ۇلتتىق قۇرىلتايدا مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ ەلتاڭابانى وزگەرتۋ كەرەك ەكەنىن، ول كەڭەس زامانىنداعى گەربكە ۇقساپ قالاتىنىن مالىمدەدى.
بۇل ۇسىنىستان كەيىن قوعامدا ەلتاڭباعا قاتىستى قىزۋ پىكىرتالاس باستالىپ كەتتى. Dalanews.kz ءتىلشىسى ساراپشىلارمەن سۇحباتتاسىپ، الەۋمەتتىك جەلىدەگى وسى تاقىرىپتاعى جازبالارعا دا شولۋ جاسادى.
پرەزيدەنت ەلتاڭباعا قاتىستى پىكىرىندە "ەكلەتيكا" ءسوزىن قولدانادى. بۇل ءسوزدىڭ اشىق دەرەككوزدەگى ماعىناسىنا نازار اۋدارساق، ارحيتەكتۋرا مەن بەينەلەۋ ونەرىنە الۋان ۇلگىدەگى كوركەم ونەر ەلەمەنتتەرىن تۇتاستاي تالعامسىز قولدانۋ دەگەندى بىلدىرەدى ەكەن.
"ەلتاڭبامىزعا قاتىستى سىني پىكىرلەر ايتىلىپ قالادى. ونى كەڭەس زامانىنداعى گەربكە ۇقساتىپ جاتادى. تىم ەكلەكتيكالىق، كۇردەلى دەيدى. مۇنداي ويدى ەل ىسىنە بەي-جاي قارامايتىن بەلسەندى ازاماتتار عانا ەمەس، ماماندار دا ايتىپ ءجۇر. ورىندى پايىمدار ەسكەرۋسىز قالماۋى كەرەك.
ورتاق كەلىسىمگە كەلگەن جاعدايدا ارناۋلى كوميسسيا قۇرۋعا بولادى. بۇل كوميسسيا ماسەلەنى جان-جاقتى قاراستىرىپ، قوعامدىق تالقىلاۋ وتكىزەدى. سوسىن قازاقستاننىڭ جاڭا ەلتاڭباسىنىڭ جوباسىن جاساۋعا اشىق بايقاۋ جاريالانادى"، - دەدى توقايەۆ.
"جەكە ءوز باسىم ق ر ەلتاڭباسىنان سوكەت، كوڭىلگە جاقپايتىن ەش نارسە كورىپ وتىرعان جوقپىن. وسى يدەيانى پرەزيدەنتكە ۇسىنعان كەڭەسشىلەردەن سۇراۋ كەرەك. مەنىڭشە، گەربتى وزگەرتكەنمەن ەشتەڭە وزگەرمەيدى، وعان كەتەتىن اقىل-وي مەن كۇش- جىگەردى، بارلىق ماتەريالدىق، قارجىلاي شىعىنداردى باسقا ماقساتقا، باعىتقا جۇمساۋ كەرەك"، - دەدى پروفەسسور.
ساراپشى باياۋجۇما اسىلبەك بۇل تالاسقا پىكىر ءبىلدىردى.
"جالپى ءوزىم ەلتاڭبانى وزگەرتۋگە قارسىمىن. بىرىنشىدەن، ەلتاڭبادا 40-تان اسا ەلەمەنت بار. ۋىقتان، شاڭىراقتان باستاپ پىراققا دەيىن بۇكىل ۇلتتىق بولمىسىمىزدى، قازاقيلىعىمىزدى، تاريحتى كورسەتىپ تۇرعان دۇنيە. بەس جۇلدىز قىتايدىڭ دا، تۇركيانىڭ دا، امەريكانىڭ دا تۋىندا بار. بەس جۇلدىز قازاقتىڭ جۇلدىزى جارقىراي بەرسىن، بيىكتە تۇرسىن دەگەندى بىلدىرەدى. تەمىرقازىق دەگەن جۇلدىز بار. سونى بىلدىرەدى. سوندىقتان ءدال قازىرگى ۋاقىتتا مەملەكەتتىك رامىزدەردى وزگەرتۋدىڭ ەشقانداي قاجەتى جوق.
