مەن، ەرمەك ابىلدايەۆ (سۋرەتتە)، «وتىرار سازى» وركەسترىنىڭ نەگىزىن قالاۋشىلارىنىڭ ءبىرىمىن. نۇراعاڭمەن (نۇرعيسا تىلەندييەۆ.) - ءوزىڭىز بىلەسىز 18 جىل قىزمەتتەس بولدىم (1980-1998).
وركەستردىڭ ءانشىسى رەتىندە، ديرەكتورى، اكىمگەرى، ادمينيستراتورى بولىپ قىزمەت اتقاردىم. نۇراعاڭ مەنى بىردە ءبىر ءىس-ساپاردان، كونسەرتتىك باعدارلامادان قالدىرعان ەمەس. بارلىق جاۋاپتى شارۋاشىلىق جۇمىستاردى ماعان سەنىپ تاپسىراتىن. 18 جىل بويى سىيلاستىقپەن شىعارماشىلىق تىعىز بايلانىستا بولدىق.
ءوزىنىڭ كوپ اندەرىن وركەسترگە مەنىڭ داۋىسىما لايىقتاپ ءتۇسىردى. بۇكىل قازاقستاندى بىرگە ارالادىق. قازاقستان جانە شەتەلدەرگە كوپتەگەن گاسترولدىك ساپارلار ۇيىمداستىردىم. سونىڭ ىشىندە ءوزىڭىز باسقارىپ بارعان سولتۇستىك كورەياعا ۇيىمداستىرىلعان گاسترولدىك ساپار ەرەكشە بولدى.
كورەياعا باراتىنىمىز تۋرالى نۇراعاڭا الدىن الا ەسكەرتتىم. «ءيتتىڭ ەتىن جەمەيمىن» دەپ قالجىڭدادى. ونشا قولداۋ كورسەتپەدى. ول كىسىنىڭ الدىنان وتكەننەن سوڭ استىرتىن قۇجاتتاردى دايىنداي بەردىم. ءبارى دايىن بولعان سوڭ نۇراعاڭا كەتتىك دەدىم ول كىسى قارسى بولمادى.
كورەي ەلشىلىگىمەن اقىلداسىپ كورەي تىلىندە وزىمە ءبىر ءان دايىنداپ الدىم. بىلگەندەي دايىنداپپىن - كورەي مادەنيەت مينيسترلىگىنەن پاتريوتتىق ءان بولماسا فينالعا وتە المايسىڭدار دەدى. كورەي حالقىنىڭ كوسەمى گەنەراليسسيمۋس كيم ير سەنگە ارنالعان پاتريوتتىق ءان مەندە بار ەدى. 15 مين دايىندىقتان كەيىن، ساحناعا ءبىراق شىقتىق، زال تۇرەگەپ تۇرىپ قول سوقتى. وسى ءاننىڭ ارقاسىندا باعىمىز جاندى ءبىز فينالعا وتتىك. 67 مەملەكەتتەن كەلگەن انشىلەر اراسىنان مەن ءبىرىنشى ورىنعا يە بولدىم.
وسى گاسترولدىك ساپاردان سوڭ ءوزىمنىڭ جەكە شىعارماشىلىق كونسەرتىمدى وتكىزدىم. مادەنيەت مينيسترلىگىنىڭ قۇرمەت گراموتاسىمەن ماراپاتتالدىم.
وركەسترگە بايلانىستى كوپتەگەن وزەكتى ماسەلەلەردى نۇراعاڭمەن اقىلداسا ءجۇرىپ شەشتىك. مەنىڭ ءانشى رەتىندە ساحنادا جۇرگەنىمە 50 جىل بولدى (1965-2015). ونىڭ ىشىندە «وتىرار سازى» وركەسترىندە ءبىر جەردە ەشقايدا اۋىسپاي وسى وركەستردىڭ نەگىزىن قالاۋشىلارىنىڭ ءبىرى جانە ءانشىسى ۇيىمداستىرۋشى-ديرەكتورى رەتىندە 32 جىل قىزمەت اتقاردىم. (1980-2012).
