ءبىرىنشى، ءاربىر قازاقستاندىق ءسوز بوستاندىعى شەكتەلمەگەن، شىنايى اقپاراتقا قول جەتكىزۋى كەرەك. ەكىنشى، اقپاراتتىق كەڭىستىك ساپا جاعىنان دامىپ، حالىق اراسىندا سۇرانىسقا يە بولۋى ءتيىس. ءۇشىنشى، سەنىم جانە قۇپيالىلىق.
كەز كەلگەن ب ا ق بۇرمالانعان، جالعاندىققا نەگىزدەلگەن اقپاراتتى ەمەس، انىق، تەكسەرىلگەن مالىمەت بەرۋگە مۇددەلى. بۇل رەتتە بىرەۋدىڭ جەكە ومىرىنە قول سۇقپاۋ، جەكە جانە وتباسىلىق قۇپيانى ساقتاۋ، ار-نامىسى مەن قادىر-قاسيەتىن قورعاۋ ماسەلەسى تاعى بار. دوكترينا ءوز دەڭگەيىندە جۇزەگە اسسا، اقپارات سالاسىندا جۇيە ورناپ، ساپاسى جوعارى، باسەكەگە قابىلەتتى بولاتىنى ءسوزسىز.
قوعامدى ۇيىستىرۋعا جانە ازاماتتىق تۇتاستىقتى نىعايتۋعا ىقپال ەتە وتىرىپ، ۇزاق مەرزىمدى دامۋ جولىندا اقپاراتتىق ساياساتتىڭ ۆەكتورى مەن مازمۇنىن ايقىندايتىن قۇندىلىقتار دوكترينانىڭ ماڭىزدى تۇسى. ياعني، دوكترينا مەملەكەت پەن قوعام اراسىندا ءتيىمدى بايلانىس ورناتىپ، مەملەكەتتىك ساياساتتى قالىپتاستىرۋعا تىكەلەي اتسالىسادى.
اقپاراتتىق دوكترينا جايىندا تالاي جىل وسى سالانىڭ قازانىندا قايناعان ماماندار نە دەيدى؟ ءسوز بوستاندىعى اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىكتى ساقتاۋعا كەپىلدى بەرە الا ما؟
سەنات دەپۋتاتى نۇرتورە ءجۇسىپتىڭ پىكىرىنشە، بۇل قۇجاتتا وتاندىق اقپارات سالاسىن دامىتۋ جونىندەگى كوزقاراستار مەن قاعيداتتار جۇيەسى، ونىڭ اشىقتىعى مەن باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن ارتتىرۋ تەتىكتەرى ايقىندالعان.
«اقپاراتتىق دوكترينانىڭ قابىلدانۋى – ماڭىزدى ماسەلە. قازىرگى تاڭدا كوپتەگەن ب ا ق مەملەكەتتىك تاپسىرىس ارقىلى قارجىلاندىرىلادى. نەگىزىنەن العاندا مەملەكەتتىك تاپسىرىس مەملەكەتتىك ساياساتپەن تىعىز ۇيلەسۋى شارت. مەملەكەتتىك ساياسات وزەگىندە مەملەكەت مۇددەسى جاتىر. ءداستۇرلى ب ا ق وسى ماقساتقا قىزمەت ەتەدى.
