– ءمولدىر حانىم، ءوزىڭىز جەتەكشىلىك جاسايتىن «دەمەۋ» پسيحولوگيالىق ورتالىعى تالدىقورعان قالاسىنداعى جۇرتقا تانىمال ورتالىق ەكەنىن بىلەمىز. اتقارىپ جاتقان جۇمىستارىڭىزدى ۇداي الەۋمەتتىك جەلىدەن باقىلاپ وتىرامىز. كارانتين كەزىندە حالىققا پسيحولوگيالىق جانە ماتەريالدىق تۇرعىدان قولداۋ كورسەتتىڭىزدەر. وسى قولعا الىنعان ءىس-شارالار جايىندا كەڭىرەك ايتساڭىز؟
– ءبىزدىڭ ورتالىق الەۋمەتتىك جەلىلەردىڭ كومەگىنە سۇيەنىپ، ونلاين-فورماتتا بۇرىننان جۇمىس ىستەپ كەلەدى. بۇدان باسقا، تالدىقورعان قالاسى مەن ونىڭ اينالاسىنداعى اۋدان-قالالارداعى قىز-كەلىنشەكتەردىڭ باسىن قوسىپ، رۋحاني كەشتەر ۇيىمداستىردى. كارانتين كەزىندە وسى باعىتتاعى جۇمىستارىمىزدى توقتاتپاي، ونلاين فورماتتا جۇمىس ىستەپ، حالىقپەن اراداعى بايلانىسىمىزدى كۇشەيتە تۇستىك.
جالپى، قازاق قوعامىندا ايەل ازاماتشالارعا جاۋاپكەرشىلىك جۇگى كوپ تۇسەتىنى جاسىرىن ەمەس. قازىرگىدەي دامىعان زاماندا ايەلدەردىڭ كۇندەلىكتى كۇيبەڭ تىرشىلىكپەن قازان-وشاقتىڭ باسىندا كۇنىن وتكىزۋى قازاق قوعامىنىڭ دامۋىنا بەلگىلى دارەجەدە تەجەۋ بولاتىنى جاسىرىن ەمەس. بۇگىندە بالا تاربيەسىمەن كوبىندە وتباسىنداعى انالار اينالىسادى. ال انالارىمىزدىڭ كوزى اشىق، كوكىرەك كوزى وياۋ بولسا، سانالى ۇرپاق كوپتەپ ءوسىپ، العا جىلجيتىنى انىق.
سول سەبەپتى «دەمەۋ» ورتالىعى ءبىرىنشى كەزەكتە وتباسى قۇندىلىعىن دامىتۋعا ايرىقشا كوڭىل ءبولىپ، وتباسىنداعى ايەلدەرمەن ەكى جىلدان بەرى ۇزدىكسىز جۇمىس ىستەپ كەلەدى. قازىرگى تاڭدا الماتى وبلىسىنداعى مىڭنان استام قىز-كەلىنشەكتەرگە ءتۇرلى پسيحولوگيالىق كەڭەستەر بەرىپ، ولاردىڭ ومىرگە دەگەن قۇلشىنىسىن ارتتىرىپ كەلەمىز.
جەتىسۋ جەرىندە ءومىر قيىندىقتارىنا مويىمايتىن، كەز كەلگەن اۋىرتپالىقتى جەڭىپ شىعاتىن، پسيحولوگيالىق تۇرعىدان جان-جاقتى قارۋلانعان قىز-كەلىنشەكتەر شوعىرىن قالىپتاستىرۋ – باستى ماقساتىمىز.
بىردەن ايتىمىز كەرەك، ءبىزدىڭ ورتالىق ۇيىمداستىرعان ءىس-شارالاردى جەتىسۋداعى نازىك جاندىلار ايرىقشا ىقىلاسپەن قابىلدادى. وسى جۇيەلى جۇمىستارىمىز توتەنشە جاعداي مەن كارانتين كەزىندە ءۇزىلىپ قالماۋى ءۇشىن «ومىرگە ءيا دەپ ايت» دەپ اتالاتىن موتيۆاسيالىق مارافون سەمينارلارىمىزعا قاتىسۋشىلاردىڭ 80 پايىزى تەگىن قاتىستى. ويتكەنى كارانتين كەزىندە كوپتەگەن ادامدار جۇمىسىن توقتاتىپ، تۇراقتى تابىسىنان ايىرىلدى. وسىنداي قيىن كەزەڭدە موتيۆاسيالىق سەمينار-ترەنينگتەرىمىز ايەل ازاماتشالارعا كۇش-قۋات بەرىپ، جاڭا ومىرگە بەيىمدەلۋىنە مۇمكىندىك سىيلايتىنىن ءتۇسىنىپ، وسىنداي قادامعا باردىق.
