ءدىن، ءدىن جانە ءدىن...
ايتۋىنشا، 2017 جىلى اۋىز تولتىرىپ ايتاتىن اۋقىمدى جۇمىستار جاسالعان. بۇلاردىڭ كوپشىلىگى جانسىز جوبا ەمەس، تاجىريبە جۇزىندە ىسكە اساتىن باعدارلامالار ەكەن.
ەرمەكبايەۆ الدىمەن «2017-2020 جىلدارعا ارنالعان ءدىني تۇجىرىمدامانىڭ» ەرەكشەلىكتەرى مەن باسىمدىقتارىنا توقتالا كەتتى. تۇجىرىمداماعا سايكەس، بۇدان بىلاي ءدىني بىرلەستىكتەردى ەكى شوقىپ، ءبىر قارايتىن مەملەكەتتىك قىزمەتتىڭ اياسى كەڭەيەدى جانە ءدىني ناسيحاتتى باقىلاۋ جۇمىستارى كۇشەيتىلەدى.
ساراپشىلاردىڭ سوزىنشە، ەرمەكبايەۆ وسى ارقىلى ەلدەگى ءدىني راديكاليزمنىڭ الدىن-الۋدى كوزدەپ وتىر. ارينە، ناتيجەسىن بەرسە...
باقىلاۋ كۇشەيگەنمەن بيلىك ءباز باياعىداي دىندەگى دوگمالىق تۇجىرىمدارعا ارالاسپايتىن بولادى.
«سولاي بولا تۇرا دەسترۋكتيۆتى ءدىني اعىمدارعا قارسى ىس-ارەكەتتەرگە يدەولوگيالىق ءارى اقپاراتتىق تۇرعىدان تويتارىس بەرەتىن شارالار قابىلداپ جاتىرمىز. وسى ماقساتتا ۇكىمەتتىڭ جانىنان تەك قانا ءدىني ماسەلەلەرمەن اينالىساتىن ۆەدومستۆوارالىق كوميسسيا قۇرىلۋدا»، – دەيدى ەرمەكبايەۆ.
بىلتىرعى جىلدى قورىتىندىلاي كەلە ەرمەكبايەۆ اتقارىلعان ءىستىڭ ناتيجەسى قازىردەن سەزىلىپ جاتقانىن تىلگە تيەك ەتتى. ايتۋىنشا، وسى ۋاقىتتىڭ ارالىعىندا ءدىني مەكەمەلەردىڭ اينالاسىنداعى قاۋىپسىزدىك كۇشەيتىلگەن جانە كۇشەيە تۇسەدى، ءدىني ماتەريالداردى تاراتۋ ارنالارىنا تۇراقتى مونيتورينگ جۇرگىزۋ جۇمىسى جولعا قويىلعان.
قاۋىپسىزدىكتى ءقايتىپ قامتاماسىز ەتەمىز؟
مونيتورينگ دەمەكشى، ەرمەكبايەۆتىڭ بۇل ءىستى قولعا الۋى بەكەر ەمەس. ءبىراق مۇنىڭ ازدىق ەتەتىنىن جىل باسىندا ءبىرقاتار ءدىني ساراپشىلار مينيسترگە ەسكەرتكەن بولاتىن. اسىرەسە، اقتوبە مەن الماتىداعى جاعدايدان كەيىن مينيسترلىكتىڭ قاۋىپسىزدىكتى جالعىز مونيتورينگ جاساۋمەن كۇشەيتە الماسى انىق سەزىلگەن ەدى.
ەرمەكبايەۆ وسى پىكىرلەردى ەسكەرگەن سياقتى.
«تامىزدىڭ باسىنان باستاپ باس پروكۋراتۋرا، اقپارات جانە كوممۋنيكاسيالار مينيسترلىگىمەن بىرلەسىپ، «كيبەرقالقان» جوباسىن ىسكە قوستىق»، – دەيدى مينيستر.
بۇل نە؟ قانداي جوبا؟ قانداي باعدارلاما؟ ماقساتى قانداي؟ بىلسەك، «كيبەرقالقان» تەك تەرىس ءدىني اعىمداردىڭ اقپاراتىن انىقتاۋعا قۇرىلماعان، جالپى اقپاراتتىق كەڭىستىكتى تۇتاس قامتيدى. جوبا اياسىندا kibernadzor.kz سايتى قۇرىلعان-تۇعىن.