1991 جىلى ءبىزدى اتامەكەنگە سوناۋ موڭعوليادان شاقىرىپ اكەلگەن وسى كوك تۋ مەن ەلتاڭبامىز بولاتىن. ەلتاڭبا مەن كوك تۋ جۇرەگىمىزگە وتە جاقىن.
ماماندار ەسەپتەپ جاتىر عوي، ەلتاڭبانى اۋىستىرۋدىڭ وزىندە ميللياردتاعان تەڭگە قاراجات قاجەت بولادى. بارلىق بالاباقشادان باستاپ مەملەكەتتىك مەكەمەلەردىڭ ەلتاڭبالارىن اۋىستىرۋعا تۋرا كەلەدى. بۇل دا قيىن ەكونوميكالىق داعدارىس تۇسىندا ەشقانداي پايداسىز دۇنيە.
ءبىزدىڭ ەلتاڭبامىز امەريكانىڭ حالىقارالىق زەرتتەۋىندە ەڭ اسەم ەلتاڭبا رەتىندە 9-ورىندى الادى. سوندىقتان ءبىز كەرىسىنشە مەملەكەتتىك رامىزدەرىمىزدى جاستارعا ناسيحاتتاۋىمىز كەرەك. ەلتاڭبا مەن تۋىمىز برەند بولىپ كەتكەن، وسى ارقىلى بۇكىل دۇنيەجۇزى تانيدى.
...ەلتاڭبانى وزگەرتۋ تۋرالى باستاماسىن قولدامايمىن. بۇل - پرەزيدەنتتىڭ ەمەس، وعان ايتىپ وتىرعان ءبىر توپ ادامنىڭ يدەياسى. پايدا كوزدەگەن دە بولۋى مۇمكىن. ەكىنشى جاعى وزدەرىنىڭ ابىرويلارىن شىعارۋدى كوزدەگەن بولار"، - دەيدى ساراپشى.
تاريحشى حانكەلدى ءابجانوۆ تا قازىرگى ەلتاڭبانىڭ ماعىنالىق جاعىنان دا، تاريحي جاعىنان دا كوتەرگەن جۇگى مول ەكەنىن ايتتى.
"تاپ ءقازىر ەلتاڭبانى وزگەرتۋگە سونشاما قاجەتتىلىك تۋىپ تۇرعان جوق. الدا ودان دا ماڭىزدى، ودان دا قاجەت، ودان دا كەزەك كۇتتىرمەيتىن ماسەلەلەر بار. ال ەندى ەلتاڭبا بۇگىن-ەرتەڭ شەشپەسە دە زيانىن كەلتىرمەيدى جانە ەلتاڭبامىز سونشاما جامان دا ەمەس. وندا تاريحىمىزدىڭ، تاعدىرىمىزدىڭ بەلەستەرى كورىنىپ تۇر.
مەملەكەتتىك رامىزدەرگە وزگەرىس ەنگىزۋ كەرەك بولسا، ءانۇرانداعى اۆتور نازاربايەۆ دەگەن ءسوزدىڭ ورنىن اۋىستىرۋ كەرەك.
ايتار ەدىم، ءانۇرانعا "اتامەكەن" ولەڭىن الساق بولار ەدى. تۇرعان بويى پاتريوتيزم. تۇرعان بويى ورشىلدىك. ال ەندى ەلتاڭبامىز بىرەۋدىكىنەن ىلگەرى، بىرەۋدىكىنەن كەيىن. جۇرتتىڭ ەلتاڭباسىندا اۆتوماتتىڭ دا سۋرەتى تۇر، ول ەل سوعىسقۇمار بولىپ كەتتى دەگەن ءسوز ەمەس قوي. قايتا ءبىزدىڭ ەلتاڭبامىزدا تاريحىمىزدىڭ، ساق ءداۋىرىنىڭ، ودان بەرگى زاماننىڭ كورىنىستەرى بار. جۇلمالايتىن، تاپ ءقازىر اۋىستىراتىن زارۋلىك جوق.