بۇدان باسقا، «دەمەۋ» ورتالىعىنىڭ جۇمىسىنا بەلسەنە ارالاسىپ جۇرگەن دەمەۋشىلەرىمىز الەۋمەتتىك جاعدايى تومەن وتباسىلارعا ماتەريالدىق تۇرعىدان كومەك كورسەتتى. جالپى، دەمەۋشىلەرىمىز كارانتينگە دەيىن دە جۇرتقا كومەك كورسەتىپ كەلەدى. ال توتەنشە جاعداي جاريالانىپ، كارانتين ەنگىزىلگەننەن كەيىن بۇل باعىتتاعى جۇمىستارىمىز جاندانا تۇكەنىن اتاپ ايتۋعا بولادى.
– سوندا سىزدەرگە قانداي دا ءبىر كومپانيالار تۇراقتى تۇردە قولداۋ كورسەتە مە؟
– جوق. «دەمەۋ» ورتالىعىنا ەشقانداي كومپانيا كومەكتەسپەيدى. ءبىزدىڭ قاتارىمىزدا تۇرمىستىق جاعدايى وڭ شەشىمىن تاپقان، شاعىن كاسىپتەرىن دوڭگەلەتىپ وتىرعان ايەل ازاماتشالار بار. سونداي جاندار وزدەرىن رۋحاني تۇرعىدان كەمەلدەندىرۋ ءۇشىن ءبىزدىڭ ءىس-شارالارىمىزعا بەلسەنە قاتىسىپ، تۇرمىسى تومەن جاندارعا شامالارىنا قاراي زاتتاي، اقشالاي كومەك كورسەتەدى. ەگەر الداعى ۋاقىتتا قانداي دا ءبىر كومپانيالار بىزبەن بىرگە تۇرمىسى تومەن وتباسىلارعا كومەك كورسەتۋگە نيەت تانىتسا، وعان قارسى ەمەسپىز.
– تۇسىنىكتى. كومەك-قولداۋلارىڭىز جايىندا كەڭىرەك ايتساڭىز؟
– ءبىزدىڭ قوعامدا مۇگەدەك بالالاردى تاربيەلەپ، تاۋلىك بويى ولارعا قاراپ وتىرعان انالار بار. ولار ءبىر ساتكە ۇيدەن شىعا الماعان سوڭ، وزدەرىن قوعامنىڭ ءبىر مۇشەسى رەتىندە سەزىنە المايدى. كەرەك دەسەڭىز، ءدال وسىنداي انالاردىڭ اراسىندا ەكىنىڭ ءبىرى باراتىن تويعا بارا المايتىن جانداردى دا كەزدەستىردىك. رۋحاني كەشتەرگە مۇگەدەك بالالاردى باعىپ-قاعىپ وتىرعان سونداي انالاردى شاقىرىپ، قولداۋ كورسەتۋدەمىز. ارامىزدان شىققان 20 دەمەۋشى انالارىمىز 100-گە جۋىق كەلىنشەككە ماتەريالدىق سىي-سياپاتتارىن ۇسىنعانىن ايتا كەتۋىمىز كەرەك.
قولى اشىق، مەيىرىمدى جاندار كارانتين كەزىندە دە وزدەرى كومەك كورسەتىپ جۇرگەن وتباسىلارىنان قولداۋ-كومەگىن اياعان جوق.