مينيستر بولسا: «بۇل رەسۋرس ءتۇرلى سايتتارعا مونيتورينگ جاساۋمەن عانا شەكتەلمەيدى، سونىمەن بىرگە كىتاپ جانە باسپا ونىمدەرىن دە نازارعا الادى. سونىمەن قاتار ىشكى ىستەر مينيسترلىگىمەن بىرىگىپ، ءدىني لاڭكەستىك ءۇشىن سوتتالعانداردى وڭالتۋدىڭ ارنايى ورتالىعىن قۇردىق»، – دەپ وتىر.
ايتپاقشى...
«وڭالعاندارعا» قاتىستى. ەرمەكبايەۆتىڭ ايتۋىنشا، اقپاراتتىق-تۇسىندىرمەلىك جۇمىستىڭ دۇرىس جۇرگىزىلگەنىنىڭ ارقاسىندا راديكالدى ۇستانىمدا بولعان 300-گە تارتا قازاق قازاقستاندىق ءداستۇرلى دىنگە قايتا ورالىپتى.
ءمينيستردىڭ بۇل كورسەتكىشكە كوڭىلى تولماي وتىرعانعا ۇقسايدى. بىلسەك، «وڭالعاندارعا» قاراعاندا، «اداسقانداردىڭ» سانى الدەقايدا كوپ.
ءدىن مينيسترلىگى اقپاراتتىق جۇمىستىڭ اسەرى قانداي ەكەنىن ەندى تۇسىنگەن سياقتى. بۇل باعىتتاعى جۇمىستاردى بيىلعى جىلى ەرەكشە جەتىلدىرىپتى. ەرمەكبايەۆ بۇعان ءبىرقاتار دالەل كەلتىردى.
«ەڭ الدىمەن اقپاراتتىق-ناسيحاتتىق جانە تەولوگيالىق توپتاردىڭ قۇرامىن قايتا جاڭارتتىق. جاڭادان جاساقتادىق. توپتىڭ قۇرامىنا تەولوگتاردان بولەك، ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردىڭ ساراپشىلارى، قوعام بەلسەندىلەرى، ب ا ق جانە ءدىني بىرلەستىكتەردىڭ وكىلدەرى، ساياساتتانۋشىلار كىردى. جىل باسىنان بەرى بۇلاردىڭ كومەگىمەن 2 ميلليونعا جۋىق ازاماتتى قامتىعان 17 مىڭعا جاقىن ءدىني شارالار وتكىزدىك. مۇنىڭ ىشىندە جاستارمەن جۇمىسقا باسا نازار اۋداردىق. شامامەن 700 مىڭعا جاقىن جاستى قامتىعان 6 مىڭنان اسا شارا ۇيىمداستىرىلدى وسى كۇنگە دەيىن. جانە ءبىر ماڭىزدى جايت: ءقاۋىپتى توپتارمەن بايلانىسقا ءتۇسۋدىڭ جاڭا تاسىلدەرىن تاپتىق»، – دەيدى ەرمەكبايەۆ.
مينيسترلىكتىڭ «وڭ قولى» كىمدەر؟
مينيسترلىك ءوزى جالعىز تۇك اتقارا الماس ەدى. وعان دا كومەك كەرەك. قوعامنىڭ كومەگى كەرەگى كەرەك. ءمينيستردىڭ ىلگەرىدە ايتقان اقپاراتتىق-ناسيحاتتىق جانە تەولوگيالىق توپتىڭ قاتارىنا ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردى شاقىرۋى سونىڭ دالەلى.
ءدال ءقازىر ەرمەكبايەۆ باسقاراتىن ۆەدومستۆو «اقنيەت» وڭالتۋ ورتالىعىمەن بىرىگىپ، جۇمىس ىستەۋدە. بۇل ورتالىقتىڭ ماقساتى نە؟ اتقارار ءىسى قانداي؟ بىلسەك، «اقنيەتتىڭ» ماماندارى اباقتىدا وتىرعاندار، ونىڭ ىشىندە تەرىس ءدىني اعىمداردىڭ ىقپالىنا تۇسكەندەرمەن جۇمىس ىستەيدى.