ءقازىر رەسپۋبليكامىزداعى اۋداندىق، قالالىق، وبلىستىق باسىلىمداردىڭ جاعدايى ءماز ەمەس. ءبىرقاتار وڭىردە اۋداندىق گازەتتەر جەكەشەلەندىرىلدى. اۋدان اكىمدىكتەرى مەن ءماسليحاتتارى ارقىلى قارجىلاندىرىپ وتىرعاندارى دا بار. قالالىق جانە وبلىستىق گازەتتەردىڭ عانا ەمەس، رەسپۋبليكالىق گازەت-جۋرنالداردىڭ تيراجى جىل وتكەن سايىن تومەندەپ بارادى. تيراج بەن گازەتتى تاراتۋ ماسەلەسى تالاي رەداكسيانىڭ باس اۋرۋىنا اينالعان. جالپى، ءداستۇرلى باق-تىڭ جاعدايى قىل ۇستىندە تۇر. بالالارعا ارنالعان گازەت-جۋرنالدار شىعۋىن توقتاتاتىن حالگە جەتتى. سونداي-اق سالالىق باسىلىمدار تاعدىرى نە بولادى؟ مەملەكەتتىك تاپسىرىس نە ءۇشىن بەرىلەدى؟ اقپاراتتىق دوكترينادا كورسەتىلگەندەي: وتاندىق اقپاراتتىق سالانى دامىتۋ، قوعامنىڭ ءمۇددەلەرىنە جاۋاپ بەرەتىن جانە مەملەكەتتىڭ ودان ءارى دامۋىنا ىقپال ەتەتىن يدەيالىق قۇندىلىقتاردى بەكىتەدى»، – دەيدى.
سەناتوردىڭ پىكىرىنشە، دوكترينادا باسپا نارىعىنىڭ جۇمىس ىستەۋ فورماتىن وزگەرتىپ، ءتىلشىلەردىڭ ساراپتامالىق-تالداۋ اقپاراتىنا ويىسۋى، كورنەكى، ديزاينەرلىك جاڭالىقتاردى ەنگىزۋ جاعى دا قوزعالعان.
«ءبۇگىندە ازاماتتاردىڭ 9 پايىزدان استامى ءۇشىن باسپا ءسوز ءالى دە نەگىزگى اقپارات كوزى. قىزىعۋشىلىق دەڭگەيى وقىرمان جاسىنا تىكەلەي تاۋەلدى، ياعني وقىرمان نەعۇرلىم ەرەسەك بولسا، باسىلىمداردى سوعۇرلىم ءجيى وقيدى. گازەت-جۋرنالدار اۋديتورياسىنىڭ كوپ بولىگىن اۋىلدى جەرلەردە تۇراتىن 50-55 جاستان اسقان ادامدار قۇرايدى. الايدا جالپى اۋديتوريانىڭ بالامالى كوممۋنيكاسيا ارنالارىنا كوشۋى باسىلىمدارعا دەگەن قىزىعۋشىلىقتىڭ تومەندەگەندىگىن كورسەتەدى»، – دەلىنگەن.
– سەنىمدى اقپاراتتى تاراتۋ، جالعان جانە مانيپۋلياسيالىق اقپاراتقا قارسى تۇرۋ، سونداي-اق قوعامنىڭ بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنا دەگەن سەنىءمىن ارتتىرۋ ماسەلەلەرى وزەكءتى. سەنىمدى اقپارات كوزى – ءداستۇرلى ب ا ق. بۇل باسى اشىق نارسە. تاسقا باسىلعان ءسوزدى تالاي عاسىر وتسە دە تاۋىپ الۋعا بولادى. ال قاپتاعان سايتتارداعى جاريالانىمداردى ىزدەپ تابۋدىڭ ءوزى ۇلكەن ماسەلە. ال ونىڭ ساقتالۋىنا ەشكىم كەپىلدىك بەرە المايدى.
ءبىر سوزبەن ايتقاندا، اقپاراتتىق دوكترينا اقپاراتتىق كەڭىستىگىندەگى تۇيتكىلدى شەشۋگە، ەڭ باستىسى مەملەكەتتىك مۇددەنى ەسكەرۋگە جول اشادى دەگەن ۇمىتتەمىز»، – دەيدى سەناتور.
ال سەناتور بيبىگۇل جەكسەنبايدىڭ ايتۋىنشا، قازىرگى كەزەڭ اقپاراتتىق ءداۋىر بولعاندىقتان ءتۇرلى جاعىمسىز جاڭالىقتار مەن جالعان اقپار الەۋمەتتىك جەلىلەردە جەلدەي ەسىپ ءجۇر.
