مۇنايدى وڭدەپ ساتقان پايدالى
بۇگىندە قازاقستاندا مۇناي-گاز قورىنىڭ بارلانعان قورى دا قوماقتى. سوندىقتان اتالعان سالا شەتەلدىك ينۆەستورلار ءۇشىن تارتىمدىلىعىن جوعالتقان ەمەس. مامانداردىڭ ەسەبىنشە، بۇگىندە قازىنالى قازاق جەرىندە الەمدىك مۇناي قورىنىڭ 3،2 پايىزى (4،8 ملرد توننا)، ال كوگىلدىر وتىننىڭ 1،5 پايىزى (2،2 ترلن تەكشەمەتر) جيناقتالعان. بۇل دەگەنىڭىز قوماقتى قور.
دەسەك تە قولدا بار بايلىعىمىزدى وڭدەپ ساتساق، ونىڭ ۇستىنە قوسىلاتىن قوسىمشا قۇنى الدەنەشە ءوسىپ، مول پايداعا كەنەلەتىنىمىز انىق. سول سەبەپتى ق ر ەنەرگەتيكا مينيسترلىگى مۇناي-گاز حيمياسىن وركەندەتىپ، ەلىمىزدىڭ ىرىسىن ەسەلەۋدى كوزدەگەن باستاماسىن تولىقتاي قۇپتاۋعا بولادى.
بارىرلاس تاتارستاندا وتكەن مۇناي-گاز ماجىلىسىندە كولەمدى بايانداما جاساعان نۇرلان نوعايەۆ وداقتاس ەلدەر (قازاقستان مەن رەسەي) اراسىندا ەكونوميكانىڭ نەگىزگى باعىتىنىڭ ءبىرى – مۇناي-گاز حيمياسى سالاسىندا بەرىك بايلانىس ورناعانىن مالىمدەدى.
– سوزىمە دالەل بيىلعى جىلى ەلىمىزدىڭ ءىرى مۇناي-گاز كومپانياسى «قازمۇنايگاز» بەن «تاتنەفتتىڭ» اراسىندا بۋتاديەن جانە ونىڭ ءونىمىن ءوندىرۋى بويىنشا بىرلەسكەن ءىس-قيمىلدىڭ شارتتارى تۋرالى قۇجاتقا قول قويىلدى، – دەدى نۇرلان نوعايەۆ.
بۋتاديەنءدى كاۋچۋك زاۋىتى شينا وندىرىسىنە دەم بەرەدى
بۇل جوبا بويىنشا ينۆەستيسيا كولەمى 820 ملن دوللاردى قۇرايدى. جوبانىڭ اياقتالۋ ۋاقىتى – 2026 جىلعا بەلگىلەنگەن. جالپى بۇل كەلسىمگە ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ ءساۋىر ايىندا ماسكەۋ قالاسىندا قازاقستان مەن رەسەيدىڭ ۇكىمەت باسشىلارى مەن سالاعا جاۋاپتى تۇلعالارى قوي قويعان بولاتىن. سول كەزدە «بۋتاديەن» ج ش س قۇرىلىپ، جوبا قىزۋ قولعان الىندى.
وسىلايشا «قازمۇنايگاز» بەن «تاتنەفت» كومپانيالارى اتىراۋ قالاسىندا مۇناي-گاز حيمياسىن دامىتىپ، بۋتاديەندى كاۋچۋك وندىرۋگە كىرىسىپ كەتتى.
كەلسىم بويىنشا «بۋتاديەن» بىرىككەن كاسىپورىنىڭ ءوزىنىڭ العاشقى ءونىمىن 2025 جىلى نارىققا شىعارۋى ءتيىس. بىرىككەن كاسىپورىندى «تەڭىزشيەۆرويل» كومپانياسى قاجەتتى شيكىزاتپەن قامتاماسىز ەتۋدى موينىنا العانىن دا ايتا كەتۋىمىز كەرەك.