وسى ارالىقتا مەنىڭ كوزىمشە 20-شاقتى ديريجەر اۋىستى. وركەستردىڭ قامىن ويلاپ بولاشاعى ءۇشىن تەر توگىپ نۇراعاڭ ەكەۋمىز ادال ەڭبەك ەتتىك. نۇراعاڭ «مەنىڭ كوزلوۆسكيىم» دەپ قالجىڭداسا دا اندا-ساندا مەنىڭ ارقامنان قاعىپ باعالاۋشى ەدى. كۇندىز ءتۇنى بىرگە بولدىق. قاي جاقتا جۇرسەكتە جۇمىستان قالمايتىنبىز.
نۇراعاڭنىڭ باسقارۋىمەن بىرنەشە دۇركىن ءوزىمنىڭ جەكە شىعارماشىلىق كونسەرتىمدى وتكىزدىم.وركەسترگە بايلانىستى كۇردەلى ماسەلەلەردىڭ بەل ورتاسىندا نۇراعاڭمەن بىرگە بولدىم.
شىندىقتى ايتاتىن بولسام،ەندىگى ماسەلە ديناراعا (دينزۋحرا) بايلانىستى.ونى جۇمىسقا الۋ وڭاي بولمادى. فيلارمونيا اكىمشىلىگى جانە كوللەكتيۆ ونى قولدامادى.
ءسويتىپ جۇرگەندە مادەنيەت ءمينيسترى م. قۇلمۇحاممەد مىرزا فيلارمونيا كوللەكتيۆتەرىن تىڭداۋعا كەلەدى دەگەن اڭگىمە شىقتى مەن تاڭعى ساعات 6-دا داحاعا زۆاندادىم. «قايتسەكتە دينارانى مينيسترگە كورسەتۋىمىز» كەرەك دەدىم.
فيلارمونيا اكىمشىلىگى «ونى مينيسترگە كورسەتۋگە بولمايدى، شيكى، تاجىريبەسى جوق ۇياتقا قالامىز» دەپ شىقتى. مەن قاسارىسىپ تۇرىپ العان سوڭ شىقسادا «اتا تولعاۋىمەن» شىقسىن دەدى.
«جوق! ماحامبەتپەن شىعادى»، دەدىم. وعان ءوزى دايىندالعان. مەملەكەتتىك ەمتيحاندا ديريجەرلىق جاساعان.
ايتەۋىر جابىلىپ ءجۇرىپ ونى ءمينيستردىڭ الدىنا شىعاردىق. مينيستر ورنىنان ۇشىپ تۇردى: «بۇل تىلەندييەۆتىڭ وركەسترى، دينارا تىلەندييەۆتىڭ قىزى. سوندىقتان بۇگىننەن باستاپ، وركەستردىڭ باستىعى دينارا بولادى»، –دەدى. ءبىز قۋانىپ كەتتىك.
ەرتەڭىنە فيلارمونياعا كەلسەم، ەشقانداي بۇيرىق جوق. جۇمىسقا قابىلدايتىن تۇرلەرى جوق. ءسويتىپ جۇرگەندە ءبىر اي ءوتىپ كەتتى. تاعى دا داحاعا زۆاندادىم. مەن ءبىر كونسەرت ۇيىمداستىرايىن، ءسىز ا. ەسىموۆتى كونسەرتكە شاقىرىڭىز دەدىم. ءسويتىپ ءجۇرىپ اكىمنىڭ ارقاسىندا ونى «وتىرار سازى» وركەسترىنە قابىلداتتىق.
«بۇيرىق قاشان شىعادى؟» – دەپ داحامەن بىرگە ديرەكتورعا كىردىك، سويتسەك ديريجەرلىقتى بەرەمىز، كوركەمدىك جەتەكشىنى بەرمەيمىز دەدى.ماعان تاعىدا كىرىسۋگە تۋرا كەلدى - ەكەۋىندە بەرەسىڭدەر، ەكەۋى بولىنبەيتىن قىزمەت دەپ تۇرىپ الدىم. بۇيرىقتى وزگەرتۋگە ماجبۇرلەدىم.
دينارا تىلەندييەۆا (سۋرەتتە) تۋرالى مەن قازاقشا، ورىسشا، اعىلشىنشا ءۇش تىلدە ءتۋرلى ءتۇستى بۋكلەتتەر شىعاردىم. ول تۋرالى بىرنەشە گازەتتەرگە ماقالا بەردىم. ءسويتىپ جۇرگەن دينارا مەنى وركەسترگە جولاتپاي جاتىر.
