كەشە، جەكسەنبىدە تاجىكستاندا قاتتى جەر سىلكىنىسى بولىپ، ەلىمىزدىڭ وڭتۇستىك وڭىرلەرى دە ونىڭ تولقىنىن سەزدى. بۇل جۇڭگو سەيسمولوگتاردىڭ كۇنى كەشە ورتالىق ازيادا قاتتى جەر سىلكىنىسى بولۋى مۇمكىن ەكەندىگى تۋرالى ەسكەرتۋىن راستاي تۇسكەندەي. ودان بولەك الەۋمەتتىك جەلىدە تابيعي اپاتتىڭ وسى ءبىر ءتۇرىن بىزگە جاقىنداتۋشىلار دا پايدا بولعان. ق ر تجم حالىقتى سابىرعا شاقىرىپ، بۇل اقپاراتتاردى بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدە جوققا شىعارۋدا. ال وسىنداي جاعىمسىز اقپاراتتار اياسىندا الماتى قالاسى ماڭىنداعى ەلدىمەكەندەردە جەر تەلىمى باعاسى قىمباتتاپ شىعا كەلگەنىنىڭ كۋاسى بولىپ وتىرمىز، دەپ جازادى Dalanews.kz.

الدىمەن جۇڭگو دابىل قاقتى

وندا دا ميانمادا بولعان 7،9 بالدىق ءزىلزالادان بىرنەشە كۇن بۇرىن. سەيسمولوگتار سوڭعى 150 جىلداعى دەرەكتەردى زەرتتەپ، جۇڭگو مەن وعان جاقىن ايماقتاردا جەر سىلكىنىسى ءقاۋپى جوعارى بولاتىن التى نەگىزگى كەزەڭدى انىقتاعان. ولار بۇل كەزەڭدەردىڭ جەردىڭ اينالۋ جىلدامدىعى مەن تەكتونيكالىق كەرنەۋدىڭ وزگەرىستەرىمەن تىعىز بايلانىستى ەكەنىن اتاپ ءوتتى.

مامانداردىڭ پىكىرىنشە، ءقازىر ايماق جاڭا سەيسميكالىق بەلسەندى كەزەڭنىڭ باستاپقى فازاسىنا ءوتىپ جاتقان بولۋى مۇمكىن. وسىعان بايلانىستى قىتايلىق سەيسمولوگتار قىتايدا جانە كورشىلەس ايماقتاردا ماگنيتۋداسى 8-گە دەيىن جەتەتىن جويقىن جەر سىلكىنىسى بولۋى مۇمكىن ەكەنىن ەسكەرتتى.

ودان بولەك، الەۋمەتتىك جەلىدە وسى سيپاتتاعى سىبىستى ۇدەتۋشى مامان-سىماقتاردىڭ دا جازباسى پايدا بولا باستاعان. ماسەلەن، سولاردىڭ بىرەۋى مىناۋ...

بۇل جاڭالىقتاردان كەيىن ءبىر جىل بۇرىن ابدەن دۇربەلەڭگە سالىنعان الماتىلىقتاردان تاعى دا مازا قاشتى. ەلىمىزدەگى سەيسمولوگيالىق بايقاۋ جانە زەرتتەۋ ۇلتتىق عىلىمي ورتالىعى دۇربەلەڭگە سەبەپ جوق ەكەنىن مالىمدەپ، حابارلاما تاراتۋدا.

قازاقستان ماماندارى نە دەيدى؟

ولاردىڭ ايتۋىنشا، جۇڭگو ماماندارى جاريالاعان اقپارات تەك قىتايدىڭ اۋماقتارىنا – لونگمەنشان ايماعىندا ورنالاسقان سىچۋان جانە يۋننان پروۆينسيالارىنا، سونداي-اق شىعىس گيمالايعا قاتىستى.

"بۇل وڭىرلەر قازاقستاننان مىڭداعان شاقىرىم جەردە ورنالاسقان جانە مۇلدەم باسقا سەيسميكالىق بەلدەۋگە جاتادى. بۇل زەرتتەۋ ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ اۋماعىمەن ەشقانداي بايلانىسى جوق. ونىڭ ۇستىنە زەرتتەۋ عىلىمي-گيپوتەتيكالىق، ناقتى بولجام ەمەس. عالىمدار بەلگىلى ءبىر جەر سىلكىنىسىن بولجامايدى، ولار ءبىر گەولوگيالىق جارىلىم شەڭبەرىندەگى وقيعالاردىڭ سيكلدىك سيپاتىن تالدايدى. كەرى ويدى راستايتىن تاقىرىپتار سەنىمسىز جانە ادامدى جاڭىلىستىرادى"،  – دەيدى سەيسمولوگتار.