تاياۋ بولاشاقتا «بۋتاديەن» سەرىكتەستىگى جىلىنا 186 مىڭ توننا بۋتاديەندى كاۋچۋك پەن 170 مىڭ توننا يزوبۋتان شىعارادى. وندىرىلگەن ءونىمنىڭ ءبىراز بولىگىن قاراعاندى قالاسىندا ورنالاسقان KamaTyresKZ كولىك شينالارىن وندىرەتىن زاۋىت مەن تاتارستاندىق الليۋر توبى ساتىپ السا، قالعانى جۇڭگو، رەسەي، تۇركيا جانە ەۋرووداق ەلدەرىنە ەكسپورتتالماقشى.
كولىك دوڭگەلەكتەرىن جاسايتىن زاۋىت تولىق قاۋاتىندا جۇمىس ىستەگەندە جىلىنا جەڭىل كولىكتەرگە ارناپ 3 ملن دوڭگەلەك شىعاراتىن بولادى. زاۋىت تولىققاندى ىسكە قوسىلعاندا 2 مىڭنان استام ادام تۇراقتى جۇمىسپەن قامتىلىپ، 500 جۇمىسشى جاڭا ماماندىق بويىنشا ماماندانىپ، بىلىكتىلىگىن جەتىلدىرەتىن بولادى.
ەلىمىزدە كولىك شينالارىن شىعارۋ ءىسىن جولعا قويلعاندا سىرتتان كەلەتىن شينالاردىڭ كولەمى ءبىرشاما ازايىپ، وتاندىق ءوندىرىستىڭ بويىنا قان جۇگىرەتىنە ءسوزسىز. KamaTyresKZ كومپانياسى بولاشاقتى ءوزى وندىرگەن شينالارىنىڭ 40 پايىزىن ورتالىق ازيا ەلدەرىنە ەكسپورتتاۋدى كوزدەپ وتىر. سوندىقتان مۇناي-گاز حيمياسىن دامىتۋ ارقىلى بىزدەر ءوندىرىستىڭ كوپتەگەن ءتۇرىن دامىتۋعا مۇمكىندىك الاتىنىمىزدى ەشقاشان ەستەن شىعارماۋىمىز كەرەك.
مىنە، مۇناي-گاز سەكتورىنىڭ ءبىر تارماعىنىڭ ءوزى قانشاما ءوندىرىستى دامىتىپ، مىڭداعان ادامدى تۇراقتى جۇمىسپەن قامتيتىنىن بايقاۋعا بولادى. سوندىقتان بىزدەر مۇناي-گاز حيمياسىن دامىتىپ، ءتۇرلى كاسىپورىنداردىڭ پايدا بولۋىنا جول اشۋىمىز كەرەك.
پوليپروپيلەن شىعارۋ – مۇناي حيمياسى سالاسىنداعى وزەكتى جوبالاردىڭ ءبىرى
قازىرگى تاڭدا ەلىمىزدە حوش ءيىستى كومىرسۋتەكتەر، پوليپروپيلەن جانە دە جانارمايعا ارنالعان وكتاندى قوسپالاردى وندىرەتىن زاۋىتتار ناتيجەلى جۇمىس ىستەۋدە.
قازاقستاندا قۋاتى جىلىنا 500 مىڭ توننانى قۇرايتىن، قۇنى 2،6 ملرد دوللارعا باعالانعان پوليپروپيلەن وندىرەتىن كاسىپورىننىڭ قۇرىلىسى باستالعانى بەلگىلى. بۇل دا مۇناي حيمياسىن وركەندەتۋ باعىتىنداعى وزەكتى جوبالاردىڭ ءبىرى.
بۇگىندە پوليپروپيلەن مەن سينتەتيكالىق پوليمەردىڭ ءوندىرىس سالاسىندا قولدانىلمايتىن جەرى جوق. پوليپروپيلەن تاماق ونەركاسىبى، ماشيناقۇراستىرۋ، مەديسينا، قۇرىلىس جانە ءتۇرلى زاتتاردى بۋىپ، قاپتاۋدا كەڭىنەن قولدانىلادى. سوندىقتان پوليپروپيلەن ءوندىرىسى ءبىر ساتتە ونداعان ءوندىرىستى وركەندەتەدى دەپ نىق سەنىممەن ايتۋعا بولادى.