كۇتە تۇرايىق، ۋاقىت كەلەدى. بۇگىن-ەرتەڭ تونالعان، ادىلەتسىزدىككە ۇرىنعان، جەمقورلاردىڭ مەكەنىنە اينالعان قازاقستاندى ادىلەتتى، جاڭا قازاقستانعا اينالدىرا الساق، ولجا بولار ەدى"، - دەدى عالىم.
الەۋمەتتىك جەلىدە دە ەلتاڭبا توڭىرەگىندەگى پىكىرتالاستار كوبەيگەن. ماسەلەن، جازۋشى، باسپاگەر ارمان المەنبەت قازىرگى ەلتاڭبادا كەڭەستىك ستيل ساقتالعانىن ايتادى.
"ەلتاڭبانى وزگەرتپەۋ كەرەك دەگەن پىكىر كوپ ەكەن، قاراسام. مەن وزگەرتۋ كەرەك دەپ ويلايمىن. قازىرگى ەلتاڭبامىز جىپىر-جىپىر بىرنارسە، ونىڭ ۇستىنە سوۆەت كەزىندەگى ستيل. نانباساڭىز، گەرب بەلوسرۋسسكوي سسر، گەرب ۋزبەكسكوي سسر دەپ جازىپ كورىڭىزدەرشى گۋگلعا"، - دەدى ول.
ويتكەنى جاسىراتىنى جوق، قازىرگى ەلتاڭبا ماعان ءا دەگەننەن-اق ۇناماعان بولاتىن، ءتىپتى 1992 جىلى بۇل تۋرالى پىكىرىم "الماتى اقشامى" گازەتىنە جاريالانعانى ەسىمدە.
ءبىراق، مەنىڭ اڭعارۋىمشا، توقايەۆتىڭ ءسوزى ەلتاڭبا مىندەتتى تۇردە وزگەرتىلەدى دەگەندى بىلدىرمەيتىن دە سەكىلدى. ياعني، مەنىڭ تۇسىنگەنىم، الدىمەن ءتۇرلى پايىمدار، پىكىرلەر تىڭدالۋى كەرەك. سودان سوڭ دا، ورتاق شەشىمگە كەلگەن جاعدايدا دا، ماسەلە ابدەن جان-جاقتى قاراستىرىلىپ، پىسىقتالۋى شارت. ەگەر ەلتاڭبانى اۋىستىرماساق بولمايدى دەگەن تۇبەگەيلى قورىتىندىعا كەلگەن كەزدە عانا جاڭا ەلتاڭبانىڭ جوباسىن جاساۋعا اشىق بايقاۋ جاريالانادى. دەمەك، ەلتاڭبا اۋىستىرۋ ەسىك اۋىستىرعانداي بۇگىن-ەرتەڭ بولا سالاتىن شارۋا ەمەس. ابدەن تالدانىپ-تارازىلانۋى كەرەك، ءتۇرلى كوزقاراستار تىڭدالىپ، ەسكەرىلۋى كەرەك"، - دەپ جازدى جۋرناليست.
ەڭ قىزىعى، باستاپقىدا ەلتاڭبانىڭ العاشقى ەسكيزدەرىندە قازاقستاننىڭ ءۇش ءجۇزىنىڭ بىرىگۋىن بەينەلەيتىن ءۇش جۇلدىز بولعان.
ەكىنشىسى، ەلتاڭبادا مەملەكەت اتاۋىنىڭ "قازاقستان" دەگەن جازىلۋى گەرالديكالىق تاۆتولوگيانىڭ ءبىر ءتۇرى بولىپ ەسەپتەلەدى. ەلتاڭبا - بۇل رامىزدەر تۇرىندە كورسەتىلگەن مەملەكەتتىڭ اتاۋى. ياعني ەلتاڭبانىڭ ۇرانىندا اتا-بابالاردىڭ ەرلىگى نەمەسە ولاردىڭ ۇرپاقتارعا ۇلاعاتى بولۋى كەرەك. مەملەكەتتىڭ اتاۋى ەلتاڭبانىڭ ۇرانى بولا المايدى (اقش، تۇركيا، ۋكراينا، فرانسيا ەلدەرىنىڭ جانە ت.ب. كوپتەگەن ەلدەردىڭ ەلتاڭباسىندا مەملەكەت اتاۋى جوق).