بۇدان بولەك، «دەمەۋ» پسيحولوگيالىق ورتالىعىنىڭ بەلسەندىلەرى باس بىرىكتىرىپ، جەتى وتباسىنا ءبىر ايعا جەتەتىن 35 مىڭ تەڭگە كولەمىندە ازىق-تۇلىك سەبەتىن تاراتتىق. كارانتين كەزىندە كەيبىر وتباسىلاردا قاراپايىم سمارتفون تەلەفونى بولماعاننان كەيىن بالالارى ونلاين ساباققا قاتىسا الماي وتىرعانىن بىلگەننەن كەيىن دەمەۋشىلەرىمىز ولارعا تەلەفون الىپ بەرىپ، بالالاردىڭ ءبىلىم الۋىنا مۇمكىندىك جاسادى.
جالپى، دەمەۋشىلەرىمىز كارانتين كەزىندە شامالارى جەتكەنشە قارجىلاي كومەك كورسەتكەنىن ايتقىم كەلەدى. الداعى ۋاقىتتا بۇل باعىتتاعى كومەك-قولداۋلارىمىز جالعاسىن تاباتىن بولادى.
– بۇگىندە كوروناۆيرۋستان كەيىن الەمنىڭ ۇلكەن وزگەرىستى باستان كەشەتىنى جايىندا كوپ ايتىلۋدا. حالىقپەن جۇمىس ىستەپ جۇرگەن پسيحولوگ مامان رەتىندەي ايتىڭىزشى، قازاق قوعامى وسى «ۇلكەن وزگەرىسكە» قانشالىقتى دايىن؟
– ءيا، ءقازىر «ۇلكەن وزگەرىستىڭ» باستالعانىنا كۋا بولۋدامىز. ءبىز قالاساق تا، قالاماساق تا ءومىر تۋدىرعان جاعداي ءوز دەگەنىن ىستەيدى. ءيا، ادام بالاسى ءوزىنىڭ قالىپتى ومىر-تىرشىلىگىنىڭ وزگەرۋىنەن قورقاتىنى انىق. ءبىراق الەم قابىلداپ جاتقان «ۇلكەن وزگەرىس» ءبىز ويلاعانداي قورقىنىشتى ەمەس. وسى رەتتە بىزدەر ۇكىمەتتىك دەڭگەيدە قابىلدانعان شارالاردىڭ ءبارى حالىقتىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن قولعا الىنعان شارالار ەكەنىن ءتۇسىنۋىمىز كەرەك.
ارينە، كەز كەلگەن وزگەرىستەردىڭ سالدارى بولاتىنى بەلگىلى. ايتالىق، ونلاين ءبىلىم الۋ سالاسى، بەلگىلى ءبىر ۋاقىتقا دەيىن ءبىلىمنىڭ ساپاسىنىڭ تومەندەۋىنە اسەر ەتۋى مۇمكىن. ءبىراق كەز كەلگەن وقۋشى مۇنىڭ قاجەتتى ىس-تاجىريبە ەكەنىن تۇسىنگەننەن كەيىن، ونلاين وقۋ بالالارىمىز ءۇشىن ادەپكى دۇنيەگە اينالىپ كەتەتىنىنە سەنىمدىمىن.
جالپى، بۇعان دەيىن دە ءبىزدىڭ اتا-انالارىمىز جوعارى وقۋ ورىندارىندا سىرتتاي ءبىلىم الىپ، ءوز سالاسىنىڭ بىلىكتى مامانى اتاندى عوي. ال قازىرگىدەي سيفرلى تەحنولوگيالار دامىعان زاماندا قاشىقتان ءبىلىم الىپ، جۇمىس ىستەۋ ءوزىنىڭ تيىمدىلىگىن كورسەتۋدە. ۋاقىتىڭىزدى ۇنەمدەيسىز. وسى تۇرعىدان العاندا ادامزاتتى العا جەتەلەيتىن باستامالاردان قازاق قوعامى سىرت قالماۋى كەرەك دەپ ەسەپتەيمىن.