«ءيا، سولاي. ءدىني ەكسترەميزم ءۇشىن باس بوستاندىعىنان ايىرىلعان ازاماتتىڭ وزىمەن عانا ەمەس، ونىڭ وتباسىمەن جۇمىس جۇرگىزەدى. بۇدان سىرت سەكتالاردان زارداپ شەككەندەرگە قول ۇشىن سوزاتىن كەڭەس بەرۋ ورتالىقتارىن قۇردىق. جالپى العاندا 20-دان اسا ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىممەن سەرىكتەسپىز.
تەرىس ءدىني اعىمداردىڭ ىقپالىنداعى ادامداردىڭ پسيحولوگيالىق كۇيزەلىسكە ءتۇسۋى تەز. وسى ماقساتتا «جەدەل جەلى-114» جوباسىن قۇرعانبىز. وسى جەلىگە بىلتىرعى جىلى 500-دەن استام حابارلاما تۇسكەن ەكەن. بۇل نەنى بىلدىرەدى؟ مەملەكەتتىڭ «اداسقانداردى» قۇتقارۋعا دەگەن نيەتىن كورسەتىپ وتىر. ۋاقىت وتە كەلە ەلدەگى ءدىني احۋالدى تولىقتاي باقىلاۋعا الاتىن بولامىز. مىنە، سول كەزدەرى ءقاۋىپتى ءدىني يدەيالاردىڭ ىقپالى وزىنەن-وزى تومەندەۋى ءتيىس» دەيدى ەرمەكبايەۆ.
وسى راس پا؟
مينيستر سونىمەن قاتار ناشيد (ءدىني اۋەن) تىڭداعان الماتى تۇرعىنىنا قاتىستى ساۋالعا دا جاۋاپ بەردى.
«جۋرناليستەر مەن قۇقىق قورعاۋشىلار: «بۇل ازاماتتى ءدىني اندەر تىڭداعان ءۇشىن جاۋاپقا تارتتى» دەگەن اقپارات تاراتتى. مۇلدەم ولاي ەمەس. اينالىپ كەلگەندە، ارانداتۋ بۇل»، – دەيدى ەرمەكبايەۆ.
ءبىراق جەل تۇرماسا، ءشوپ باسى قيمىلدامايدى عوي. ءمينيستردىڭ بۇل تۋرالى ەگجەي-تەگجەيلى ايتىپ بەرۋىنە تۋرا كەلدى.
«ماسەلە: ءدىني ءان تىڭداعانىندا ەمەس، قانداي ءدىني ءان تىڭداعانىندا جانە ونى تاراتقانىندا جاتىر. ءازىر وسى ماسەلە بويىنشا تەكسەرۋ جۇمىسى ءجۇرىپ جاتىر. ءيا، ءبىر ازامات تۇتقىندالدى. وعان ناسىلدىك، ۇلتتىق، ءدىني، تەكتىك-توپتىڭ جانە الەۋمەتتىك الاۋىزدىقتى قوزدىرعانى ءۇشىن ايىپ تاعىلىپ، ءارى تەرروريزمدى ناسيحاتتاعان ماتەريالداردى تاراتقانى ءۇشىن قىلمىستىق ءىس قوزعالدى»، – دەيدى ەرمەكبايەۆ.
ءمينيستردىڭ سوزىنشە، الگى ازاماتتىڭ نە سەبەپتى جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلعانىن تۇبەگەيلى انىقتاماي جاتىپ، اسىعىس اقپارات تاراتۋ جۇرتتى جاڭىلدىرادى. دەمەك، ساق بولۋ كەرەك. مينيسترلىكتىڭ رەسمي حابارلامالارىنا عانا سەنگەن جانە سونى عانا جاريالاعان دۇرىس.
وقىرمان حاباردار شىعار، بۇدان بۇرىن «ۆ كونتاكتە» الەۋمەتتىك جەلىسىندە اراب تىلىندەگى ءدىني اۋەندەردى تىڭداعان الماتى قالاسىنىڭ تۇرعىنى قاماۋعا الىنعان.
ءدىني تۇجىرىمداما نە ءۇشىن ازىرلەندى؟
ۇكىمەتتىڭ باسپا ءسوز جيىنىندا ەرمەكبايەۆ وسى ماسەلەگە دە توقتالا كەتتى. ءوز سوزىمەن ايتالىق.