ورتالىق "قىتايداعى جويقىن جەر سىلكىنىسى قازاقستانعا اسەر ەتەتىنى ءسوزسىز" دەگەن تۇجىرىممەن دە كەلىسپەيدى.

"ءتىپتى، ەڭ كۇشتى جەر سىلكىنىسى دە قازاقستانعا اسەر ەتۋى مۇمكىن بولاتىنداي، زەرتتەۋدە كورسەتىلگەن وڭىرلەر ءبىزدىڭ اۋماعىمىزدان تىم الىس ورنالاسقان. سبزۇعو ازاماتتاردى سابىر ساقتاپ، دۇربەلەڭگە تۇسپەۋگە جانە بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا، اسىرەسە الەۋمەتتىك جەلىلەردە تاراتىلاتىن جاريالانىمدارعا سىني كوزقاراسپەن قاراۋعا شاقىرادى"، دەلىنگەن حابارلامادا.

جەر تەلىمدەرىنىڭ باعاسى كوتەرىلگەنى راس پا؟

بۇل جاعىمسىز حابارلامالار اياسىندا جەر سىلكىنىسىنە بەيىم الماتى قالاسى ماڭىنداعى ەلدىمەكەندەردە جەر ءۇي مەن جەر تەلىمدەرىنىڭ باعاسى بۇرق ەتىپ كوتەرىلگەن. "كرىشا" سايتىندا جەر تەلىمىن ساتۋشىلار بۇرىنعى باعانى بىرتىندەپ جاڭالاپ جاتىر. وندا دا قىمباتتاتۋ تۇرعىسىندا. ماسەلەن، وسىعان دەيىن 8 سوتىعى 18 ملن تەڭگە بولعان تۇزدىباستاۋدىڭ (بۇرىنعى كالينين) ەليتالى اۋدانىنداعى جەر تەلىمىنىڭ باعاسى 23-25 ملن تەڭگەگە دەيىن قىمباتتاعان. سول سەكىلدى كۇنى كەشە 7 ملن تەڭگە بولعان ايعانىم اۋىلىنداعى (گرەس جاق) 8 سوتىق جەر تەلىمى 8 ملن تەڭگە بولىپتى.

"ءبىز وسى اۋىلعا كەلگەندە، ياعني 12 جىل بۇرىن 8 سوتىق جەر تەلىمىن 1 ملن 200 مىڭ تەڭگەگە ساتىپ العانبىز. 5 جىلدان سوڭ گاز كەلىپ، باعا بىردەن 4 ملن تەڭگەگە كوتەرىلدى. بىلتىر الماتىدا قاتتى جەر سىلكىنگەندە باعا 7 ملن تەڭگەگە ءبىر-اق كوتەرىلدى. ءسويتىپ قازاق-ۇيعىر ارالاس اۋىل ەدىك، ءقازىر ارامىزدا ورىستاردىڭ دا قاراسى كوبەيگەن. ولار، وتىرىك-شىنى قايسى ەكەنىن بىلمەيمىن، ايتەۋىر ءزىلزالاعا تۇرتكى جەر استى تاقتاتاستارى جوق بولعاندىقتان وسى ارانى تاڭداعاندارىن ايتادى. ءقازىر باعا تاعى 1 ملن تەڭگەگە كوتەرىلدى"، - دەيدى "ايعانىم" اۋىلىنىڭ تۇرعىنى قازبەك.

قالاي دەگەنمەن دە ميانماداعى، ودان سوڭ كەشەگى تاجىكستانداعى جەر سىلكىنىسى بۇل تابيعي قۇبىلىس كەزەڭىنىڭ بەلسەندى فازادا ەكەنىن اڭعارتقانداي. ايتقانداي، رەسمي دەرەكتەر بويىنشا، تاجىكستاندا ءبىر كۇندە ءۇش رەت تىركەلگەن جەر سىلكىنىسى كەزىندە ءبىر بالا قازا تاۋىپ، 30 ءۇي، ونىڭ ىشىندە ءبىر مەكتەپ جارتىلاي بۇلىنگەنى ايتىلادى. بۇل جەر سىلكىنىسى تولقىنىن استانا، تاراز، كەنتاۋ، تۇركىستان، قازاقستاننىڭ وڭتۇستىگىندەگى 20 شاقتى ەلدىمەكەننىڭ جانە وزبەكستان مەن قىرعىزستاننىڭ تۇرعىندارى دا سەزگەن.