بۇگىنگى تاڭدا وتاندىق بەس بانكتىڭ بالانسىندا 1،5 ترلن تەڭگەگە جۋىق مەملەكەتتىڭ كومەك اقشاسى جاتىر، ءبىراق ولار ونى قايتارۋعا ەش اسىقپايدى. دەگەنمەن ولاردىڭ كەيبىرەۋى قارىزدى ءبولىپ-بولىپ قاراستىرۋعا تىرىسىپ، ءتىپتى ونى مەرزىمىنەن بۇرىن تولەي باستاعاندارى دا بار. باسقالارى بولسا، باسىن بۇعىپ، كىمدە كىم "ءاي" دەمەيىنشە، تىعىلا وتىرۋدى ءجون كورۋدە. بۇل ارادا ماسەلە بيزنەستى قولداۋ نەمەسە يپوتەكالىق تۇرعىن ءۇي قارىزدارىن قايتا قارجىلاندىرۋ جونىندەگى مەملەكەتتىك باعدارلاما تۋرالى ەمەس، بانكتەردىڭ كەزىندە بيۋدجەتتەن، ۇلتتىق قوردان، ۇلتتىق بانكتەن، وتاندىق تۇراقتىلىق قورىنان جەڭىلدىك شارتتارىمەن العان سالىمدارى، وبليگاسيالارى، قارىزدارى بويىنشا مىندەتتەمەلەرى، سونداي-اق كۆازيمەملەكەتتىك سەكتوردىڭ قاراجاتى جايىندا ءسوز بولىپ وتىر، دەپ جازادى Dalanews.kz Forbes.kz-نىڭ ساراپتامالىق ماتەريالىنا سىلتەمە جاساي وتىرىپ.
ءسوزىمىزدى بانك سەكتورىنىڭ قارجىلىق تۇراقتىلىعىن ارتتىرۋ باعدارلاماسىنان باستايىق، ويتكەنى سونىڭ ەسەبىنەن التى ەدب-عا سۋبسيديالانعان وبليگاسيالارىن ساتىپ الۋ ارقىلى مەملەكەتتىك قولداۋ كورسەتىلدى. سونىمەن قاتار، وسى قارجى ينستيتۋتتارى اكسيونەرلەرىنىڭ ورتاق جاۋاپكەرشىلىك الۋىنىڭ ارقاسىندا. ق ر ۇلتتىق بانكى 2017 جىلدان 2020 جىلعا دەيىن وسى باعدارلاما شەڭبەرىندە 700،5 ملرد تەڭگە ءبولدى.
ەڭ قوماقتى سوما - 243،7 ملرد تەڭگە Bank RBK يەلەندى، ونىڭ ماجوريتارى ۆلاديمير كيم بولىپ تابىلادى. ودان ءسال ازى - 150 ملرد تەڭگە ارتىندا الەكساندر ماشكيەۆيچ، پاتوح شودييەۆ جانە يبراگيموۆتار وتباسىنا تيەسىلى ەقك تۇرعان ەۋرازيالىق بانككە بۇيىردى. ودان كەيىن اتفبانك پەن سەسنابانككە 100 ملرد تەڭگەدەن بەرىلدى. ءىرى اكسيونەرى باقىتبەك بايسەيىتوۆ بولىپ تابىلاتىن بانككە سەنتركرەديت 60 ملرد تەڭگە، ال مەنشىك يەسى ەلدار سارسەنوۆ بولىپ تابىلاتىن نۇربانك 46،8 ملرد تەڭگە يەلەندى.
ءبىراق كەيبىر بانكتەردى بۇل كومەك اقشا دا قۇتقارا المادى. ماسەلەن، اتفبانك پەن سەسنابانكتىڭ كەلمەسكە كەتكەنىنە بىرنەشە جىل بولدى، ولار قارىزدارىن جاڭا يەلەرى، دالىرەك ايتساق، عالىمجان ەسەنوۆتىڭ مويىنىنا ارتىپ قويعان. ءبىراق ول بۇل جۇكتى ۇزاققا الىپ جۇرە الادى ما؟ بۇل تۋرالى كەيىنىرەك.
ال قالعان ەدب-لار مەملەكەتتەن العان قارىزىن، قارجى نارىعىن رەتتەۋ جانە دامىتۋ اگەنتتىگى مالىمدەگەندەي، جاسالعان شارتتاردىڭ تالاپتارىنا سايكەس قايتارادى. الايدا ولاردىڭ سوزدەرىن راستاۋ ءۇشىن تەك ءۇش مىسال كەلتىرىلەدى.
