جالپى بۇل مەشىتتىڭ جەرىنىڭ ءوزى ۇلكەن ورىن الىپ جاتىر. سونىڭ ورنىنا زامانۋي ءبىلىم وشاعىن اشسا، جاستار ءۇشىن قانداي پايدالى بولار ەدى.
مىسالى، نازاربايەۆ مەكتەبىنىڭ بىرەۋى قازاقتار تىعىز ورنالاسقان العاباس ىقشام-اۋدانىندا ورنالاسسا، بۇل وتانشىل ءارى ءبىلىمدى جاستاردىڭ قالىپتاسۋىنا زور ىقپال ەتەرى ءسوزسىز. الاتاۋ اۋدانىنداعى مەكتەپتەردىڭ ساپاسى سىن كوتەرمەيدى.
سول مەشىت ورنىنا حالىقارالىق ستاندارتقا ساي ساپالى ءبىلىم وشاقتارىن كوپتەپ اشۋعا كوڭىل بولسە، بۇل ۇلت بولاشاعى ءۇشىن وتە ماڭىزدى قادام بولار ەدى.
ينتەرنەتتە جۇرگەن ماكەتى بويىنشا مەشىت مۇناراسى سارى، التىن ءتۇستى (اراب ەلىنىڭ ۇلگىسىندە) ەتىپ جاسالعان، ال كەسەنەلەردەن نەگىز العان ءداستۇرلى مەشىت مۇناراسى كوك ءتۇستى بولاتىن. وسىدان-اق مەشىتتىڭ بولاشاق باعىتىن اڭعارعانداي كۇي كەشەمىز.
كەيىنگى جىلدارى قازاقستاننىڭ ايماقتارىندا مەشىت اشۋ «موداسى» بەلەڭ الدى. اۋىز سۋى جوق، جولى ويدىم-ويدىم، ءتۇرلى الەۋمەتتىك ماسەلەلەرى ءۇيىلىپ قالعان اۋىلداردا ەكى، ءتىپتى ءۇش مەشىتتەن سالىنعان جايتتار كەزدەسەدى.
ءبىراق سودان حالىققا نە پايدا؟ قاپتاعان سانسىز مەشىتتەر تەك ءدىني فاناتتاردىڭ قاتارىن كوبەيتۋگە قىزمەت ەتىپ جاتىر.
ەگەر بيلىك يسلام دىنىنە قولداۋ كورسەتىپ، مەشىت سالىپ بەرسە، وندا ەلىمىزدەگى وزگە دىندەر مەن ءدىني بىرلەستىكتەرگە دە عيباداتحانا مەن شىركەۋلەر سالىپ بەرۋى ءتيىس بولادى.
ويتكەنى، زايىرلى قوعامدا بارلىق ءدىننىڭ دارەجەسى تەڭ ەمەس پە؟ ەكىنشىدەن، زايىلى مەملەكەت ءدىندى دامىتۋعا قارجى بولمەيدى، تەك ونى باقىلاۋدا ۇستاۋعا عانا قاراجات بولەدى. بۇل تۇرعىدان دا زاڭعا تومپاق جاعداي قالىپتاستىپ وتىر.
ۇشىنشىدەن، مەشىت قۇرىلىسى مەملەكەت تاراپىنان سالىنسا، ول قاراپايىم حالىقتىڭ دا قارجىسى. ارى-بەرىدەن سوڭ ەلدىڭ ەڭبەگىنىڭ سالىعىنان تۇسەتىن قاراجات. ەلدىڭ قارجىسىنا بالالاردىڭ بولاشاعىن قامتاماسىز ەتەتىن ءبىلىم وشاعىن سالعان الدەقايدا ۇتىمدى بولماق. بۇل شەنەۋنىكتەردىڭ دە ار-ۇياتىن قورعايتىن ناعىز ىزگى ءىس اتالار ەدى.
زايىرلى قوعامدا ءدىنى وزگە جۇرتتاردىڭ مازاسىن قاشىرىپ اڭىراتىپ ازان شاقىرۋ قانشالىقتى ورىندى؟ مىسالى، 28 پانفيلوۆشىلار ساياباعىندا ورىس شىكەۋى قوڭىراۋلارى ارقىلى كەيدە ساناڭىزدى سانسىراتىپ جىبەرەدى. بۋددا عيباداتحاناسىن دا سالايىق، ولاردىڭ لامالارى ۇراتىن داڭعىرلاقتارى بار. ءاربىر ءدىننىڭ زىكىر سالىپ ءان ايتىپ، بي بيلەيتىن ءتۇرلى راسىمدەرى جەتكىلىكتى.
سولاردىڭ ءبارىن ميكروفون ارقىلى دالاعا ايقالاتىپ شىعارىپ، ەلدىڭ ءبىر ەسىن شىعارايىق. سەبەبى، ءبىر يسلام دىنىنە عانا جاعداي جاساپ ءزاۋلىم مۇنارالاردان ايقايلاتىپ ازان ايتقىزعان سوڭ وزگەلەردىڭ دە مەسەلىن قايتارۋ دۇرىس ەمەس بولادى عوي...
بۇگىندە دىنشىلدەر اراب-پارسى ەلدەرىنىڭ ورتاعاسىرلىق سالت-داستۇرلەرىن ءدىني دوگماتيكالىق تۇرعىدان قابىلداپ، زايىرلى قوعام ەرەكشەلىكتەرىنە قارسى كەلىپ ءجۇر.
قازاق ۇلتى مەن مەملەكەتىن قۇرىشى قانعانشا جاماندايتىن ولار اراب ەلى تۋرالى ءبىر جاعىمسىز ءسوز ايتىلسا، تۇرا ۇمتىلادى. ءدىني اراب حاليفاتىن قۇرۋدى اڭسايدى. مۇنى قازاق ەلىنىڭ تاۋەلسىزىگىنە قارسى ساتقىندىق دەگەننەن باسقا امال جوق.
ينتەرنەتتە عىلىم-بىلىمگە، ۇلتتىق داستۇرگە، گەندەرلىك ساياساتقا، تولەرانتتى قوعام ەرەكشەلىكتەرىنە قارسى مولدالاردىڭ ۋاعىزدارى ءورىپ ءجۇر. كۇننەن كۇنگە كوبەيىپ جاتىر. جۇڭگو بيلىگىنىڭ قانداستارىمىزعا دەگەن تەرىس كوزقاراسى دا قازاقستانداعى ۋاھابيزمدىك سيندروم سالدارىن جاقسى بىلگەندىكتەن تۋىنداپ وتىر. ويتكەنى، مەملەكەتتىك قىزمەتتە دە تەرىس ءدىني يدەولوگيامەن اۋىراتىن قىزمەتكەرلەردىڭ جۇمىس جاسايتىنى كوپشىلىككە بەلگىلى.
قازىبەك سارقاسقا،
الماتى قالاسى
"دات" گازەتى
