دەپۋتات نازاربايەۆسىز وتكەن پارتيانىڭ كەزەكتەن تىس سەزى اسا ماڭىزدى تاريحي وقيعا بولدى دەپ سانايدى. سەبەبى، بۇل كۇنى «تەك قانا پارتيانىڭ باسشىلىعى اۋىسقان جوق، ساياسي ەليتا اۋىسقان».
«دالىرەك ايتساق، 30-جىل مەملەكەتتى باسقارعان توپ ساياسي ارەنادان كەتتى.
جالپى، ءبىز مينيسترلەردىڭ اۋىسۋى، پارتيانىڭ باسشىلىعىنىڭ اۋىسۋى جونىندە ايتقاندا ودان ەشقانداي سەنساسيا جاساۋدىڭ قاجەتى جوق.
ادامنىڭ تابيعاتى سول- بىرەۋ كەلەدى، بىرەۋ كەتەدى. ءدال سول سياقتى ساياساتتا دا توپتار اۋىسىپ تۇرۋى قاجەت. ونداي اۋىسۋ بولماسا، ساياسي ورگانيزم تۇرىپ قالعان سۋ ءتارىزدى "بورسىپ كەتەدى"، – دەدى سايروۆ.
وسى سەبەپتى بيلىك ءجيى-جيى اۋىسىپ تۇرۋ ەكەن، سول كەزدە عانا العا جىلجۋ، دامۋ تەندەنسيالارى تۋرالى ايتۋعا بولادى.
دەپۋتات ءوز تاراپىنان «ەسكى جۇيە ورنىن وڭايشىلىقپەن بوساتپايدى. اۋلەت الىسقا ۇزاعان جوق» دەگەن كۇمانشىل اۋديتورياعا:
"Nur Otan" پارتياسىنا جەتەكشىلىك ەتكەن بيلەۋشى توپ اۋىسىپ، ءبىرجولاتا كەتتى، – دەپ جاۋاپ قاتقان. سايروۆ وسى ورايدا ەكس-پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ رولىنە توقتالا كەتكەن.
ونىڭ پايىمداۋىنشا، نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ 2004-جىلعا دەيىنگى قازاقستان مەملەكەتىنىڭ شەكاراسىن بەكىتۋ، ەلوردانى كوشىرۋ، ەلىمىزدەگى ەكونوميكالىق رەفورمالاردى جاساۋ جونىندەگى ەڭبەكتەرىن ەشكىم جوققا شىعارا المايدى.
«بۇل مەملەكەتىمىزدىڭ بۇعاناسىنىڭ قاتايۋى، شاڭىراعىنىڭ مىعىم بولۋىنا قوسىلعان ەرەكشە ۇلەس!
ءبىراق، مەدالدىڭ ەكىنشى جاعى دا بار.
ەلىمىزدىڭ بۇكىل حالىق بولىپ جاساعان ەكونوميكالىق يگىلىكتەرىن جەكەلەنگەن توپتاردىڭ ەنشىسىنە بەرىپ قويعان، حالىق اش-جالاڭاش وتىرعاندا سول حالىقتىق مەنشىكتى "وزدەرىنە بولە-جارا" اۋدارىپ العاندا وسى توپ.
كەشەگى، "ازاتتىق" راديوسى كورسەتكەن، الاتاۋدىڭ بوكتەرىندەگى قانشاما گەكتارعا سالىنعان ءزاۋلىم سارايلاردى بارلىعىمىز كوردىك. ال قانشاما ءبىزدىڭ تۋعان تۋىس، اعايىندارىمىز قالادا ءوزىنىڭ كونستيتۋسيامەن بەكىتىلگەن 10-سوتىق جەرلەرىن الا الماي، زار قاقساپ ءجۇر.
قاڭتاردا كوشەگە شىققان، سول اۋىلدان قالاعا كەلىپ، 10-سوتىق جەرگە يە بولا الماعان ءوزىمىزدىڭ تۋعان-تۋىستارىمىز»، – دەيدى دەپۋتات.
سايروۆ مۇنى تەڭسىزدىكتىڭ كورىنىسى دەپ سانايدى. سونىڭ سالدارىنان «الەۋمەتتىك كونتراست» تۋىنداپ، ول ءوز كەزەگىندە «قوعامدىق الاۋىزدىقتىڭ كاتاليزاتورىنا» اينالعان.
