5 جىل قولىندا تۇرىپ، تاربيەسىن الدىم. قىزمەتى مەن وتباسىنا بىردەي كوڭىل بولەتىن ادالدىعى، اعالىق اقىلدارى ءالى دە كوز الدىمدا تۇرادى، – دەيدى قوعام قايراتكەرى وزبەكالى جانىبەكوۆتىڭ قارىنداسى ايعانىم سەرىم.
ال، تايقازاننىڭ ەلگە ورالۋىنا كوپ ەڭبەك سىڭىرگەن تۇركىستان قالاسىنىڭ قۇرمەتتى ازاماتى نۇرماحان نازاروۆ وزگە ەلدە تۇرعان تۇركىستاننىڭ جادىگەرىن ەلگە قالايدا قايتارۋ جولىندا بارىن سالعان وزبەكالى جانىبەكوۆتىڭ ءوز ۇستانىمى مەن بولاشاعىنا دەگەن كوزقاراسىنىڭ بەرىكتىگىنە توقتالدى.
– وزەكەڭ تاريحي-مادەني مۇرالاردى ساقتاۋ، مۋزەيلەندىرۋ جانە اينالاسىن كورىكتەندىرىپ، اباتتاندىرۋمەن بىرگە ونى پايدالانۋ بارىسىندا بارلىق مۇرانىڭ رۋحاني تاربيەلىك مانىنە، تاريحي ماڭىزىنا كوڭىل اۋدارىپ وتىراتىن جان بولاتىن. بىردە مۋزەي جۇمىسىن جانداندىرۋ باعىتىندا جاساعان جۇمىسىمىزعا كوڭىلى تولماعان كەيىپ تانىتتى. تىم اشۋلى. ءسوز استارىنان ۇعىندىردى. مەڭزەگەنى-تايقازاندى قايتارىپ الۋ. جۇمىسىمىزدىڭ باستى ماعىناسى، ۇرپاق ءۇشىن ماڭىزى – سول قۇنى مۇرادا ەكەنىن بىلسەك تە مۇندا الۋعا جول تابۋ استە قيىن. بۇل ماسەلە ءوزاعامدى تەرەڭ ويلاندىرعانى بايقالدى. اقىر تۇبىندە تىكەلەي ءوزى ۇيىتقى بولۋىمەن-بۇل قۋانىشقا قول جەتكىزۋىمىزگە جول اشىپ بەردى، – دەيدى ارداگەر مۋزەي باسشىسى نۇرماحان نازاروۆ.
– وزبەكالى اعا جايىندا ايتىلار تاريحي اڭگىمەلەر تاۋسىلماق ەمەس. ونىڭ ارتىندا قازاق حالقىنىڭ قۇندىلىقتارىن ساقتاپ قالۋ جولىندا سايراعان ىزدەر جاتىر. «ازىرەت سۇلتان» قورىق-مۋزەيىنىڭ قورجىنى بۇگىن تاعى دا قۇندى مۇرالارمەن تولىقتى. تاريح تۇلعاسىنا ءتان ءتول دۇنيەلەرىنىڭ ءبىر بولىگىن ايعانىم اپا دا اكەلىپ تابىستاپ وتىر. ءىس-شارامىز الدداعى ۋاقىتتا دا جالعاسىن تابادى. مۋزەي ءىسى جولىندا ەڭبەگى وراسان قوعام قايراتكەرى ءبىز ءۇشىن اڭىز، ماقتانىش بولىپ قالا بەرمەك، – دەپ كەلەلى ويلار مەن تىڭ دەرەكتەرگە تولى ەرەكشە جيىنعا قاتىسقان قوناقتارعا ىزگى لەبىزىن بىلدىرگەن «ازىرەت سۇلتان» مەملەكەتتىك تاريحي-مادەني قورىق-مۋزەيىنىڭ باسشىسى نۇربولات احمەتجانوۆ ارنايى سىي-سياپاتتار تابىستاپ، وزبەكالى جانىبەكوۆتىڭ قارىنداسى ايعانىم سەرىمنىڭ يىعىنا ۇلتتىق ويۋ-ورنەكتەرمەن كومكەرىلگەن كومزول جانە اق ورامال جاپتى.
حقتۋ «تاريح» كافەدراسىنىڭ دوسەنتى تۇرسىن حازرەتالى دە قازاقستانداعى مۋزەيلەردىڭ باسىم بولىگىندە وزبەكالى جانىبەكوۆتىڭ التىن ىزدەرى جاتقاندىعىن ايتتى. رۋحاني جاڭعىرۋدا سول كەزەڭنەن باستاعان ۇلت قايراتكەرى ۇلتتىق كيىم، داستۇرمەن قاتار ونەر جانە مۇرالار جولىن ساقتاۋدا ايرىقشا ەڭبەك ەتكەندىگىن تاريحي دەرەكتەرگە سۇيەنە وتىرىپ جەتكىزدى.
