Orystar kimdi aldap otyr?

Dalanews 05 naý. 2018 06:33 990

Qazir ne kóp, tarıhshy kóp. Táýelsizdik jyldary tarıhshy 3 ese kóbeıip ketti. Ǵylym doktory, ǵylym kandıdaty 5 ese kóp. Nátıje – 5 ese tómen. «Sosıalısik Eńbek eri» syılyǵyn eki ret alǵan Nıkolaı Glovaskıı degen kisi boldy.

Ataǵy taýdaı. Sol kisi «Sovhozdardyń 10 jyldyq tarıhy» degendi jazyp, tarıhshy bolǵan. «Sosıalısik Eńbek erin» sol «eńbegine» alǵan adam. Osyny ǵylym dep aıtýǵa bola ma? Sovhozdyń 10 jyldyq esep-qısabyn esepshiden alyp jazyp bere salmaı ma?! Ony sol esepshiler de eseptep beretin dúnıe. Ol – ǵylym emes.

Táýelsizdikten keıin osyndaı ǵalymdar paıda boldy. Ǵylymnyń deńgeıin sondaı ǵalymsymaqtar túsirip jiberdi.

Tarıhta aıtylmaǵan, jalpy halyqqa jumbaq shyndyq óte kóp. Mysaly, biz shynymen rýhanı jańǵyratyn bolsaq, Qazaq handyǵy nege Jetisý jerinde tý tikti? Eshkim bilmeıdi. Nege Saryarqaǵa barmady? Nege shyǵysqa tý tikpedi?

Jetisýǵa kelýde syr bar. Ol qandaı syr? Kereı men Jánibek «Babamyz Shyńǵys hannyń týǵan, tý kótergen jerinde handyq quramyz» dep Jetisýǵa keldi. Oǵan dálelim kóp. Osy dálelimdi baspasóz betinde jazdym.

Ony bilý úshin aldymen «Mońǵoldyń qupıa shejiresin» oqý kerek. «Altyn topshyny» oqý kerek. Orystar «Altyn topshy» degen mońǵoldyń tuńǵysh shejiresi dep jatyr. Joq, olaı emes. Ol – qazaqtyń shejiresi, ıaǵnı Shyńǵyshannyń shejiresi. Ony orystar atyn ózgertip, «Mońǵoldyń qupıa shejiresi» dep túp-tuqıanyn ózgertip ákep, bizge berdi. Bilimsiz, nadan halyqty aldap otyr.

Rashıd ad-Dındi eshkim oqymaıdy. «Altyn topshyny» da tarıhshylar oqymaıdy.

Sonda anyq jazylǵan ǵoı: «Shyńǵyshannyń týǵan jeri – Moǵolstan» dep tur. Moǵolstan – Jetisý. Aqsaq Temir 12 ret shapty. Moǵolstannyń jerlerin atap berdi.

«Sharynǵa keldim. Shelekte bir basshymyz sýǵa ketip óldi. Úrjarǵa bardyq. Aıakózden óttik» deıdi. Bul – Moǵolstan. Sol Moǵolstan men Mońǵolstandy ajyrata almadyq qoı, biz. Moǵol degen qazaqtyń arǵy tegi, túrik. Mońǵol degen – qalmaq, oırat. Bir áripten adasqan tarıh bul.

Shyńǵyshannyń urpaǵy qalmaqtar bolsa, bizben nege soǵysady? Qazaqtyń barlyq hany Shyńǵyshannan taraıdy ǵoı. Qısynǵa kelmeıdi tarıhshylardyń ýáji. Shyńǵyshannyń urpaǵy qazaq, ózi qalmaq bola ma? Qalmaqtyń, halqanyń, shorostyń eshqaısysynyń kósemi Shyńǵyshannyń urpaǵy emes.