"دوسىڭ جىلاتىپ ايتادى"، بۇل شىندىقتى ءبىز ايتۋعا ءداتىمىز جەتۋى ءتيىس. بۇل بۇگىنگى ءومىر شىندىعى.
مەملەكەتىمىزدە الەۋمەتتىك ادىلەتتىلىك پرينسيپتەرى ورنىعۋى ءتيىس.
اۋىل جاستارىنىڭ ءبىلىمىن ارتتىرىپ، ولارعا "الەۋمەتتىك ليفت" قالىپتاستىرۋ وتە ماڭىزدى. ميللياردتتاعان سومانى ەكسپو-عا، لرت-عا جۇمسادىق. وسى سومانى اۋىل-ايماققا سالۋ قاجەت.اۋىل ءبىزدىڭ اسىل قازىنامىز! شەكارالىق اۋدانداردى اشۋ كەرەك»، – دەپ ەسەپتەيدى سايروۆ.
...
سونداي-اق دەپۋتات پارتيا سەزىندە ءسوز سويلەگەن پرەزيدەنت توقايەۆتىڭ ءبىرقاتار ءۋاجىن قۇپتاپ وتىر.
پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆ كۇزدە "ساياسي رەفورمالار باعدارلاماسى جاريالانعاننان كەيىن، پارتيادان شىعۋى ىقتيمال" ەكەندىگىن جاريالاعان.
سايروۆتىڭ پىكىرىنشە، بۇل دۇرىس قادام. ويتكەنى پرەزيدەنت قازاقستاننىڭ بۇكىل حالقىنىڭ مۇڭ-مۇددەسىن قورعاۋى كەرەك.
ال پارتيا وتكەن ساياسي جۇيەنىڭ قوعامدىق-ساياسي، قارجىلىق-ەكونوميكالىق مۇددەلەرىن قورعاۋعا باعىتتالعان قوعامدىق ورگانيزم بولعان.
«پارتيادا ەكى جىل ىشىندە رەفورما ءجۇرىپ، پرايمەريز وتكىزىلىپ، قوعاممەن تىعىز بايلانىس تەتىكتەرى جاسالدى. وسى تەندەنسيانى تەرەڭدەتۋ ماڭىزدى.
ەندى، "Nur Otan" پارتياسىنا ءوزىنىڭ جۇمىسىن قوعامنىڭ، ازاماتتاردىڭ، ادامداردىڭ ساياسي، ەكونوميكالىق مۇددەلەرىن قورعاۋعا قابىلەتتى ۇيىمعا اينالۋ مىندەتى تۇر. وتە اۋىر مىندەت.
وسى مىندەت ۇردىسىنەن شىعا الساق، پارتيا ناقتى "پارلامەنتتىك" رەڭ الىپ، پروگرەسسيۆتى ۇيىمعا اينالادى.
ول ۇردىستەن شىعۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك ەكەندىگىن پارتيا ءتوراعاسى قاسىم-جومارت توقايەۆ جان-جاقتى ايتىپ بەردى»، – دەيدى دەپۋتات.
...
سايروۆ پارتيانىڭ اتىن وزگەرتۋ قاجەت دەگەن ۇستانىمدا. «نۇر وتان» مۇشەسى ساياسي ۇيىمعا رەبرەندينگ قاجەت دەپ ەسەپتەيدى. بارلىق ساياسي كۇشتەرگە "اشىق ەسىك" ساياساتى پارتيانىڭ ەڭ باستى قۇندىلىعى بولۋى كەرەك.
ونىڭ ايتۋىنشا پارتيانىڭ الدىندا وتە كۇردەلى، قيىن، قىم-قيعاشى مول ساپار تۇر.
دەپۋتات پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ دا ساياسي شەشىمدەرىن لوگيكا شەڭبەرىندە قاراستىرۋ كەرەك دەپ پايىمدايدى
ءوز تاريحىندا العاش رەت اسا كۇردەلى ساياسي-ەكونوميكالىق رەفورماسيانى باسىنان كەشىرىپ جاتقان قازاقستان ءۇشىن بۇل وزگەرىستەر باقىلاۋدان شىعىپ كەتپەۋى كەرەك. مەملەكەتتىلىكتى ساقتاپ قالۋدا وسى جايتقا كوڭىل بولگەن ءجون.