ءبىرىنشىسى - "سامۇرىق-قازىنا" ءۇاق-دان 100 ملرد تەڭگەگە سۋبسيديالانعان وبليگاسيالاردى مەرزىمىنەن بۇرىن ساتىپ العان سەسنابانكتىڭ بارلىق مىندەتتەمەلەرى مۇرا رەتىندە وتكەن Jusan Bank. ول 2020 جىلى بانكتى ساتىپ الۋ تۋرالى شەشىم قابىلداعان سوڭ اتفبانكتىڭ قاعازدارىن قورعا ءدال وسىنداي سوماعا ساتقان.
سونداي-اق، قنردا Bank RBK جانە بانك سەنتركرەديت تۋرالى مالىمدەمە جاسادى، ازىرگە مەملەكەت اقشاسى تەك ءىشىنارا قايتارىلعان، سايكەسىنشە 29،6 ملرد جانە 20 ملرد تەڭگەدەن.
باسقا ەكەۋى — ەۋرازيالىق جانە نۇربانكتىڭ جوسپارلارىنا قاتىستى اگەنتتىك ءلام-ميم دەپ جاق اشپايدى. بۇل رەتتە اگەنتتىك بانكتەردى مەملەكەتتىك كومەك اقشانى مەرزىمىنەن بۇرىن قايتارۋعا ودان ءارى ىنتالاندىرۋ جونىندەگى قوسىمشا شارالاردى پىسىقتاۋدى ءارى قاراستىرىپ جاتقانىن ناقتىلايدى. مىسالى، مەملەكەت الدىندا قارىزى بار قارجى ينستيتۋتتارىنا ديۆيدەندتەردى ەسەپتەۋگە جانە تولەۋگە زاڭنامالىق تۇرعىدا شەكتەۋ ەنگىزدى. الايدا، بۇل شارا تەك 2022 جىلى عانا قولدانىلدى. ءبىراق...
اۋىل شارۋاشىلىعى وندىرۋشىلەرىن قۇتقارۋعا ارنالعان تريلليوندار نەمەسە سەسنابانك؟
قازاقستاندا سەسنابانكتىڭ ءداۋىرى ءجۇرىپ تۇرعان كەزگە ورالساق. 2019 جىلدىڭ اقپان ايىنا دەيىن ول ق ر تۇڭعىش پرەزيدەنتى اكىمشىلىگىنىڭ بۇرىنعى باسشىسى ادىلبەك جاقسىبەكوۆكە تيەسىلى بولدى، سودان كەيىن First Heartland Securitiesء-تىڭ (سول كەزدە — "نازاربايەۆ ۋنيۆەرسيتەتى"، "نازاربايەۆ زياتكەرلىك مەكتەپتەرى" جانە "نازاربايەۆ قورى"دەربەس ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارى توبىنىڭ قارجى حولدينگتىك كومپانياسىنىڭ ينۆەستيسيالىق بولىمشەسى) مەنشىگىنە ءوتتى. شامامەن سول كەزەڭدە سەسنابانك Jysan Bank، ال ءبىراز ۋاقىتتان كەيىن قازىرگى Jusan bank بولىپ وزگەردى.
ءبىر قىزىعى، وسى داتالار اراسىندا، ياعني 2018 جىلدىڭ اياعى مەن 2019 جىلدىڭ باسىندا پروبلەمالىق كرەديتتەر قورى سەسنابانكتەن "اگروبيزنەس-2020" باعدارلاماسىنىڭ نەگىزگى قاتىسۋشىسى رەتىندە اگروونەركاسىپتىك كەشەننىڭ زالالدى پورتفەلىن 1،054 ترلن تەڭگەگە ساتىپ الدى (ونىڭ ىشىندە 450 ملرد تەڭگە — ءبىرىنشى ترانش جانە 604 ملرد تەڭگە — ەكىنشى ترانش). بۇعان 2018 جىلى ۇكىمەت جانە تاعى دا ۇلتتىق بانك بەكىتكەن، اۋىل شارۋاشىلىعى وندىرۋشىلەرىن ساۋىقتىرۋدى جانە سەسنابانكتىڭ قارجىلىق جاعدايىن قولداۋدى قامتاماسىز ەتۋگە ارنالعان مەحانيزم تۇرتكى بولدى. ايتپەسە، سوڭعىسى دەپوزيتورلار الدىنداعى مىندەتتەمەلەرىن ورىنداماي قويۋى دا مۇمكىن ەدى.