«سوراقىسى، ونى ءتىپتى كەيبىر ب ا ق كوشىرىپ بەرەتىن كەزدەرى دە بولادى. وقىرمان، كورەرمەن، تىڭدارمان وتىرىك-شىنى ارالاسقان اقپاراتتار تاسقىنىنان اداساتىن كەز از ەمەس. ال ونىڭ الدىن الۋ ءۇشىن قوعامنىڭ سونداي سىن-قاتەرلەرگە قارسى يممۋنيتەتى بولۋى شارت. تاعى ءبىر ماڭىزدى ماسەلە، ساراپشىلار پىكىرىنشە، «مەملەكەت-قوعام-ازامات» ءوزارا قاتىناستار جۇيەسىندە كوممۋنيكاسيانىڭ تومەندىگى، حالىقتىڭ اقپاراتتىق ساۋاتسىزدىعى بايقالدى. سوندىقتان «اقپاراتتىق دوكترينا» وزىنە ءبىرقاتار مىندەتتەردى جۇكتەيدى»، – دەيدى ول.
ونىڭ پىكىرىنشە، دوكترينا جالعان اقپاراتقا قارسى ءىس-قيمىلدىڭ مەملەكەتتىك تەتىگىن جەتىلدىرۋگە، اقپاراتتىق پروسەستىڭ بارلىق قاتىسۋشىلارى اراسىندا ءتيىمدى كوممۋنيكاسيالار جۇيەسىن قۇرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى، ادىلەتتى قازاقستاندى قۇرۋ باعىتى اياسىندا اقپاراتتىق سالانىڭ مىندەتتەرىن شەشۋگە ىقپال ەتەتىن بولادى.
– دوكترينانى ىسكە اسىرۋ اياسىندا قابىلدانىپ جاتقان شارالار كەشەندى تۇرعىدا وتاندىق اقپاراتتىق ءونىمنىڭ جانە تۇتاس سالانىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن ارتتىرىپ، اقپاراتتىق ءورىستىڭ نەگىزگى ساياسي-يدەولوگيالىق باعىتتارىندا ۇلتتىق قۇندىلىقتاردىڭ ۇستەمدىگىن قامتاماسىز ەتۋگە، سىرتقى اقپاراتتىق ىقپالدى تەجەۋدىڭ ءتيىمدى تەتىكتەرىن تۇجىرىمداۋعا؛ حالىقارالىق دەڭگەيدە ساپالى اقپاراتتىق قاتىسۋدى ارتتىرۋعا؛ سالانىڭ نورماتيۆتىك قۇقىقتىق بازاسىن جەتىلدىرۋگە ىقپال ەتۋگە ءتيىس.
دوكترينادا مالىمدەلگەن اقپاراتتىق سالاداعى قوعامدىق قاتىناستاردىڭ بارلىق سۋبەكتىلەرىنىڭ نەگىزگى ءوزارا ءىس-قيمىل قاعيداتتارىنىڭ ساقتالۋى ەلدىڭ مەدياسالاسىن جاڭا ساپالىق، باسەكەگە قابىلەتتى دامۋ دەڭگەيىنە شىعارادى. مەملەكەت باسشىسى ايتقانداي، ەلىمىزدىڭ اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىگى مەن يدەولوگيالىق دەربەستىگىن قامتاماسىز ەتەدى. قوعامداعى جاڭا قۇندىلىقتاردى دارىپتەۋگە مۇمكىندىك اشادى.
بۇقارالىق اقپارات ماسەلەسى مەملەكەتتىك ماڭىزدى ىستەردىڭ الدىڭعى قاتارىندا بولۋ قاجەتتىگىن ءومىر كورسەتىپ وتىر. باق-تى، اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىكتى ۇمىتقان مەملەكەتتىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ قيىن. ءتورت قۇبىلاسى تۇگەل مەملەكەت دەي المايمىز. باق-تىڭ شىن مانىندەگى ميسسياسى قالاي بولۋى كەرەكتىگىن دە وسىنداي قۇجات دالەلدەي تۇسەدى دەپ سەنىمىز، – دەدى سەناتور.