وزبەكالى جانىبەكوۆ 1931 جىلى 28 تامىزدا وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى، وتىرار اۋدانى، سارىقامىس اۋىلىندا قاراپايىم جانۇيادا دۇنيەگە كەلىپ، ەڭبەكقورلىعى مەن ىزدەنىمپازدىعى ناتيجەسىندە جوعارى ءبىلىم العان. ەڭبەك جولىنداعى قىزمەتىن شاكىرت تاربيەلەۋدەن باستاپ، بويىنداعى تۋما تالانتىنىڭ ارقاسىندا ساياسي قىزمەتتە اۋداندىق كومسومول كوميتەتىنەن قازاقستان كومپارتياسىنىڭ ورتالىق كوميتەتىنىڭ حاتشىسىنا دەيىنگى قىزمەتتەردى اتقارعان. ءو.جانىبەكوۆتىڭ ءومىر جولىندا قىزمەت بابىمەن قازاقستاننىڭ قاي وڭىرىنە بارسا دا ەل باسقارۋداعى ەرەكشە قاسيەتتەرى، حالقىمىزدىڭ قازىناسى-ۇلتتىق ونەر، ءسالت-داستۇردى دارىپتەۋدەگى ونەگەلى ىستەرى ۇشان-تەڭىز. سوندىقتان دا حالقىمىزدىڭ ءبىرتۋار ۇلى ءو.جانىبەكوۆتى تۋعان جەرى، تەك وڭتۇستىك ءوڭىرى عانا ەمەس بارشا قازاق ماقتان تۇتادى.
تورتكۇل دۇنيەگە اتى ءمالىم، تۇركى جۇرتىنىڭ ورتاق شاڭىراعى - قوجا احمەت ياساۋي كەسەنەسىندەگى تايقازاننىڭ سانكت-پەتەربۋرگتىڭ ەرميتاج مۋزەيىنەن 54 جىلدان سوڭ ەلگە ورالعانىنا دەيىن قانشاما تار جول تايعاق كەشۋدى باستان وتكەرگەنى بەلگىلى.
قوجا احمەت ياساۋي كەسەنەسىن مۋزەي ەتىپ قۇرۋدا، تايقازاندى ەلگە قايتارىپ، قايتا ورنىنا ورنىقتىرۋدا سول كەزدە مادەنيەت سالاسىندا قىزمەت اتقارعانوزباكالى جانىبەكوۆتىڭ سىڭىرگەن ەڭبەگى وراسان.
قازىرگى تاڭدا «ازىرەت سۇلتان» مەملەكەتتىك تاريحي-مادەني قورىق-مۇراجايىنىڭ قورىندا جانىبەكوۆ ەسىمىمەن بايلانىستى ءبىرشاما جادىگەرلەر بار. ول 1978 جىلدان باستاپ قورىق-مۇراجاي قورىنا وتكىزگەن ءقابىرجاپقىش، قوڭىرات كىلەم، شۇعىلا كىلەم، بولمە جيھازى (اسادالعا ۇقساس جاسالعان)، كەسەنە تاريحى مەن وسى ءوڭىردىڭ تۇرمىس-تىرشىلىگىنە، جاعرافياسىنا قابىساتىن تاعى دا باسقا جادىگەرلەردى الماتى قالاسىنداعى ورتالىق مەملەكەتتىك مۇراجايىنان الدىرىپ، قورىق-مۇراجاي قورىنا تابىستاعان. سوڭعى جىلدارى كوز مايىن سارقىپ «التىناي»، «ادىرنا» فولكلورلىق انسامبل قىزمەتكەرلەرىنە ۇلتتىق ناقىشتا تىكتىرگەن كويلەگى، نەمەرەسى ازەلگە ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى - ناۋرىز مەرەكەسىنە وراي تىكتىرگەن قازاقى كويلەگى (1989 جىل)، سونداي-اق تۇتىنعان زاتتارى دا جيناقتالا باستادى.
ارتىنا مول مۇرا قالدىرعان دارا تۇلعانىڭ قازاق حالقىنا سىڭىرگەن ەڭبەگى ولشەۋسىز. ونىڭ قالامىنان تۋعان ەڭبەكتەرىندە «ەحو»، «جولايرىقتا»، «ەجەلگى وتىرار»، «ۋاقىت كەرۋەنى»، «قازاق كيىمى»، «تاعدىر تاعىلىمى» سىندى باعا جەتپەس مۇرالارىنىڭ ورنى ەرەكشە.
بەلگىلى قوعام قايراتكەرى وزبەكالى جانىبەكوۆتىڭ تۋعان كۇنىنە وراي ۇيىمداستىرىلعان ەسكە الۋ جيىنىنان سوڭ "ازىرەت سۇلتان" مەملەكەتتىك تاريحي-مادەني قورىق-مۋزەيىنىڭ ديرەكتورى احمەتجانوۆ نۇربولات قادىر ۇلى باستاعان شاراعا قاتىسۋشىلار وتىرار اۋدانىنداعى كەسەنەسىنە بارىپ قۇران باعىشتادى.