ءسوي دەگەن مەملەكەتتىلىكتەن ايىرىلىپ قالۋ ءبىر عانا مەزەت ەكەندىگىن "قايعىلى قاڭتار" كورسەتتى دەپ تۇجىرىمدايدى.
«پرەزيدەنت «نۇر وتاننىڭ» پارلامەنتتەگى فراكسياسىن پايدالانىپ، ۇكىمەتكە ىقپالىن كۇشەيتە وتىرىپ تەزىرەك، ەكونوميكالىق ەففەكتىگە جەتۋدى كوزدەيدى.
ويتكەنى، ءقازىر ءبىزدىڭ بارلىعىمىزعا حالىققا، ازاماتتارعا ولاردىڭ ءومىرىنىڭ جاقسارىپ كەلە جاتقاندىعى جونىندە ناقتى "سيگنال" قاجەت. پرەزيدەنت قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىلىگى ءۇشىن جاۋاپتى بىردەن-بىر تۇلعا. بۇل وتە اۋىر جۇك! سوندىقتان، ول كىسى جۇيەلى تۇردە، بىرتە-بىرتە، جان-جاعىن باعدارلاپ، ون رەت ويلانا وتىرىپ شەشىم قابىلداۋى قاجەت. ماسەلە وسىندا»، – دەيدى سايروۆ.
ايتپاقتايىن...
ءدال وسى ەرلان سايروۆ پەن ارىپتەسى، ايگىلى «قازاق ميسسياسىنىڭ» اۆتورى بەرىك ءابدىعالي ۇلى پرەمەر-ءمينيستردىڭ ورىنباسارى ەرالى توعجانوۆقا ساۋال جولداعان ەكەن.
دەپۋتاتتار «قازاقستاننىڭ باستى الەۋمەتتىك پروبلەماسىنىڭ بىرەگەيى – حالىقتىڭ باسىم بولىگىنىڭ كەدەيلىگى» ەكەنىن اشىپ ايتقان.
«قالا مەن دالا» حاتتىڭ ءبىر مۇشەسىن بۇزباي، قاز-قالپىندا جاريالاعاندى ءجون كوردى.
...
قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆ ۇكىمەتكە حالىقتىڭ تابىسىن ارتتىرۋ باعدارلاماسىن ازىرلەۋدى تاپسىردى.
«ءاربىر باسقارۋ دەڭگەيىندە كەدەيلىكتى ازايتۋدىڭ ناقتى كورسەتكىشتەرىن بەلگىلەۋ كەرەك»، - دەدى پرەزيدەنت.
دۇنيەجۇزىلىك بانك الەمدەگى كەدەيلىكتىڭ ەكى شەگىن قاراستىرعان: تابىسى ورتاشادان تومەن ەلدەر ءۇشىن كۇنىنە ءبىر ادامعا 3،2 اقش دوللارى، تابىسى ورتاشادان جوعارى ەلدەر ءۇشىن 5،5 اقش دوللارى.
ال قازاقستاندا ەڭ تومەنگى كۇنكورىس دەڭگەيى 2،8 دوللاردى قۇرايدى، رەسەيدە كۇنىنە 6 دوللار.
ەڭ تومەنگى كۇنكورىس دەڭگەيى وتە تومەن بولعاننىڭ وزىندە، 2021 جىلى تابىسى كۇنكورىس دەڭگەيىنەن تومەن ادامدار سانى– رەسمي تۇردە 998 مىڭ ادام بولدى.
ال بەيرەسمي ساراپشىلار بۇل كورسەتكىشتىڭ 1،5 ملن، ودان دا جوعارى ەكەندىگىن ايتادى.
ءومىر كورسەتكەندەي، حالىقتىڭ جاپپاي كەدەيلىگى مەملەكەتكە وتە قىمباتقا تۇسەدى!
ىشكى جالپى ءونىمنىڭ ەسەلەپ وسۋىنە قاراماستان، قازاقستان ونداعان جىلدار بويى، كەدەيلىك شەگىن كوتەرمەي كەلەدى.
بۇگىندە قازاقستان ەڭ تومەنگى كۇنكورىس دەڭگەيى الەمدەگى ەڭ تومەن ەلدەردىڭ ءبىرى جانە نيگەريا، انگولا، ۆەنەسۋەلا، گابون سياقتى ەلدەردىڭ دەڭگەيىندە تۇر.