بيىل جىل اياعىنا دەيىن ەلىمىزدە پوليپروپيلەن وندىرەتىن ىرگەلى كاسىپورىننىڭ قۇرىلىس جۇمىستارى اياقتالادى.
ماڭىزدى جوبانى Kazakhstan Petrochemical Industries (KPI) كاسىپورىنى اتىراۋ وبلىسىندا جۇزەگە اسىرۋدا. زاۋىت جىلىنا 500 مىڭ توننا پوليپروپيلەن شىعاراتىن مۇمكىندىككە يە. وسى رەتتە زاۋىتتىڭ قۇرىلىس-مونتاجداۋ جۇمىسىنا 39 وتاندىق كومپانيا قاتىسىپ، وندىرىستىك نىسان سالۋدا مول تاجىريبە جيناعانىن ايتا كەتۋىمىز كەرەك. قازاقستان ءوزىنىڭ تاريحىندا العاش رەت پوليپروپيلەن ءوندىرىپ، ونى كادەگە جارتاتىن بولادى. جاڭا ءوندىرىس وشاعىندا 500 تۇراقتى جۇمىس ورىنى قۇرىلادى.
جاڭا زاۋىتتى باسقارۋ ىسىنە زامناۋي سيفرلىق تەحنولوگيالار كەڭىنەن قولدانىلىپ، جۇمىسشىلاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ ىسىنە ايرىقشا كوڭىل بولىنگەن.
بۇگىندە «قازمۇنايگاز» ۇلتتىق كومپانياسى پوليەتيلەن ءوندىرىسىن قۇرۋعا كۇش سالىپ، ينۆەستور ىزدەستىرىپ جاتىر. بۇگىندە تەڭىز كەنىشىندە ايتارلىق كۇكىرت جينالىپ قالعان. ەلىمىز ءۇشىن مۇنايمەن قاتار شىعاتىن كۇكىرتتى كادەگە جاراتۋ وزەكتى ماسەلەلەردىڭ بىرىنە اينالىپ وتىر.
ويتكەنى اشىق اسپان استىندا جاتقان كۇكىرت تابيعاتقا قاتتى كەسىرىن تيگىزەدى. وسى رەتتە «قازمۇنايگاز» كومپانياسى جىلىنا كۇكىرتتەن 1،25 ملن توننا پوليەتيلەن شىعارۋعا يۆەستور ىزدەستىرۋدى. قازىرگى تاڭدا ق ر ەنرگەتيكا مينيسترلىگى پوليتەلەن شىعارۋ ىسىمەن اينالىساتىن كومپانيالارمەن كەلىسسوزدەر جۇرگىزۋدە.
بۇدان باسقا الداعى ۋاقىتتا جىلىنا 120-130 مىڭ توننا مەتانول شىعارۋ، سول سەكىلدى 800 مىڭ توننا ولەفيندەر وندىرەتىن كاسىپورىندار سالىناتىن بولادى. وسىلايشا ۇكىمەت مۇناي-گاز حيمياسىنا دامىتىپ، ءوندىرىس ورىندارىن وركەندەتۋدى كوزدەپ وتىر.
– ۇكىمەت وسى باعىتتاعى جوبالاردى دەمەۋ ءۇشىن مەملەكەتتىك قولداۋدى بارىنشا قامتاماسىز ەتەدى. ەلباسىمىز قازاقستانداعى مۇنايگاز-حيميا سالاسىنىڭ وركەندەۋىنە باستاماشى بولدى. پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆ ءوز تاراپىنان وسى سالانى جەتىلدىرۋگە قاتىستى ۇنەمى جاڭا مىندەت قويىپ كەلەدى. قازىرگى تاڭدا قازاقستان ۇكىمەتى مۇنايگاز-حيميا سالاسى بويىنشا ارنايى ينۆەستكەلىسىم ازىرلەۋ ۇستىندە، قۇجاتتا سالانى دامىتۋعا باعىتتالعان ايرىقشا پرەفەرەنسيا تۇرلەرى قامتىلاتىن بولادى، – دەدى ق ر ەنەرگەتيكا ءمينيسترى نۇرلان نوعايەۆ.