– قوعامداعى ءدىني احۋال مەملەكەتتىڭ تۇراقتىلىعى مەن قاۋىپسىزدىگى ءۇشىن اسا قاجەت.تاياۋ شىعىستاعى، افريكا، وڭتۇستىك ازيا ەلدەرىندەگى تاجىريبە كورسەتكەندەي، وسى سالاداعى پروسەستەر، قوعامدىق قاتىناستاردىڭ ساياسي جۇيەسى مەن مەملەكەتتىڭ قۇرىلىمىن قىسقا ۋاقىتتىڭ ىشىندە تۇبەگەيلى وزگەرتىپ جىبەرە الادى.
ەلىمىز ءدىني تۇرعىدا ۇستانعان نەگىزگى باعىت – زايىرلىلىق. بۇل اتەيستىك كوزقاراستى ەمەس، ۇلتتىق ءبىتىم-بولمىسىزدى ساقتاي وتىرىپ، ءتۇرلى ەتنوس وكىلدەرى اراسىنداعى تولەرانتتىلىقتى نىعايتاتىن ۇعىم. وسى ماقسات-مىندەتتى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ 2017-2020 جىلدارعا ارنالعان تۇجىرىمداماسى ازىرلەندى.
تۇجىرىمدامانىڭ نە ءۇشىن جانە قانداي ماقساتپەن ازىرلەنگەنىن بىلدىڭىزدەر. ءقازىر بۇعان سايكەس زاڭ جوباسى ازىرلەنۋدە.
زاڭنىڭ ارتىق-كەم تۇستارىن ەلەپ-ەكشەپ جاتقان ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، بارلىعى 13 زاڭ جانە 4 كودەكسكە 60 جۋىق تۇزەتۋ ەنگىزىلمەك. سولار تۋرالى ايتالىق.
بۇدان بىلاي...
قوعامدىق ورىنداردا بەت-اۋزىن تۇمشالاپ تاستايتىن كيىممەن جۇرۋگە تىيىم سالىنۋى مۇمكىن. زاڭ جەلتوقساننىڭ باسىندا قابىلدانباق.
«قۇجات جوباسىندا قوعامدىق ورىنداردا ادامنىڭ بەتىن بۇركەمەلەيتىن نەمەسە ءتۇرىن انىقتاۋعا كەدەرگى كەلتىرەتىن كيىممەن جۇرۋگە قاتاڭ تىيىم سالاتىن نورما ەسكەرىلگەن»، – دەيدى بۇل رەتتە ەرمەكبايەۆ.
ءبىر قىزىعى، بەت-اۋىزدى تۇمشالايتىن قارا كيىمگە تىيىم سالىنعانىمەن، مۇنىڭ قىسقا بالاق پەن شوقشا ساقالعا قاتىسى جوق ەكەن. ءدال ءقازىر ءدىن ىستەرى مينيسترلىگى بۇل ماسەلەنى قاراستىرىپ جاتقان جوق.
ال قارا كيىمگە كەلگەندە، ءدىن ىستەرى جانە ازاماتتىق قوعام مينيسترلىگىنىڭ ءدىن ىستەرى كوميتەتى باسشىسىنىڭ مىندەتىن اتقارۋشى ەركىن وڭعاربايەۆ: «مۇنداي زاڭ بارلىق ەلدە بار» دەيدى.
«بەتتى تۇمشالايتىن كيىم كيۋگە بولمايدى دەگەن نورما بار باتىستا. ماسەلەن، بۇل پاراندجا، باسقا دا كيىمدەر. وسى ماسەلە بويىنشا كوپتەگەن ەۋروپا ەلدەرىندە تاجىريبە جيناقتالعان، سوت تاجىريبەسى بار. “بۇل ادام قۇقىقتارىن بۇزادى” دەپ وسى ەلدىڭ ازاماتتارى ادام قۇقىقتارى جونىندەگى ەۋروپالىق سوتقا شاعىمداندى. ءبىراق سوت بارلىق ىستەر بويىنشا وسى نورمالار ەنگىزىلگەن ەلدەردىڭ زاڭدارىنا قولداۋ تانىتتى”، – دەيدى وڭعاربايەۆ.
بۇدان سىرت
ءدىن ىستەرى مينيسترلىگىنىڭ باستاماسىمەن بيلىك مەكتەپ باعدارلاماسىنا ارنالعان جاڭا وقۋلىق دايىنداۋعا كىرىسىپ كەتتى. وقۋلىق الەمدىك دىندەر تۋرالى بولماق. اتى – «قوعام جانە ءدىن». كەلەسى جىلدان باستاپ باسىلاتىن بولادى.