الايدا، وسى ماسەلە بويىنشا ساۋالعا قنردا بىلاي جاۋاپ بەرگەن: "2018-2019 جىلدارى جوعارىدا اتالعان تەتىككە سايكەس شارالاردى ىسكە اسىرۋ شەڭبەرىندە، سونداي-اق ەكى ءىرى بانك - "اتف بانك" اق جانە "سەسنابانك"اق-تى بىرىكتىرۋ پروسەسىنە جاردەمدەسۋ ماقساتىندا — كوروناۆيرۋس پاندەمياسىنىڭ تارالۋىنا بايلانىستى ەكونوميكالىق كونيۋنكتۋرانىڭ ناشارلاۋى جاعدايىندا 2020 جىلدىڭ سوڭىنا قاراي اتالعان بانكتەرگە قارىزدار بەرۋ جانە وبليگاسيالاردى ساتىپ الۋ جولىمەن مەملەكەتتىك قولداۋ كورسەتىلدى، سونىڭ ناتيجەسىندە قازىرگى ۋاقىتتا "Jusan Bank" اق بالانسىندا جالپى سوماسى 1 ترلن تەڭگە بولاتىن مەملەكەتتىك قولداۋ قاراجاتى بار".
بۇگىندە وسىنىڭ ءبارى مۇرا رەتىندە قازىرگى Jusan Bank اكسيونەرى عالىمجان ەسەنوۆكە بەرىلىپ وتىر. ايتپاقشى، 2021 جىلعا دەيىن ول Jusan Bank-پەن بىرىكتىرىلگەنگە دەيىن اتفبانكتىڭ قوجايىنى بولعان. وسىدان كەيىن ەسەنوۆ بىرىكتىرىلگەن بانكتەردىڭ 19،67% اكسياسىنا يە بولدى. شامامەن سول كەزەڭدە بانكتىڭ ءوزىن دە، باسقا دا ءبىرقاتار ءىرى اكتيۆتەردى قامتيتىن Jusan توبى دا شەتەلدىك يۋريسديكسياعا شىعارىلدى. 2023 جىلدىڭ ماۋسىم ايىنىڭ ورتاسىندا اتالعان قارجىلىق توپ قازاقستاندىق يۋريسديكسياعا قايتا قايتارىلدى. ال تامىز ايىندا Jusan Bankء-تىڭ 78،73% جاي اكسيالارىنا يەلىك ەتەتىن "First Heartland Securities" اق-تىڭ مەنشىك قۇقىعى تولىعىمەن عالىمجان ەسەنوۆكە ءوتتى. 2023 جىلدىڭ سوڭىنا قاراي First Heartland Securities بانكتىڭ كاپيتالىنداعى ۇلەسىن 78،73%-دان 79،63%-عا دەيىن ارتتىردى.
وسىلايشا، قازاقستاندىق بانكتەردىڭ بالانسىندا مەملەكەتتىڭ كومەك اقشاسى ءالى قالىپ وتىر، ونىڭ ۇستىنە بۇل سەكتوردىڭ تابىسى جىلدان جىلعا ەسەلەپ ارتىپ كەلەدى.
مەملەكەتتىك قارىزدىڭ جالپى مولشەرى 1،4 ترلن تەڭگە بولادى، ونىڭ 1 تريلليونى Jusan Bank-كە، 213 ملرد تەڭگەسى — Bank RBK-عا، 150 ملرد تەڭگەسى ەۋرازيالىق بانككە، 47 ملرد تەڭگەسى نۇربانككە، 40 ملرد تەڭگەس بانك سەنتركرەديتكە تيەسىلى. بۇل بانكتەردىڭ بارلىعى Forbes Kazakhstan تىزىمىندەگى بيزنەسمەندەرگە تيەسىلى.
ەستەرىڭىزگە سالا كەتەيىك، 2025 جىلدىڭ اقپان ايىنىڭ باسىندا Kaspi.kz-نىڭ تەڭ قوجاسى ۆياچەسلاۆ كيم (2024 جىلى قازاقستاننىڭ ەڭ باي بيزنەسمەندەرىنىڭ رەيتينگىندە – 1-ورىن) Jusan Bankء-تىڭ 97،5% اكسياسىن ساتىپ الۋ ءۇشىن قنردا-عا ءوتىنىم بەردى. ەندى وسى ارادا زاڭدى سۇراق تۋىندايدى: ول بانكتىڭ ەسكى قارىزىن تولەپ، باسقا اكسيونەرلەرگە ۇلگى كورسەتە الادى ما ەكەن؟..