«كۇشىكتى اسىراپ باقتىم، يت بولىپ ءوزىمدى قاپتى» دەمەكشى... تاعى ءبىر ماسەلەنى ايتا كەتەيىن. 1985 جىلى - دينارا دۇنيەگە كەلگەن جىلى – نۇراعاڭ ءبىزدىڭ ۇيگە كەلدى. ودان بۇرىندا ءبىر سەبەپتەرمەن نۇراعاڭ ۇيىنە قونباي ونشاقتى كۇن ءبىزدىڭ ۇيدە جاتتى.
ول كىسىنى مەنىڭ جۇبايىم مارقۇم ر. شاۋشييەۆا (ول دا كاسىبي ءانشى،حالىقارالىق انشىلەر كونكۋرسىنىڭ لاۋرەاتى ۇلاعاتتى ۇستاز بولاتىن) وتە جاقسى كۇتتى. رىسقاندى كەلىنىم دەپ جاقسى كورۋشى ەدى. داحادا ءسۇت جوق، دينارانى ەمىزۋ ءۇشىن تەك ساعان كەلدىم، باسقا ەشكىمگە سەنبەيمىن دەدى. ول كەزدە بالالارىمىز كىشكەنتاي اراسى ءبىر جاستان بولاتىن، ەڭ ۇلكەنى ءۇش جاستا ەدى.
سوعان قاراماي رىسحان مارحۇم ۇشەۋىن جەتەكتەپ الىپ، كۇندە بارىپ دينارانى ءبىر ايداي ەمىزدى. ول مارحۇم رىسحاننىڭ اق ءسۇتىن اقتامادى.
نۇراعاڭمەن ۇزەڭگىلەس قىزمەتتەس بولعان مەنىڭ نۇراعاڭنىڭ 90 جىلدىعىندا كونسەرتكە شىعۋىم كەرەك ەدى.نۇراعاڭ باعالاپ سىيلاسقان ادامدى ول دا سىيلاپ قادىرلەۋى كەرەك ەدى.ولاي بولمادى. ەشكىمدى تىڭدامادى.
فيلارمونيا باسشىلىعى قاۋقارسىز بوپ شىقتى. استاناعا قوساتىن شىعار دەپ ەدىم، ولدا جاۋاپسىز قالدى. بەسىكتەن بەلى شىقپاي جاتىپ، بۇل قانداي كورگەنسىزدىك! وركەستر ونىڭ جەكەمەنشىگى ەمەس قوي! نۇراعاڭ قولداعان، سىيلاعان وسى وركەستردىڭ نەگىزىن قالاۋشىلاردى ولدا قولداپ سىيلاۋى كەرەك ەدى عوي.
نۇراعاڭ كونسەرتكە دايىندىقسىز ەشقاشاندا شىققان ەمەس.بۇل بولسا ءوزىنىڭ تۆورچەستۆولىق دەڭگەيىنە قاراماستان كونسەرتكە ەش دايىندىقسىز شىعا بەرەدى. جۇمىسقا ايلاپ كەلمەيدى. كوللەكتيۆپەن جۇمىسى جوق، كوللەكتيۆ تۋرالى ويلانبايدى. وزىمەن ءوزى جۇرگەن بىرەۋ...
قاي جاعىنان الساڭىزدا، نۇراعاڭمەن ەكەۋىنىڭ اراسى جەر مەن كوكتەي. مۇلدەم نۇراعاڭنان تۋماعان سياقتى! نۇراعاڭنىڭ بىردە-بىر قاسيەتى وعان دارىماعان. نۇراعاڭنىڭ 90 جىلدىعىنا نۇراعاڭا ءۇش قايناسا سورپاسى قوسىلمايتىن انشىلەردى قوسقان.
ءبىر ءانشىنى 4-5 رەت شىعارعانى نە ساسقانى؟ باعدارلاما وتە ۇزاق، كوبىسى شىداماي كونسەرتتتەن كەتىپ جاتتى. تاربيەلەپ جولعا سالۋ كەرەك، ەگەر ناتيجە شىعاتىن بولسا. ومىرلىك تاجىريبەسى جەتىسپەيدى.