ال ەۋروپالىق ەلدەردە كەدەيلىك ورتاشا تابىستىڭ 60% دەڭگەيىندە بەلگىلەنەدى.
سونىمەن بىرگە، پاندەميا باستالعاننان بەرى تۇرمىسى تومەن ءۇي شارۋاشىلىقتارىنىڭ قارجىسىنا نۇقسان كەلتىرەتىن ينفلياسيانىڭ وسۋىنە بايلانىستى الەۋمەتتىك تولەمدەردىڭ تيىمدىلىگى تومەندەدى.
مىسالى، قازاقستاندا حالىقتىڭ ەڭ از قامتىلعان 40 پايىزى ءوز بيۋدجەتىنىڭ 59 پايىزىن ازىق-تۇلىك ونىمدەرىنە جۇمسايدى.
كەي كەزدەرى بۇل كورسەتكىش ودان دا جوعارى.
ەلىمىزدە ازاماتتاردىڭ تومەن الەۋمەتتىك جاعدايىنىڭ ەكى ينديكاتورى بار - ەڭ تومەنگى كۇنكورىس شەگى جانە كەدەيلىك شەگى. كەدەيلىك شەگى، ەڭ تومەنگى كۇكورىس شەگىنىڭ، ياعني 36 مىڭ تەڭگەنىڭ 70 - پايىزىن قۇرايدى.
بۇل ەرتەدەگى ۇكىمەتتەردىڭ حالىققا اقشانى از تولەۋ ءۇشىن ىستەپ قويعان «قۋلىعى».
ياعني، الەۋمەتتىك كومەك العىڭ كەلسە، «ءسىڭىر كەدەي» بولۋىڭ كەرەك!
وسى تاۆتالوگيانىڭ ناتيجەسىندە، 2020 جىلى باعانىڭ تۇراقتى وسۋىنە بايلانىستى الەۋمەتتىك كومەككە سۇرانىس ءوسىپ، ءزارۋ ادامداردىڭ سانى ارتسا دا، اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەكپەن قامتىلعان ادامداردىڭ سانى ازايعان.
بۇل فاكتور ءوز كەزەگىندە ءزارۋ ازاماتتاردىڭ الەۋمەتتىك جاعدايىن مۇلدەمگە تۇرالاتىپ جىبەردى!
«Nur-Otan» پارتياسىنىڭ فراكسياسى كەدەيلىكپەن كۇرەسۋ ءۇشىن ۇكىمەت مىناداي شارالار قاراستىرۋى قاجەت دەپ ەسەپتەيدى.
- ەلدەگى جالپى ىشكى ءونىم دەڭگەيىنە، حالىقارالىق ستاندارتتارعا سايكەس قازاقستاندا كەدەيلىك شەگىن ارتتىرۋ. قوعام ىشىندەگى كەدەيلىك تۋرالى كوزقاراسقا سايكەس كەلەتىن، كەدەيلىكتىڭ جاڭا انىقتاماسىن ەنگىزۋ.
- ەڭ تومەنگى كۇنكورىس شەگى مەن كەدەيلىك شەگىن بىرىكتىرە وتىرىپ، ەڭ تومەنگى كۇنكورىس شەگىن ارتتىرۋ.
- ەكى ەڭ تومەنگى جالاقى مولشەرىندە تابىس الاتىن ازاماتتاردى جەكە تابىس سالىعىنان بوساتۋ.
- ەڭ تومەنگى جالاقىنى جىل سايىن يندەكساسيالاۋ ماسەلەسىن شەشۋ.
- ەڭ تومەنگى جالاقى الاتىن ازاماتتاردىڭ جۇمىسسىزدىق بويىنشا ساقتاندىرۋ سوماسىن ارتتىرۋ ارقىلى ساقتاندىرۋ جۇيەسىن جەتىلدىرۋ.
ماسەلەنى شەشە وتىرىپ، زاڭدا بەكىتىلگەن مەرزىمدە جاۋاپ بەرۋىڭىزدى سۇرايمىن.
قۇرمەتپەن،
ءماجىلىس دەپۋتاتتارى،
«Nur-Otan» فراكسياسى مۇشەلەرى
ە.سايروۆ
ب.ءابدىعالي ۇلى
