1. زاڭنىڭ ءماتىنى كولەمدى، سونداي-اق رەتتەۋ اياسى دا كەڭەيىپ وتىر. بۇرىنعى 23 شىلدە 1999 جىلى قابىلدانعان «بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى تۋرالى» زاڭ – 26 باپتان تۇرعان بولسا، بۇل زاڭ جوباسى – 69 باپتى قامتىپ وتىر. ءالى دە تالقىلاۋ بارىسىندا كولەمى ۇلعايماسا، ازايا قويمايتىنى انىق. ويتكەنى كەيبىر سۇراقتاردىڭ باسى اشىلماعان نەمەسە تولىق اشىلماعان، ماسەلەن كيبەربۋللينگ ۇعىمىن تەك بالالارعا عانا قاتىستى قولدانىپ وتىر. مەنىڭشە بالالارعا قاتىستى قاتاڭداتىلعان تارتىپەن بىرگە مۇنىڭ جالپى ۇعىمىن دا اشۋ ماڭىزدى. قازىرگى تاڭدا ينتەرنەتتەگى بۋللينگتەن ەرەسەكتەردە زارداپ شەگۋدە. كريمينالداندىرۋدى قاجەت ەتەتىن تۇراقتى الەۋمەتتىك سيپاتى بار قوعامعا ءقاۋىپتى مىنەز-قۇلىق.
2. زاڭ جوباسىنداعى تىلگە قاتىستى نورما ورىس ءتىلىن مەملەكەتتىك تىلمەن ءبىر قاتارعا قويىپ قاراستىرمايدى، ونى قازاقستانداعى ءتۇرلى ۇلت وكىلدەرىنىڭ تىلىنەن ارتىق كورمەيدى. سونداي-اق اركىمنىڭ انا ءتىلىن پايدالۋ قۇقىعىن كەمسىتپەيدى، كەرىسىنشە مۇنى قامتاماسىز ەتۋگە زاڭناما شەڭبەرىندە جاعداي جاسالادى دەلىنگەن. «6 ساعاتتىق ۋاقىت ارالىعى» تۇسىنىگىن ەنگىزۋ ارقىلى، بۇدان بىلاي مەملەكەتتىك تىلدەگى تەلە- جانە راديوباعدارلامالار كورسەتىلىمى از مەزگىلگە، ماسەلەن تۇنگى ۋاقىتقا ىعىسىپ قالمايدى. بۇل تۇتاستاي العاندا تىلدىك ساياساتتاعى باتىل قادامداردىڭ ءبىرى دەپ ايتۋعا تۇراتىن قۇقىقتىق جاڭالىعى.
3. جۋرناليستەردىڭ قۇقىقتىق مارتەبەسىن كوتەرۋمەن بىرگە، ولارعا قاتىستى جاۋاپتىلىقتا ەسەلەپ ارتىپ وتىر. ماسەلەن، بۇرىنعى «بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى تۋرالى» زاڭعا سايكەس ءجۋرناليستىڭ مىندەتتەرى – 5-ەۋ بولسا، جاڭا زاڭ جوباسىندا – 9-عا جەتكەن. باسپا ءسوز كارتاسىن بەرۋ ارقىلى جۋرناليستەردىڭ ءبىرىڭعاي بازاسى جاساقتالادى. ءتۇرلى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق قۇقىقتارىنىڭ قورعالۋى جاقسارادى دەگەن پايىم بار. ايتالىق مەملەكەتتىك تۇرعىن ءۇي قورىنان باسپانا الۋ، «بولاشاق» باعدارلاماسى بويىنشا شەتەلدە تاعلىمدامادان ءوتۋ سەكىلدى مۇمكىندىكتەرگە قۇقىقتىق نەگىز قالىپتاستىرادى. سونىمەن بىرگە ۋاكىلەتتى ورگان ءۇشىن باقىلاۋ مۇمكىندىگى دە ارتادى. بۇل جاعداي ءسوز بوستاندىعىنا كەرى اسەر ەتەتىن سەنزۋرالىق مەحانيزمگە ۇلاسىپ كەتپەۋى ءتيىس.