ءبىر كۇنى ماعان داحا زۆاندادى. «تەز فيلارمونياعا جەت» دەدى. كەلسەم، ديرەكتوردىڭ كابينەتى اۋىز-مۇرنى تولعان ىعاي مەن سىعايلار وتىر ەكەن. داحاڭ ورتادا جىلامسىراپ وتىر ەكەن. بۇرىننان بەلگىلى جاعداي جۇمىستان شىعارۋ.
ءبىر ەكەۋىن تىڭدادىم، ءارى قاراي شىداي المادىم. نە دەگەن سۇمدىق! «بۇل نۇراعاڭنىڭ 33 جىل وتانداسقان سۇيىكتى جارى ەمەس پە؟ نۇراعاڭدى سيلاماعاندارىڭىز با؟ ۇيات ەمەس پە؟»، – دەدىم.
توردە وتىرعان لاۋازىمدى مادەنيەت سالاسىندا ۋاقتىسىندا ۇلكەن قىزمەتكەر بولعان بەلگىلى اقساقالعا قاراپ تۇرىپ ءبارى جىم بولدى. ەشكىم ەشتەڭە ايتالمادى.سول كۇنى جينالعان لاۋازىمدى مىرزالارعا دايىندالعان داستارحاننان داحاڭ ەكەۋمىزدە ءدام تاتىپ، ءىشىپ جەپ قايتتىق. سودان كەيىن داحاڭا ەشكىم تيىسە المادى.
سول جەردەن زەينەتكەرلىككە ءبىراق شىقتى. باسىندا وركەسترگە جۇرگىزۋشى كەرەك دەپ داحاڭدى جۇمىسقا الدىرعان مەن ەدىم.
ءوتىنىش. 1. بيىل بولا ما، كەلەسى جىلى ما «وتىرار سازى» وركەسترىمەن ءوزىمنىڭ جەكە شىعارماشىلىق كونسەرتىمدى وتكىزۋگە.
2. 2011 جىلى مەنىڭ ارنايى «وتىرار سازى» وركەسترىنىڭ قۇرامىنا جانە فولكلورلى اسپاپتارعا سۇيەنە وتىرىپ قۇرىلعان ابونەمەنتتىك «قازاق مۋزىكاسىنىڭ كەشتەرى» اتتى لەكسيا كونسەرتىمدى وركەستردىڭ 2015-2016 ج. جوسپارىنا ەنگىزۋگە تاپسىرما بەرۋىڭىزدى سۇرايمىن. بۇل ابونەمەنتتىك «قازاق مۋزىكاسىنىڭ كەشتەرى» اتتى لەكسيا كونسەرتتىڭ وقۋشىلار مەن جاستارعا بەرەر تاربيەلىك ۇلەسى وتە زور ءارى ماڭىزدى دەپ سانايمىن. ۋاقتىسىندا ءبىلىم دەپارتامەنتىنىڭ جانە الماتى مەكتەپ ديرەكتورلارىنىڭ قولداۋىمەن ۇسىنىسى بويىنشا ۇيىمداستىرىلعان ەدى. الماتى قالاسى بويىنشا بىرنەشە كونسەرتتەر وتكىزىلدى. جوسپار بويىنشا ءارى قاراي بۇكىل الماتى ق. ستۋدەنتتەرى مەن وقۋشىلارىنا لەكسيا كونسەرت ءارى ساباق رەتىندە وتكىزىلۋى ءتيىس بولاتىن. وكىنىشكە وراي دينارانىڭ بۇل كونسەرتكە نەمقۇرايلى قاراپ ءمان بەرىپ تۇسىنبەۋشىلىگىنە بايلانىستى توقتاپ قالعانەدى.
ەرمەك ابىلدايەۆ،
ءانشى، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن ءارتىسى،
«وتىرار سازى» وركەسترىنىڭ نەگىزىن قالاۋشىلارىنىڭ ءبىرى،
رەداكسيادان: اۆتوردىڭ ماقالاسىن بىردە-بىر ءسوزىن تۇزەتپەي قاز-قالپىندا بەردىك.
باس بەتتەگى سۋرەتتى Voxpopuli سايتىنان الىندى
