قيسىنى قيسىق قۇرىلىم: قىزمەتى بىردەي پايداسىز ۇيىمنىڭ قاجەتى قانشا؟
قازاقستاندا ءقازىر قۇمار ويىن بيزنەسى تۋرالى ماسەلەۇستارانىڭ جۇزىندەي لىپىپ تۇر. بىرەر كۇن بۇرىن «ويىن بيزنەسى تۋرالى» زاڭ جوباسىنا مۇددەلى توپ ۇسىنعان ءبىرقاتار تۇزەتۋ رەسمي تۇردە ەنگىزىلدى. ونىڭ اۆتورلارى ءارءبىر وپەراسيادان پايىز الۋ قۇقىعىن العىسى كەلەتىن بەلگىلى ءبىر جەكە دەلدال كومپانيانى ۇيىمداستىرعىسى كەلەدى. مۇنداي قۇرىلىم سالانىڭ كەمشىن تۇسىن تولىقتىرسا جاقسى، ارينە. ءبىراق ءبىر-بىرىنىڭ قىزمەتىن اينا-قاتەسىز قايتالايتىن جەكە دەلدال كومپانيانىڭ قۇرىلۋى قاجەتسىز باسى ارتىق بۋىن بولۋمەن قاتار، ءبىرقاتار ءقاۋىپ توندىرەدى. بۇل قانداي ءقاۋىپ؟ باسىنان باياندايىق.
جەكە دەرەكتەردىڭ تارالىپ كەتپەۋىنە كىم كەپىل؟
جوبا اۆتورلارى ستاۆكالاردى ەسەپكە الۋ ورتالىعىنا ءباس تىگەتىندەردى، سونىڭ ىشىندە جاس سەنزۋراسىنا سايكەستەندىرۋ فۋنكسياسىن بەرۋدى ۇيعاردى. شىن مانىندە، مۇندا جەكە كومپانياعا – ق ر قارجى مونيتورينگى اگەنتتىگىنىڭ (قمق) جانە سالىق ورگاندارىندا دەرەكتەرگە قول جەتكىزۋگە جانە قايتالاما فۋنكسياسى بار وكىلەتتىلىگىن بەرۋ تۋرالى ماسەلە قوزعالدى. ەڭ باستىسى، بۇل جەردە ميلليونداعان قازاقستاندىقتىڭ جەكە دەرەگى بار. سوڭعى كەزدەرى ەل ازاماتتارىنىڭ جەكە اقپاراتىنىڭ جاريالانۋى بايلانىستى جانجال ءجيى تۋىنداپ وتىر عوي. جەكە كومپانيا جەكە تۇلعالاردىڭ دەرەكتەرىنە اشىق قولجەتىمدىلىك جاساماۋىنا كەپىلدىك بار ما؟
سالىق ورگانىنىڭ قىزمەتىن قايتالايدى
ستاۆكالاردى ەسەپكە الۋ ورتالىعىنىڭ تاعى ءبىر فۋنكسياسى – بۇل سالىقتىق اكىمشىلەندىرۋ ماقساتىندا ستاۆكالاردى ەسەپكە الۋ. كومپانيا ءوزىنىڭ سەرۆەرى ارقىلى ءار ستاۆكا نەمەسە ويىن سالاسىنداعى باسقا وپەراسيالار تۋرالى دەرەكتەردى سالىق ورگانىنا اۆتوماتتى تۇردە جىبەرۋى كەرەك.ەڭ سوراقىسى، نەلىكتەن جەكە كومپانيا مەملەكەتتىك قارجىلىق ەسەپتىلىكتىڭ ىشكى دەرەكتەرىنە تىكەلەي قول جەتكىزە الادى؟ ءقازىر قىزمەتىنە سالعىرت قارايتىن كومپانيالاردىڭ كەسىرىنەن جاپا شەككەنىنەن ساباق الاتىن كەز الدەقاشان كەلگەن.
جاۋاپتى ويىن قاعيداسىن ساقتاۋ
ءباس تىگۋلەردى ەسەپكە الۋ ورتالىعىنا بەرءۋدى كوزدەيتىن تاعى ءبىر فۋنكسياسى – بارلىق بۋكمەكەرلىك كەڭسەنىڭ جاۋاپتى ويىن قاعيداسىن قاتاڭ ساقتاۋىن باقىلاۋ. ياعني، كليەنتتەردى قۇمار ويىنعا سالىنۋدىڭ قءاۋپى تۋرالى حاباردار ەتىپ، ءباس تىگۋدى ۇناتاتىنداردىڭ جاسىن زاڭمەن بەلگىلەنگەن شەكتەۋلەرگە قاتاڭ سايكەس قاداعالاۋ، ءار ويىنشىعا بەلگىلى ءبىر ۋاقىتقا ستاۆكا جاساۋعا تىيىم سالۋ ارقىلى ءوزىن-وزى شەكتەۋگە مۇمكىندىك بەرۋ.
