Munaıdy óńdep satqan paıdaly
Búginde Qazaqstanda munaı-gaz qorynyń barlanǵan qory da qomaqty. Sondyqtan atalǵan sala sheteldik ınvestorlar úshin tartymdylyǵyn joǵaltqan emes. Mamandardyń esebinshe, búginde qazynaly qazaq jerinde álemdik munaı qorynyń 3,2 paıyzy (4,8 mlrd tonna), al kógildir otynnyń 1,5 paıyzy (2,2 trln tekshemetr) jınaqtalǵan. Bul degenińiz qomaqty qor.
Desek te qolda bar baılyǵymyzdy óńdep satsaq, onyń ústine qosylatyn qosymsha quny áldeneshe ósip, mol paıdaǵa keneletinimiz anyq. Sol sebepti QR Energetıka mınıstrligi munaı-gaz hımıasyn órkendetip, elimizdiń yrysyn eseleýdi kózdegen bastamasyn tolyqtaı quptaýǵa bolady.
Baryrlas Tatarstanda ótken munaı-gaz májilisinde kólemdi baıandama jasaǵan Nurlan Noǵaev odaqtas elder (Qazaqstan men Reseı) arasynda ekonomıkanyń negizgi baǵytynyń biri – munaı-gaz hımıasy salasynda berik baılanys ornaǵanyn málimdedi.
– Sózime dálel bıylǵy jyly elimizdiń iri munaı-gaz kompanıasy «QazMunaıGaz» ben «Tatnefttiń» arasynda býtadıen jáne onyń ónimin óndirýi boıynsha birlesken is-qımyldyń sharttary týraly qujatqa qol qoıyldy, – dedi Nurlan Noǵaev.
Býtadıendi kaýchýk zaýyty shına óndirisine dem beredi
Bul joba boıynsha ınvestısıa kólemi 820 mln dollardy quraıdy. Jobanyń aıaqtalý ýaqyty – 2026 jylǵa belgilengen. Jalpy bul kelsimge ústimizdegi jyldyń sáýir aıynda Máskeý qalasynda Qazaqstan men Reseıdiń Úkimet basshylary men salaǵa jaýapty tulǵalary qoı qoıǵan bolatyn. Sol kezde «Býtadıen» JSHS qurylyp, joba qyzý qolǵan alyndy.
Osylaısha «QazMunaıGaz» ben «Tatneft» kompanıalary Atyraý qalasynda munaı-gaz hımıasyn damytyp, býtadıendi kaýchýk óndirýge kirisip ketti.
Kelsim boıynsha «Býtadıen» birikken kásiporynyń óziniń alǵashqy ónimin 2025 jyly naryqqa shyǵarýy tıis. Birikken kásiporyndy «Teńizshevroıl» kompanıasy qajetti shıkizatpen qamtamasyz etýdi moınyna alǵanyn da aıta ketýimiz kerek.
Taıaý bolashaqta «Býtadıen» seriktestigi jylyna 186 myń tonna býtadıendi kaýchýk pen 170 myń tonna ızobýtan shyǵarady. Óndirilgen ónimniń biraz bóligin Qaraǵandy qalasynda ornalasqan KamaTyresKZ kólik shınalaryn óndiretin zaýyt men tatarstandyq Allúr toby satyp alsa, qalǵany Qytaı, Reseı, Túrkıa jáne EýroOdaq elderine eksporttalmaqshy.
Kólik dóńgelekterin jasaıtyn zaýyt tolyq qaýatynda jumys istegende jylyna jeńil kólikterge arnap 3 mln dóńgelek shyǵaratyn bolady. Zaýyt tolyqqandy iske qosylǵanda 2 myńnan astam adam turaqty jumyspen qamtylyp, 500 jumysshy jańa mamandyq boıynsha mamandanyp, biliktiligin jetildiretin bolady.
Elimizde kólik shınalaryn shyǵarý isin jolǵa qoılǵanda syrttan keletin shınalardyń kólemi birshama azaıyp, otandyq óndiristiń boıyna qan júgiretine sózsiz. KamaTyresKZ kompanıasy bolashaqty ózi óndirgen shınalarynyń 40 paıyzyn Ortalyq Azıa elderine eksporttaýdy kózdep otyr. Sondyqtan munaı-gaz hımıasyn damytý arqyly bizder óndiristiń kóptegen túrin damytýǵa múmkindik alatynymyzdy eshqashan esten shyǵarmaýymyz kerek.