4. اقپاراتتىق ەگەمەندىك – رەسپۋبليكا ازاماتتارىنىڭ قوعامدىق-ساياسي دەربەستىگىن ايقىندايتىن مەملەكەت كەڭىستىگىندەگى تاۋەلسىزدىك رەتىندە انىقتالعان. الايدا بۇل ءبىرجاقتى دەفينيسيا. ءاربىر ازامات تەك سىرت ەلدىڭ عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە ءوزى ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان مەملەكەتتىڭ دە، ونىڭ قوعامدىق-ساياسي دەربەستىگىنە مانيپۋلياسيا جاساماۋىن بولجاۋى ءتيىس. ءقازىر رەسەيدە وسىنداي قول سۇعۋشىلىقتىڭ جۇيەلى تارتىپكە اينالىپ كەتكەنىن كورىپ وتىرمىز. ورىمدەي جاستار، ساياسي رەجيمگە ۋلانعان مەملەكەتتىك ناسيحاتتىڭ ىقپالىمەن سوعىسقا اتتانىپ، ومىرلەرىن قيۋدا. سونداي-اق اقپاراتتىق ەگەمەندىكتىڭ ءبىز ەسكەرمەي وتىرعان تاعى ءبىر قىرى بار، ول – اقپاراتتى سيفرلىق ەمەس، ءداستۇرلى فورماتتا الۋعا دەگەن قۇقىعىنىڭ ساقتالۋى. ءقازىر، ماسەلەن پەتيسيانى بەرۋدى ونلاين فورماتقا كوشىرۋ ءسوز بولۋدا. ينتەرنەتتىڭ بارلىق اۋماقتا بولماۋى سەبەپتى عانا، مۇنى ارالاس فورماتتا قالدىرۋعا ۋاقىتشا ءماجبۇر بولىپ وتىر. مەنىڭشە، اقاپارتتىق ەگەمەندىك وسىنداي سيفرلىق ءداۋىردىڭ جەتەگىنە كەتۋدىڭ دە الدىن الۋعا باعىتتالعان انتروپولوگيالىق يممۋنيتەت ماسەلەسىن كوتەرۋى ءتيىس.
5. باسپا ءسوز حاتشىسى ينستيتۋتىنىڭ دا مارتەبەسىن وسى زاڭ ارقىلى ناقتىلاۋ قاجەت. ويتكەنى، تاجىريبە كورسەتىپ وتىرعانداي، كوپتەگەن باسپا ءسوز حاتشىلارى ءبىرىنشى كەزەكتە مەملەكەتتىك ورگاننىڭ جاريا مۇددەسىنە قىزمەت ەتۋدەن بۇرىن، ونىڭ جەتەكشىسىنىڭ ءيمميدجىن قالىپتاستىرۋمەن الەك. بىزدە تەك پرەزيدەنت قانا ءوزى لاۋازىمدى تۇلعا ءارى مەملەكەتتىك ورگان. سونىدقتان پرەزيدەنتتىڭ باسپا ءسوز حاتشىسىنان باسقاسى تەك مەملەكەتتىك ورگاننىڭ قىزمەتى تۋرالى اقپارات بەرۋى ءتيىس. سونداي-اق باسپا ءسوز حاتشىسى ينستيتۋتىن ءبىر ورتالىققا باعىناتىن دەربەس قۇرىلىم رەتىندە قالىپتاستىراتىن ۋاقىت كەلىپ جەتكەن سەكىلدى.
6. تۇتاستاي العاندا زاڭ جوباسى اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋگە باسا نازار اۋدارىپ، ازاماتتاردىڭ قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىن ۇتىمدى قورعاۋعا قۇقىقتىق نەگىز قالاپ وتىر.
قازىبەك داۋتالييەۆ، زاڭ عىلىميدارىنىڭ كانديداتى،
الماتى وبلىستىق قوعامدىق كەڭەستىڭ مۇشەسى