– دەمەك، ەلىمىزدىڭ جاڭا وزگەرىسكە ىلەسۋىنە از-كەم ۋاقىت كەرەك قوي؟
– دۇرىس ايتاسىز. توتەنشە جاعداي جاريالانعان كەزدە الەۋمەتتىك جەلىدە ءارتۇرلى اڭگىمەلەردى وقىپ، ەستىدىك قوي. مۇنداي اڭگىمەلەردىڭ ءبارى قاۋىپتەنۋدەن، قورقۋدان، سەنىمسىزدىكتەن تۋىنداعانى انىق. ايتالىق، 42500 تەڭگەگە قاتىستى قانشاما اڭگىمە ايتىلدى. و باستا جۇرت ۇكىمەتتىڭ مۇنشاما اقشانى بەرەتىنىنە سەنىمسىزدىكپەن قارادى. ءتۇرلى اڭگىمە ايتىلدى. ءبىراق مەملەكەتتىك كومەك قارجىسىن الۋعا ءتيىس ادامدار الدى.
قاڭقۋ سوزدەردىڭ ايتىلۋىنا 42 500 تەڭگەنى بەرۋ جۇيەسىنىڭ ءبىرازعا دەيىن سوزىلىپ، دايىن بولماۋى سەبەپشى بولدى. وسى رەتتە حالىق پەن بيلىك اراسىندا سەنىمسىزدىك بار ەكەنىن بايقادىق. الداعى ۋاقىتتا وسىنداي كەلەڭسىز جايتتاردى جويىپ، ءبارىمىز ورتاق ماقساتقا جۇدىرىقتاي جۇمىلىپ كىرىسكەندە جەڭىسكە جەتەتىنىمىز انىق.
– ءمولدىر حانىم ايتىڭىزشى، وسىنداي ءولىارا كەزدە نە ىستەۋ كەرەك؟
– ەڭ باستىسى، ادامدار بىر-بىرىمەن اراداعى پسيحولوگيالىق قارىم-قاتىناسىن جوعالتپاۋى كەرەك دەپ ەسەپتەيمىن. بۇگىندە ادامدار اراسىنداعى قارىم-قاتىناسقا بار دۇنيە بايلانعان. عالامدىق ماسشتابتاعى ەكونوميكاڭىز دا، مادەنيەتىڭىز دە ادامي قارىم-قاتىناسسىز ءبىر قادام دا العا باسپايدى. سول سەبەپتى ءدال وسىنداي قيىن كەزەڭدە قارىم-قاتىناستارىڭىزدى جوعالتىپ الماڭىزدار دەپ كەڭەس بەرەر ەدىم.
ايتالىق، ءقازىر جۇرتتىڭ ءبارى ۇيدە. مۇنداي جاعدايدا كەلىن مەن ەنەنىڭ اراسىندا جاعداي ۋشىعۋى مۇمكىن. ءتىپتى كۇنى بويى تۇزدە جۇمىس ىستەپ، وتباسىن اسىرايتىن ەر-ازاماتتار ءقازىر كارانتيننىڭ كەسىرىنەن ۇيدەن شىعا الماۋدا. وسىنداي كەزەڭدە بىزدەر وتباسى مۇشەلەرى اراسىنداعى قارىم-قاتىناستى السىرەتپەۋ ءۇشىن قىز-كەلىنشەكتەرگە اقىل-كەڭەسىمىزدى ايتىپ جاتىرمىز.
– ءسىز كارانتينگە دەيىن دە، كارانتين كەزىندە دە حالىقپەن تىعىز جۇمىس ىستەدىڭىز. كارانتين كەزىندە جۇرتتى قانداي ماسەلەلەر مازالادى، حالىق نەگە الاڭدادى؟
– بىردەن ايتۋ كەرەك، كارانتيننىڭ باستاپقى كەزەڭىندە جۇرتتىڭ اراسىندا فوبيا پايدا بولدى. كوپشىلىك بۇل دەرتتىڭ سوڭى ولىمگە اكەلىپ سوعۋى مۇمكىن ەكەنىن ەستىپ الىپ، COVID-19 ۆيرۋسى جايىندا بىلۋگە تالپىندى. وسى قورقىنىش ادامداردىڭ بىر-بىرىنە دەگەن قۇرمەتىن ارتتىرا ءتۇستى دەسەم بولادى. تاعى دا ايتسام، ىندەت ادامداردىڭ بالا كەزىندەگى جان جارالارىنىڭ قايتا قوزۋىنا اسەر ەتتى. بىزگە وسىنداي جەكە باستىڭ ماسەلەسىمەن جۇرتتار كوپ حابارلاستى.