Mine, munaı-gaz sektorynyń bir tarmaǵynyń ózi qanshama óndiristi damytyp, myńdaǵan adamdy turaqty jumyspen qamtıtynyn baıqaýǵa bolady. Sondyqtan bizder munaı-gaz hımıasyn damytyp, túrli kásiporyndardyń paıda bolýyna jol ashýymyz kerek.
Polıpropılen shyǵarý – munaı hımıasy salasyndaǵy ózekti jobalardyń biri
Qazirgi tańda elimizde hosh ıisti kómirsýtekter, polıpropılen jáne de janarmaıǵa arnalǵan oktandy qospalardy óndiretin zaýyttar nátıjeli jumys isteýde.
Qazaqstanda qýaty jylyna 500 myń tonnany quraıtyn, quny 2,6 mlrd dollarǵa baǵalanǵan polıpropılen óndiretin kásiporynnyń qurylysy bastalǵany belgili. Bul da munaı hımıasyn órkendetý baǵytyndaǵy ózekti jobalardyń biri.
Búginde polıpropılen men sıntetıkalyq polımerdiń óndiris salasynda qoldanylmaıtyn jeri joq. Polıpropılen tamaq ónerkásibi, mashınaqurastyrý, medısına, qurylys jáne túrli zattardy býyp, qaptaýda keńinen qoldanylady. Sondyqtan polıpropılen óndirisi bir sátte ondaǵan óndiristi órkendetedi dep nyq senimmen aıtýǵa bolady.
Bıyl jyl aıaǵyna deıin elimizde polıpropılen óndiretin irgeli kásiporynnyń qurylys jumystary aıaqtalady.
Mańyzdy jobany Kazakhstan Petrochemical Industries (KPI) kásiporyny Atyraý oblysynda júzege asyrýda. Zaýyt jylyna 500 myń tonna polıpropılen shyǵaratyn múmkindikke ıe. Osy rette zaýyttyń qurylys-montajdaý jumysyna 39 otandyq kompanıa qatysyp, óndiristik nysan salýda mol tájirıbe jınaǵanyn aıta ketýimiz kerek. Qazaqstan óziniń tarıhynda alǵash ret polıpropılen óndirip, ony kádege jartatyn bolady. Jańa óndiris oshaǵynda 500 turaqty jumys oryny qurylady.
Jańa zaýytty basqarý isine zamnaýı sıfrlyq tehnologıalar keńinen qoldanylyp, jumysshylardyń qaýipsizdigin qamtamasyz etý isine aıryqsha kóńil bólingen.
Búginde «QazMunaıGaz» Ulttyq kompanıasy polıetılen óndirisin qurýǵa kúsh salyp, ınvestor izdestirip jatyr. Búginde Teńiz kenishinde aıtarlyq kúkirt jınalyp qalǵan. Elimiz úshin munaımen qatar shyǵatyn kúkirtti kádege jaratý ózekti máselelerdiń birine aınalyp otyr.
Óıtkeni ashyq aspan astynda jatqan kúkirt tabıǵatqa qatty kesirin tıgizedi. Osy rette «QazMunaıGaz» kompanıasy jylyna kúkirtten 1,25 mln tonna polıetılen shyǵarýǵa ıvestor izdestirýdi. Qazirgi tańda QR Enrgetıka mınıstrligi polıtelen shyǵarý isimen aınalysatyn kompanıalarmen kelissózder júrgizýde.
Budan basqa aldaǵy ýaqytta jylyna 120-130 myń tonna metanol shyǵarý, sol sekildi 800 myń tonna olefınder óndiretin kásiporyndar salynatyn bolady. Osylaısha Úkimet munaı-gaz hımıasyna damytyp, óndiris oryndaryn órkendetýdi kózdep otyr.
– Úkimet osy baǵyttaǵy jobalardy demeý úshin memlekettik qoldaýdy barynsha qamtamasyz etedi. Elbasymyz Qazaqstandaǵy munaıgaz-hımıa salasynyń órkendeýine bastamashy boldy. Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev óz tarapynan osy salany jetildirýge qatysty únemi jańa mindet qoıyp keledi. Qazirgi tańda Qazaqstan Úkimeti munaıgaz-hımıa salasy boıynsha arnaıy ınvestkelisim ázirleý ústinde, qujatta salany damytýǵa baǵyttalǵan aıryqsha preferensıa túrleri qamtylatyn bolady, – dedi QR Energetıka mınıstri Nurlan Noǵaev.
