جەر رەفورماسىنا قارسى وتكەن اتىراۋداعى ميتينگىگە قاتىسقاننان كەيىن قىلمىستىق باپتار بويىنشا ايىپتالعان ازاماتتىق بەلسەندى ماكس بوقايەۆ پەن تالعات ايانعا ۇكىم شىقتى. بەلسەندىلەردىڭ ءارقايسىسى بەس جىلعا باس بوستاندىقتارىنان ايىرىلدى. بۇل تۋرالى "ازاتتىق" سايتى حابارلايدى.
2016 جىلى قاراشانىڭ 28ء-ى كۇنى اتىراۋدا سۋديا گۇلنار داۋلەشوۆا ازاماتتىق بەلسەندى ماكس بوقايەۆ پەن تالعات ايانعا ۇكىم شىعاردى.
سوت بەلسەندىلەردى «ارازدىق قوزدىردى»، «جالعان اقپارات تاراتتى» جانە «ميتينگ وتكىزۋ ءتاربىتىن بۇزدى» دەپ تانىپ، ءارقايسىسىن بەس جىلعا باس بوستاندىقتارىنان ايىردى. ۇكىمدە ولاردىڭ ءۇش جىلعا دەيىن قوعامدىق جۇمىسپەن اينالىسۋىنا تىيىم سالىنعانى دا كورسەتىلگەن.
ۇكىمدە بوقايەۆ پەن ايانعا 250 ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىش، ياعني 530 مىڭ تەڭگە ايىپپۇل سالىناتىنى ايتىلعان. ودان بولەك سوت جانە ساراپتاما شىعىنى رەتىندە ۇلەستىك تارتىپپەن بەلسەندىلەردەن 259 مىڭ تەڭگە قاراجات وندىرىلەتىن بولدى.
بوقايەۆ پەن اياننىڭ ۇكىمى وقىلعان ءسات:
ماكس بوقايەۆتىڭ قارىنداسى ءارى قوعامدىق قورعاۋشىسى جانارگۇل بوقايەۆا ۇكىممەن كەلىسپەيتىنىن ايتىپ، اپەللياسيالىق شاعىم تۇسىرەتىنىن مالىمدەدى.
- ارينە، شاعىم تۇسىرەمىز. بارلىق ينستانسياعا جۇگىنەمىز. [بيلىك] اقىلعا كەلەدى دەپ سەنەمىز، - دەدى ول.
بوقايەۆ پەن اياننىڭ سوتىنا كەلگەن ادامداردىڭ كوبى كىرە الماي قالدى. ال كىرگەن جۇرت ۇكىم وقىلعان ساتتە نارازىلىقتارىن ءبىلدىرىپ شۋلاپ كەتتى. ۇكىم وقىلعاننان كەيىن زالداعى جۇرت «بۇل - سوت ەمەس، سپەكتاكل»، «ۇكىم ءادىل ەمەس» دەپ ايقايلادى.
وتكەن اپتادا ايىپتاۋشىلار بەلسەندىلەرگە سەگىز جىلدان جازا بەرۋدى سۇراعان ەدى. پروكۋراتۋرا سوتتان بەلسەندىلەرگە قوعامدىق جۇمىسپەن اينالىسۋعا ءۇش جىلعا تىيىم سالۋدى، سوت شىعىندارى ءۇشىن ولاردان وتە قوماقتى ايىپپۇل ءوندىرۋدى دە وتىنگەن.
ماكس بوقايەۆ پەن تالعات اياننىڭ سوتى قازاننىڭ 12ء-سى باستالعان ەدى. ولار مامىردىڭ 17-سىنەن بەرى قاماۋدا وتىر. بيلىك باستاعان جەر رەفورماسىنا قارسى اتىراۋدا ءساۋىردىڭ 24ء-ى كۇنى وتكەن ميتينگىدەن كەيىن ولارعا «زاڭسىز ميتينگى ۇيىمداستىردى»، «ارازدىق قوزدىردى» جانە «جالعان اقپارات تاراتتى» دەگەن ايىپتار تاعىلعان ەدى.
ماكس بوقايەۆ پەن تالعات اياننىڭ ۇكىمىن تىڭداۋعا كەلگەن جۇرت سوت زالىندا وتىر. اتىراۋ، 28 قاراشا 2016 جىل.
جازدا قازاقستان ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى وسى ەلدىڭ بىرنەشە قالاسىندا بيىل وتكەن جەر ميتينگىلەرىن شىمكەنتتىك كاسىپكەر توقتار تولەشوۆ قارجىلاندىردى دەپ مالىمدەدى. اتىراۋداعى سوت كەزىندە استانادان ونلاين بايلانىس ارقىلى جاۋاپ بەرگەن توقتار تولەشوۆ (ونى "بيلىكتى كۇشپەن باسىپ الماق بولدى" دەگەن ايىپپەن 21 جىلعا سوتتادى) پەن ونىڭ كومەكشىلەرى تالعات ايانعا "اقشا بەرگەندەرىن" مالىمدەدى. ماكس بوقايەۆ پەن تالعات ايان بۇل كۋالىكتەردى تەرىسكە شىعارىپ، اقشا الماعاندارىن ايتتى.
قۇقىق قورعاۋشىلار بوقايەۆ پەن ايانعا تاعىلعان ايىپتاردىڭ "ساياسي استارى" بار دەپ ەسەپتەيدى. قۇقىق قورعاۋشىلاردىڭ Amnesty International حالىقارالىق ۇيىمى ماكس بوقايەۆ پەن تالعات اياندى "ار-وجدان تۇتقىندارى" دەپ اتادى. قۇقىق قورعاۋشىلاردىڭ Human Rights Watch (HRW) حالىقارالىق ۇيىمى بەلسەندىلەر تۇتقىندالعان بەتتە قازاقستان بيلىگىن ولاردى شۇعىل بوستاتۋعا شاقىردى. HRW ۇيىمىنىڭ ەۋروپا جانە ورتالىق ازيا بويىنشا ديرەكتورى حيۋ ۋيليامسون «بەيبىت قارسىلىق اكسيالارىنا قاتىسقان بىردە-بىر بەلسەندى تۇرمەگە قامالماۋى كەرەك. ولار بوساتىلۋى ءتيىس، بيلىك ۇكىمەتتى سىناعان ادامداردى قۋدالاۋىن توقتاسىن» ءداپ مالىمدەگەن ەدى.
ءساۋىر جانە مامىر ايلارىندا قازاقستاندا جۇزدەگەن ادام جەر كودەكسىنە ەنگىزىلگەن وزگەرىستەرگە قارسى ميتينگىلەرگە شىققان ەدى. بۇل كودەكستە اۋىل شارۋاشىلىعى جەرلەرىن شەتەلدىكتەرگە جالعا بەرۋ مەرزىمى 10 جىلدان 25 جىلعا ۇزارتىلعان بولاتىن. جەر رەفورماسىنا قارسى العاشقى ميتينگ ءساۋىردىڭ 24ء-ى كۇنى اتىراۋدا ءوتتى. وسى قارسىلىق شەرۋلەرىنىڭ ناتيجەسىندە قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ جەر كودەكسىنىڭ كەيبىر باپتارىن ەنگىزۋگە موراتوريي جاريالادى.