– COVID-19 ۆيرۋسىمەن بەتپە-بەت كەلگەنىمىزگە ءۇش ايدان اسىپ بارادى. ءوزىڭىز ايتقانداي، ءقازىر جۇرتتىڭ بويىنداعى قورقىنىش سەيىلدى مە؟
– ءقازىر قورقىنىش سەيىلدى. جۇرت COVID-19-عا بويىن ۇيرەتە باستادى. قازىرگى كەزەڭدى جۇرتتىڭ ىندەتتى قابىلداپ، ونىمەن ءومىر سۇرۋگە كوندىگىپ جاتقان كەزەڭى دەپ باعالاۋعا بولادى.
– بيلىك توتەنشە جاعدايدى توقتاتىپ، كارانتين رەجيمدەرىن جۇمسارتقالى بەرى، ۆيرۋستى جۇقتىرۋشىلاردىڭ سانى ارتا باستاعانىن كورىپ وتىرمىز. بۇل تىعىرىقتان كاتاڭ كارانتيندىك رەجيممەن شىعا المايتىنىمىز تاعى بەلگىلى. دامىعان ەلدەردە قوعامدا قانداي دا ءبىر داعدىنى، ءومىر سالتتى قالىپتاستىرۋدا پسيحولوگتاردىڭ الاتىن ورىنى ەرەكشە. قازاقستاندا پسيحولوگتاردىڭ كومەگىنە جۇگىنىپ، جاڭا ءومىر سالتىن جۇرتتىڭ ساناسىنا قۇيىپ، قيىندىقتان شىعۋىنا بولا ما؟
– ارينە، بولادى. ءبىراق ەلىمىزدە باتىس ەلدەرىندەگىدەي وتباسىلىق قۇندىلىقتى نىعايتاتىن بىلىكتى پسيحولوگ ماماندار وتە تاپشى. ءبىزدىڭ ەلدى ءبىلىم وردالارىندا بالالاردىڭ مىنەز-قۇلقىن باقىلايتىن بالالار پسيحولوگتەرى باسىم. سوندىقتان قىسقا مەرزىم ارالىعىندا پسيحولوگتەردىڭ كومەگىمەن بۇل قيىنشىلىقتى ەڭسەرىپ تاستايمىز دەپ ايتا الماس ەدىم. دەسەك تە، ەلىمىزدەگى پسيحولوگيالىق ورتالىقتار بۇل باعىتتا جۇمىس ىستەپ جاتىر. ءوزىن وتباسى پسيحولوگى سانايتىن جاندار ايانىپ قالىپ جاتقان جوق.
– جالپى، سىزدەردىڭ جەرگىلىكتى بيلىك وكىلدەرىمەن بايلانىستارىڭىز بار ما؟
– اڭگىمە اراسىندا كارانتين كەزىندە قارىم-قاتىناستى ورىستەتۋدىڭ ماڭىزدى ەكەنىن ايتتىم عوي. وسى قاعيداتتى باسشىلىققا الىپ، الماتى وبلىسى ىشكى ساياسات باسقارماسىمەن بايلانىس ورناتىپ، جۇمىس ىستەۋگە تالپىنىپ جاتىرمىز. جاستارعا قىزمەت كورسەتۋ ورتالىقتارىمەن جانە ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىمەن تىعىز جۇمىس ىستەپ، ولار ۇيىمداستىرعان ءىس-شارالارعا بەلسەنە قاتىسىپ، اۋقىمدى اۋديتوريالاردا تەگىن دارىستەر جۇرگىزىپ كەلەمىز. ايتالىق، الماتى وبلىسىندا جاستار اراسىنداعى ءسۋيسيدتى شەكتەۋ ىسىنە بەلسەنە ارالاستىق. الماتى وبلىسىنىڭ 27 اۋدانىندا جاستارمەن كەزدەسىپ، پروفيلاكتيكالىق ءىس-شارالار جۇرگىزدىك.
– اڭگىمەڭىزگە راقمەت!
سۇحاباتتاسقان نۇرلان جۇماحان