ەرمەكبايەۆ ءوز كەزەگىندە، بۇل وقۋلىقتىڭ ءبىلىم مينيسترلىگىمەن بىرىگىپ، ازىرلەنگەنىن ايتىپ وتىر.
«وقۋلىق مەكتەپ باعدارلاماسىنا ەنگىزىلەتىن بولادى. وقۋلىقتا الەمدىك دىندەر، مەملەكەتتىڭ زايىرلى نەگىزدەرى جونىندە عىلىمي تۇرعىدا بەرىلەتىن ءبىلىم كونتەنتى كۇشەيتىلگەن»، – دەيدى ول.
وقۋشىلار ءوز الدىنا، ەرەسەكتەردىڭ ءدىني ساۋاتىن اشۋ ماقساتىندا ارنايى ورتالىقتار قۇرىلماق. ءدىن ىستەر ءمينيستىنىڭ ايتۋىنشا، قازىرگى تاڭدا باتىس وڭىرلەردە، جامبىل، قىزىلوردا جانە شىعىس قازاقستاندا ءدىنتانۋ ماماندىعىن اشۋ ماسەلەسى قاراستىرىلىپ جاتىر.
ەكپەگە كىم قارسى؟
ەرمەكبايەۆ بۇل ماسەلەنى ءبىرازدان بەرى كوتەرىپ كەلدى، نەگىزىندە. ءمينيستردىڭ دەرەگىنشە، ءبىر عانا بىلتىرعى جىلى ءدىني ۇستانىمدارىنان اتتاپ كەتە الماعان 10 مىڭعا جۋىق اتا-انا بالالارىنا ۆاكسينا سالۋعا قارسى شىعىپتى.
«بالا بەلگىلى ءبىر جاسقا تولعاندا دىنگە قاتىستى شەشىمدى ءوزى قابىلداسا قۇبا-قۇپ بولار ەدى. بالالاردىڭ اتا-اناسى اجىراسىپ كەتكەن جاعدايلار بولىپ، ولاردىڭ ءبىرى قانداي دا ءبىر ءدىني ۇيىمعا تارتىلىپ جاتادى. بالا جول اپاتىنا ءتۇسىپ، وعان قان كەرەك بولعان جاعدايلار بولدى. مىسالى، سول كەزدە اناسى قان قۇيدىرتۋعا قارسى بولدى. مۇنداي كەزدە ويلاناتىن ۋاقىت جوق، ادام ءومىرىن قۇتقارىپ قالۋ كەرەك. سوندىقتان دا وسى نورمانى كۇشەيتۋ تۋرالى ۇسىنىس ايتىلىپ وتىر»، — دەگەن بۇدان بۇرىن ەل الدىندا ەسەپ بەرگەن مينيستر.
مينيستر مىندەتتى ۆاكسينالاۋدى جاقتايدى. ال ءدىني ۇستانىمدارىن بالاسىنىڭ دەنساۋلىعىنان جوعارى قويعان ءبىرقاتار اتا-انا، ءبىرقاتار دەيمىز-اۋ ءبىراز وتباسى ەكپەدەن باس تارقانى ەسىمىزدە.
ونىڭ سالدارى قانداي بولعانىن دا بىلەمىز.
ەرمەكبايەۆ بىلاي دەپ وتىر. مىندەتتى ۆاكسينالاۋ ەنگىزىلسە، بۇل ءبىرىنشى كەزەكتە اسا ءقاۋىپتى ينفەكسيالار مەن پارازيتتىك اۋرۋلار بويىنشا قاراستىرىلادى.
«اتاپ ايتقاندا، بۇل قادام ءبىر بالادان ەكىنشى بالاعا بەرىلەتىن ءقاۋىپتى ينفەكسيالار اياسىندا ەسكەرىلۋدە. ەگەر دە بىرەۋ ەكپە جاساماسا، وندا ول وزىنە عانا ەمەس، سونىمەن قاتار باسقالارعا دا جۇقتىرۋى ىقتيمال. سوندىقتان دا، بۇل تۇرعىدا وزگە ادامداردىڭ دا قۇقىقتارى بۇزىلادى. ياعني بۇعان جول بەرىلمەۋى قاجەت»، –دەيدى ءدىن ىستەرى ءمينيسترى.