قولدانىستاعى زاڭناماعا سايكەس، ويىن سۋبەكتىلەرىنىڭ 21+ جاس شەگىن قاتاڭ ساقتاۋ («ويىن بيزنەسى تۋرالى» قرز 15-بابىنىڭ 1-تارماعى) جانە ءوزىن-وزى شەكتەۋ قۇرالدارىن قولدانۋ («ويىن بيزنەسى تۋرالى» قرز 15-1-بابى) مىندەتى قاراستىرىلعان. بۇعان قوسا، «ويىن بيزنەسى تۋرالى» ق ر زاڭىنىڭ 15-بابىنىڭ 2-تارماعىنا سايكەس، بۋكمەكەرلىك كەڭسە جۇمىسىنىڭ قاعيدالارىندا جاۋاپتى ويىننىڭ باسقا دا قۇرالدارى، سونىڭ ىشىندە ويىنشىلارعا تاۋەكەلدەر تۋرالى، قولداۋ مەن كومەكتىڭ قولجەتىمدى قۇرالدارى تۋرالى اقپارات بەرۋ، سونداي-اق ءوزىن-وزى باعالاۋ فۋنكسيالارى كوزدەلەدى. بۇل سالاداعى ءاربىر كومپانيانىڭ وسى تالاپتاردى ساقتاۋدى مەملەكەتتىك ۋاكىلەتتى ورگان باقىلايدى. ەندەشە قوسىمشا جەكە باقىلاۋشى نە ءۇشىن قاجەت؟
شىعىن مەن سالدار
مامانداردىڭ پىكىرىنشە، ستاۆكالاردى ەسەپكە الاتىن دەلدال كومپانيانى ەنگىزۋ قازاقستان نارىعىنان زاڭدى بۋكمەكەرلىك كەڭسەلەردىڭ كەتۋىنە اكەلەدى. بۇل ەلدىڭ زاڭدى ەلەمەيتىن، ەشقانداي سالىق تولەمەيتىن زاڭسىز بۋكمەكەرلىك كەڭسەلەردىڭ كليەنتتەردى الدەقايدا تارتىمدى ۇسىنىسپەن وزىنە تارتاتىنىن ەسكەرسەك، باسەكەگە قابىلەتتىلىككە ۇلكەن سوققى.
البەتتە، زاڭدى بيزنەس سۋبەكتىلەرىنىڭ نارىقتان كەتۋى زاڭسىز ويىن نارىعى ۇلەسىنىڭ كۇرت وسۋىنە سەبەپ. ءقازىر «قارا» جانە «سۇر» قۇمار ويىندار نارىعى بۇگىندە ەلدەگى لۋدومانيانىڭ ءورشۋىنىڭ نەگىزگى فاكتورى بولىپ وتىر.
بۇعان قوسا، ليسەنزياسى بار زاڭدى قۇرىلىمنىڭ قۇرۋى سالىق تۇسىمدەرىنىڭ ازايۋىنا (2023 جىلى تەك بۋكمەكەرلىك سالادان ەل قازىناسىنا شامامەن 110 ملرد تەڭگە سالىق تۇسكەن) اكەلەدى. سونداي-اق، بۇل الەۋمەتتىك جاۋاپكەرشىلىك باعدارلاماسى اياسىندا بۋكمەكەرلىك كەڭسەلەر تاراپىنان سپورتتى جانە باسقا دا ماڭىزدى سالالار قارجىلاي قولداۋدان ەداۋىر قاعىلادى دەگەن ءسوز.
پرەزيدەنتتىڭ ساياساتىنا قارسى ما؟
ق ر باس پروكۋراتۋراسى مەن ق ر باسەكەلەستىكتى قورعاۋ جانە دامىتۋ اگەنتتىگى، ق ر ۇلتتىق بانكى، ادىلەت مينيسترلىگى، قارجى مونيتورينگى اگەنتتىگى سىندى زاڭدىلىقتىڭ ساقتالۋىنا جاۋاپتى ءبىرقاتار نەگىزگى مەملەكەتتىك ورگان مۇنىڭ مونوپولياعا قارسى جانە سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى زاڭنامامەن سايكەس كەلمەيتىنىن ايتىپ، ستاۆكالاردى ەسەپكە الۋ ورتالىعى ەنگىزۋ يدەياسىن سىنعا العان. ءارى ويىن-ساۋىق سەكتورىنداعى مەملەكەتتىك-جەكەمەنشىك ارىپتەستىك ارقىلى ستاۆكالاردى ەسەپكە الۋ ورتالىعى جوباسىن جۇزەگە اسىرۋدىڭ تيىمسىزدىگى بايقالادى.
قاڭتار وقيعاسىنان سوڭ دەلدال كومپانيالاردىڭ قىزمەتىنە مەملەكەت باسشىسى ق.توقايەۆ تىيىم سالعان ەدى. بۇعان «وكم وپەراتورى» سىندى قۇرىلىم سەبەپ بولعان ەدى. پرەزيدەنت ۇكىمەتتىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسىندا مونوپوليستەردىڭ قىزمەتىن زاڭنامالىق تۇرعىدان رەتتەۋدى، مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ فۋنكسيالارىن قايتالايتىن پايداسىز دەلدالدىق قۇرىلىمداردىڭ قىزمەتىن توقتاتۋدى جانە ولاردىڭ بولاشاقتا پايدا بولۋىن بولدىرماۋدى تاپسىرعان. سوندا بۇل پرەزيدەنتتىڭ پارمەنىن پىسقىرمايتىن، ەلدىڭ ساياساتىنا قارسى ۇيىم با؟
