اتاعى تاۋداي. سول كىسى «سوۆحوزداردىڭ 10 جىلدىق تاريحى» دەگەندى جازىپ، تاريحشى بولعان. «سوسياليستىك ەڭبەك ەرىن» سول «ەڭبەگىنە» العان ادام. وسىنى عىلىم دەپ ايتۋعا بولا ما؟ سوۆحوزدىڭ 10 جىلدىق ەسەپ-قيسابىن ەسەپشىدەن الىپ جازىپ بەرە سالماي ما؟! ونى سول ەسەپشىلەر دە ەسەپتەپ بەرەتىن دۇنيە. ول – عىلىم ەمەس.
تاۋەلسىزدىكتەن كەيىن وسىنداي عالىمدار پايدا بولدى. عىلىمنىڭ دەڭگەيىن سونداي عالىمسىماقتار ءتۇسىرىپ جىبەردى.
تاريحتا ايتىلماعان، جالپى حالىققا جۇمباق شىندىق وتە كوپ. مىسالى، ءبىز شىنىمەن رۋحاني جاڭعىراتىن بولساق، قازاق حاندىعى نەگە جەتىسۋ جەرىندە تۋ تىكتى؟ ەشكىم بىلمەيدى. نەگە سارىارقاعا بارمادى؟ نەگە شىعىسقا تۋ تىكپەدى؟
جەتىسۋعا كەلۋدە سىر بار. ول قانداي سىر؟ كەرەي مەن جانىبەك «بابامىز شىڭعىس حاننىڭ تۋعان، تۋ كوتەرگەن جەرىندە حاندىق قۇرامىز» دەپ جەتىسۋعا كەلدى. وعان دالەلىم كوپ. وسى دالەلىمدى باسپا ءسوز بەتىندە جازدىم.
ونى ءبىلۋ ءۇشىن الدىمەن «موڭعولدىڭ قۇپيا شەجىرەسىن» وقۋ كەرەك. «التىن توپشىنى» وقۋ كەرەك. ورىستار «التىن توپشى» دەگەن موڭعولدىڭ تۇڭعىش شەجىرەسى دەپ جاتىر. جوق، ولاي ەمەس. ول – قازاقتىڭ شەجىرەسى، ياعني شىڭعىسحاننىڭ شەجىرەسى. ونى ورىستار اتىن وزگەرتىپ، «موڭعولدىڭ قۇپيا شەجىرەسى» دەپ ءتۇپ-تۇقيانىن وزگەرتىپ اكەپ، بىزگە بەردى. ءبىلىمسىز، نادان حالىقتى الداپ وتىر.
راشيد ءاد-ديندى ەشكىم وقىمايدى. «التىن توپشىنى» دا تاريحشىلار وقىمايدى.
سوندا انىق جازىلعان عوي: «شىڭعىسحاننىڭ تۋعان جەرى – موعولستان» دەپ تۇر. موعولستان – جەتىسۋ. اقساق تەمىر 12 رەت شاپتى. موعولستاننىڭ جەرلەرىن اتاپ بەردى.
«شارىنعا كەلدىم. شەلەكتە ءبىر باسشىمىز سۋعا كەتىپ ءولدى. ءۇرجارعا باردىق. اياكوزدەن وتتىك» دەيدى. بۇل – موعولستان. سول موعولستان مەن موڭعولستاندى اجىراتا المادىق قوي، ءبىز. موعول دەگەن قازاقتىڭ ارعى تەگى، تۇرىك. موڭعول دەگەن – قالماق، ويرات. ءبىر ارىپتەن اداسقان تاريح بۇل.
شىڭعىسحاننىڭ ۇرپاعى قالماقتار بولسا، بىزبەن نەگە سوعىسادى؟ قازاقتىڭ بارلىق حانى شىڭعىسحاننان تارايدى عوي. قيسىنعا كەلمەيدى تاريحشىلاردىڭ ءۋاجى. شىڭعىسحاننىڭ ۇرپاعى قازاق، ءوزى قالماق بولا ما؟ قالماقتىڭ، حالقانىڭ، شوروستىڭ ەشقايسىسىنىڭ كوسەمى شىڭعىسحاننىڭ ۇرپاعى ەمەس.
- جازۋشى بەكسۇلتان نۇرجەكەيەۆتىڭ
“قالا مەن دالا” گازەتىنە بەرگەن سۇحباتىنان ءۇزىندى
(جالعاسى بار)