ەرمەكبايەۆ دەگەنىنە جەتپەي تىنبايتىن ءتۇرى بار. دەگەنمەن، بۇل داۋعا نۇكتە قويىلدى دەگەن ءسوز ەمەس. ۆاكسيناسيانى مىندەتتى تۇردە تالاپ ەتۋ ماسەلەسى ءالى دە تالقىلانۋدا.
نەگە؟ سەبەبى، جاقتاۋشىلار دا، داتتاۋشىلار دا بار. ال مينيستر بولسا، ەكى تاراپتىڭ پىكىرىن تىڭداپ بارىپ، شەشىم قابىلداماق.
مىندەتتى ەكپەنى قولدايتىنداردىڭ كوزقاراسىن ىلگەرىدە ەرمەكبايەۆتىڭ اۋزىمەن ايتتىق. ال قارسى تاراپ نە دەيدى.
بۇلاردىڭ پىكىرىنشە، ەكپەدەن باس تارتىپ جاتقان مۇسىلماندار دا، حريستياندار دا بار. دەموكراتيالى ەلدە ءومىر سۇرەتىندىكتەن ءدىن ءمينيسترىنىڭ ادامدى ەكپە جاساۋعا نەمەسە قان قۇيۋعا ماجبۇرلەۋگە قۇقىعى جوق.
انىعىندا، ەرمەكبايەۆ تا وسىنى ايتىپ وتىر. «مۇنىڭ ءبارى اينالىپ كەلگەندە ازاماتتاردىڭ ءوزىنىڭ تۇسىنىگى مەن جاۋاپكەرشىلىگىنە بايلانىستى» دەيدى ول. ءالىپتىڭ ارتىن باعايىق نەدە بولسا...
مينيستر: «مەملەكەتتىك قىزمەتكەر ءدىني سەنىمىن اشىق تۇردە كورسەتپەۋى ءتيىس»
ەستەرىڭىزدە بولسا، بۇدان بۇرىن مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەرگە جۇمىس كەزىندە ءدىني جورالعىلارعا قاتىسۋعا (ايتالىق، مەشىتكە بارۋعا) شەكتەۋ قويىلۋى مۇمكىن ەكەندىگى حابارلانعان.
كەيىن ۇمىت قالدى. بۇل ماسەلەنى اقىر اياعىندا جىلى جاۋىپ قويادى دەگەن ءۇمىت بولعان. ەرمەكبايەۆ ۇمىتپاپتى.
«بۇل ماسەلەگە بايلانىستى مەملەكەتتىك قىزمەتشىنىڭ ەتيكا كودەكسى بار، بىلەسىزدەر.مۇنى مەملەكەتتىك قىزمەت ىستەرى جانە سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەس اگەنتتىگى قابىلداعان بولاتىن. وسى ەتيكا كودەكسى بويىنشا ءاربىر مەملەكەتتىك قىزمەتشى ءوز ءدىني سەنىمىن اشىق تۇردە كورسەتپەۋى ءتيىس. ودان باسقا ەڭبەك كودەكسى دە بار. ەڭبەك كودەكسىندە جۇمىس ۋاقىتىندا كەز كەلگەن جۇمىسشى نەمەسە قىزمەتشى ءوز جۇمىس ورنىندا وتىرۋى ءتيىس. وسى سەبەپتى، بۇل ارادا تەك ەتيكا كودەكسى مەن ەڭبەك كودەكسىن ساقتاۋ ماسەلەسى. ايتا كەتەيىن، جۇمىستان تىس ۋاقىتتا ەشكىمگە ەشقانداي شەكتەۋ قويىلمايدى. بوس ۋاقىتىندا نەمەسە دەمالىس كۇنىندە كەز كەلگەن ازامات كەز كەلگەن ءدىني مەكەمەگە، مەشىت بولسىن، شىركەۋ بولسىن ەمىن-ەركىن بارا الادى»، — دەدى ءدىن ىستەرى ءمينيسترى ۇكىمەتتە وتكەن باسپا ءسوز ءماسليحاتىندا.
توق ەتەرىن ايتقاندا، بۇل تاراپتا دا جاۋاپكەرشىلىك كۇشەيۋى مۇمكىن. ەرمەكبايەۆ سولاي دەپ وتىر...
دايىنداعان دۋمان بىقاي
