Keshe, jeksenbide Tájikstanda qatty jer silkinisi bolyp, elimizdiń ońtústik óńirleri de onyń tolqynyn sezdi. Bul Qytaı seısmologtardyń kúni keshe Ortalyq Azıada qatty jer silkinisi bolýy múmkin ekendigi týraly eskertýin rastaı túskendeı. Odan bólek áleýmettik jelide tabıǵı apattyń osy bir túrin bizge jaqyndatýshylar da paıda bolǵan. QR TJM halyqty sabyrǵa shaqyryp, bul aqparattardy belgili bir deńgeıde joqqa shyǵarýda. Al osyndaı jaǵymsyz aqparattar aıasynda Almaty qalasy mańyndaǵy eldimekenderde jer telimi baǵasy qymbattap shyǵa kelgeniniń kýási bolyp otyrmyz, dep jazady Dalanews.kz.
Aldymen Qytaı dabyl qaqty
Onda da Mánmada bolǵan 7,9 baldyq zilzaladan birneshe kún buryn. Seısmologtar sońǵy 150 jyldaǵy derekterdi zerttep, Qytaı men oǵan jaqyn aımaqtarda jer silkinisi qaýpi joǵary bolatyn alty negizgi kezeńdi anyqtaǵan. Olar bul kezeńderdiń Jerdiń aınalý jyldamdyǵy men tektonıkalyq kerneýdiń ózgeristerimen tyǵyz baılanysty ekenin atap ótti.
Mamandardyń pikirinshe, qazir aımaq jańa seısmıkalyq belsendi kezeńniń bastapqy fazasyna ótip jatqan bolýy múmkin. Osyǵan baılanysty qytaılyq seısmologtar Qytaıda jáne kórshiles aımaqtarda magnıtýdasy 8-ge deıin jetetin joıqyn jer silkinisi bolýy múmkin ekenin eskertti.
Odan bólek, áleýmettik jelide osy sıpattaǵy sybysty údetýshi maman-symaqtardyń da jazbasy paıda bola bastaǵan. Máselen, solardyń bireýi mynaý...
Bul jańalyqtardan keıin bir jyl buryn ábden dúrbeleńge salynǵan almatylyqtardan taǵy da maza qashty. Elimizdegi Seısmologıalyq baıqaý jáne zertteý ulttyq ǵylymı ortalyǵy dúrbeleńge sebep joq ekenin málimdep, habarlama taratýda.
Qazaqstan mamandary ne deıdi?
Olardyń aıtýynsha, Qytaı mamandary jarıalaǵan aqparat tek Qytaıdyń aýmaqtaryna – Longmenshan aımaǵynda ornalasqan Sychýan jáne Iýnnan provınsıalaryna, sondaı-aq Shyǵys Gımalaıǵa qatysty.
"Bul óńirler Qazaqstannan myńdaǵan shaqyrym jerde ornalasqan jáne múldem basqa seısmıkalyq beldeýge jatady. Bul zertteý bizdiń elimizdiń aýmaǵymen eshqandaı baılanysy joq. Onyń ústine zertteý ǵylymı-gıpotetıkalyq, naqty boljam emes. Ǵalymdar belgili bir jer silkinisin boljamaıdy, olar bir geologıalyq jarylym sheńberindegi oqıǵalardyń sıkldik sıpatyn taldaıdy. Keri oıdy rastaıtyn taqyryptar senimsiz jáne adamdy jańylystyrady", – deıdi seısmologtar.
Ortalyq "Qytaıdaǵy joıqyn jer silkinisi Qazaqstanǵa áser etetini sózsiz" degen tujyrymmen de kelispeıdi.
"Tipti, eń kúshti jer silkinisi de Qazaqstanǵa áser etýi múmkin bolatyndaı, zertteýde kórsetilgen óńirler bizdiń aýmaǵymyzdan tym alys ornalasqan. SBZUǴO azamattardy sabyr saqtap, dúrbeleńge túspeýge jáne buqaralyq aqparat quraldarynda, ásirese áleýmettik jelilerde taratylatyn jarıalanymdarǵa synı kózqaraspen qaraýǵa shaqyrady", delingen habarlamada.
Jer telimderiniń baǵasy kóterilgeni ras pa?
Bul jaǵymsyz habarlamalar aıasynda jer silkinisine beıim Almaty qalasy mańyndaǵy eldimekenderde jer úı men jer telimderiniń baǵasy burq etip kóterilgen. "Krysha" saıtynda jer telimin satýshylar burynǵy baǵany birtindep jańalap jatyr. Onda da qymbattatý turǵysynda. Máselen, osyǵan deıin 8 sotyǵy 18 mln teńge bolǵan Tuzdybastaýdyń (burynǵy Kalının) elıtaly aýdanyndaǵy jer teliminiń baǵasy 23-25 mln teńgege deıin qymbattaǵan. Sol sekildi kúni keshe 7 mln teńge bolǵan Aıǵanym aýylyndaǵy (GRES jaq) 8 sotyq jer telimi 8 mln teńge bolypty.
"Biz osy aýylǵa kelgende, ıaǵnı 12 jyl buryn 8 sotyq jer telimin 1 mln 200 myń teńgege satyp alǵanbyz. 5 jyldan soń gaz kelip, baǵa birden 4 mln teńgege kóterildi. Byltyr Almatyda qatty jer silkingende baǵa 7 mln teńgege bir-aq kóterildi. Sóıtip qazaq-uıǵyr aralas aýyl edik, qazir aramyzda orystardyń da qarasy kóbeıgen. Olar, ótirik-shyny qaısy ekenin bilmeımin, áıteýir zilzalaǵa túrtki jer asty taqtatastary joq bolǵandyqtan osy arany tańdaǵandaryn aıtady. Qazir baǵa taǵy 1 mln teńgege kóterildi", - deıdi "Aıǵanym" aýylynyń turǵyny Qazbek.
Qalaı degenmen de Mánmadaǵy, odan soń keshegi Tájikstandaǵy jer silkinisi bul tabıǵı qubylys kezeńiniń belsendi fazada ekenin ańǵartqandaı. Aıtqandaı, resmı derekter boıynsha, Tájikstanda bir kúnde úsh ret tirkelgen jer silkinisi kezinde bir bala qaza taýyp, 30 úı, onyń ishinde bir mektep jartylaı búlingeni aıtylady. Bul jer silkinisi tolqynyn Astana, Taraz, Kentaý, Túrkistan, Qazaqstannyń ońtústigindegi 20 shaqty eldimekenniń jáne Ózbekstan men Qyrǵyzstannyń turǵyndary da sezgen.
