"وتكەننىڭ قاتەسىن تۇزەۋ – قاشان دا اۋىر، كەيدە ءتىپتى ساياسي تۇرعىدان ءتيىمسىز. مەملەكەت قانداي دا ءبىر جەڭىلدىك، قولداۋ نەمەسە كاسىپكەرلەر اراسىندا تەڭسىزدىك جاساسا، بۇل ەلدىڭ ەكونوميكاسىنا وڭ اسەردى ەمەس، كوبىنە ساياسي ۇپاي جيناۋ دەگەندى بىلدىرەدى. ونداي ۇپايدىڭ عۇمىرى تىم قىسقا. ءبىراق سالدارى ۇزاققا سوزىلادى. ونداي شەشىمدەردى كەيىن تۇزەۋ تىم قيىنعا سوعادى. وسى جاعىنان العاندا، ەكونوميكالىق زاڭداردى جەتە تۇسىنبەگەن جەكە سۋبەكتىلەر قىسقا مەرزىمدى پايدانى كورگەنىمەن، جالپى ەلدىڭ دامۋى تەجەلەدى. مىسالى، بەنزين مەن كوممۋنالدىق تولەمدەردىڭ ارزاندىعىن حالىق "مەملەكەتتىڭ مەيىرىمى" دەپ قابىلدايدى. ال، شىن مانىندە، بۇل ينفراقۇرىلىمداردىڭ توزۋىنا، ءوندىرىستى كەڭەيتۋ جۇمىسارىنىڭ تەجەلۋىنە، كىرىستەردىڭ ازايۋىنا، اقىرى بۇگىندەرى تاريفتەر مەن باعانىڭ كۇرت وسىمىنە الىپ كەلدى. مۇندايدى تالاي ەل باستان وتكەرگەن". وسىلاي ءوز جازباسىن باستاعان قارجىگەر-مامان عالىم قۇسايىنوۆ كۇنى كەشە مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ قول قويعان جاڭا سالىق كودەكسى ءماجبۇرلى ءارى ۋاقىتىنان كەشىگىپ جەتكەن وزگەرىس ەكەنىن ايتادى، دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.
ول بۇعان دەيىن شاعىن بيزنەسكە جاسالعان سالىق جەڭىلدىكتەرى دە شاعىن كاسىپتىڭ وسۋىنە ەمەس، بيزنەستىڭ جاساندى تۇردە بولشەكتەنۋىنە اكەلىپ، سونىڭ كەسىرىنەن شاعىن بيزنەس ورتا بيزنەسكە، ورتا بيزنەس ءىرى بيزنەسكە اينالا الماي، ەكونوميكانىڭ ەڭبەك ونىمدىلىگى تومەندەپ، حالىقتىڭ كىرىسى ارتپاي جاتقانىن ايتادى.ماكرو جانە ميكرو دەڭگەيدەگى ۇستانىمدار وسىلايشا ءاردايىم قايشىلىققا ۇشىراپ جاتادى.
"سوڭعى 20 جىلدا قازاقستاننىڭ سالىق جۇيەسى پوپۋليستىك شەشىمدەردىڭ قۇربانى بولىپ، جول بەرىلۋى ءتيىس بارلىق قاتەلىكتەردى جاسادى. سونىڭ سالدارىنان قارجى جۇيەسى تولىق ديسبالانستان شىقتى. ءقازىر سول زياندى جەڭىلدىكتەردى الىپ تاستاۋ ءۇشىن بىرنەشە جىلعا سوزىلاتىن باتىل قادامدار قاجەت بولىپ وتىر.جاڭا سالىق كودەكسىنىڭ قابىلدانۋىن، وسى تۇرعىدان العاندا، اقىلعا قونىمدى جەڭىس دەپ اتاۋعا بولادى. ارينە، ءبارىن تۇگەلدەي تۇزەۋ مۇمكىن بولمادى، ءبىراق باستاپقى باعىت دۇرىس"، - دەيدى ول.
ساراپشى جاڭا سالىق كودەكسىندەگى نەگىزگى وزگەرىستەرگە بىلايشا قىسقاشا توقتالادى:
- بىرىنشىدەن، ققس مولشەرلەمەسىنىڭ 16%-عا كوتەرىلۋى - ءوزارا ىمىرادا قابىلدانعان شەشىم. نەگىزى، بيۋدجەت تاپشىلىعىن جابۋ ءۇشىن ققس-نى 20%-عا دەيىن كوتەرۋ كەرەك ەدى. ءبىراق حالىققا اۋىر تيەدى، ءارى ينفلياسيانى بىردەن كوتەرەتىن شارا بولعان سوڭ، 16% دەڭگەيىنە توقتادى. ەۋروپالىق الەۋمەتتىك مەملەكەتتەردە سالىق بۇدان الدەقايدا جوعارى، سەبەبى ولاردا سالىق تابىستى قايتا ءبولۋدىڭ قۇرالى رەتىندە قولدانىلادى. بۇرىنعى 12%-دىق تومەن مولشەرلەمە ينفراقۇرىلىم شىعىندارىن ازايتىپ، مۇناي باعاسىنا تاۋەلدىلىكتى كۇشەيتكەن ەدى.
- ەكىنشىدەن، بولشەك ساۋدا سالىعى ەندى تەك ناقتى بولشەك ساۋداعا ارنالادى. بۇعان دەيىن شاعىن جانە ورتا بيزنەس اراسىنداعى سالىق ايىرماشىلىعى بيزنەستى ۇساقتاۋعا اكەلىپ سوقتىرعان. نەگىزى، بۇل سالىق جەڭىلدىگى ەمەس، سالىق ەسەپتىلىگىن وڭتايلاندىرۋدىڭ ءبىر ءتۇرى بولۋى ءتيىس ەدى. ەندى بولشەك ساۋدا سالىعىنىڭ شەگى 2،4 ملرد تەڭگە دەڭگەيىندە بەلگىلەندى، بۇل B2B سەگمەنتىندە سالىقتان جالتارۋشىلار سانىن ازايتادى، بيزنەستىڭ ادىلەتتى باسەكەلەستىگىنە جول اشادى.
- ۇشىنشىدەن، ققس-تىڭ شەگى 40 ملن تەڭگە بولىپ بەكىتىلدى. بۇل دا تۇپكى ماسەلەنى تولىق شەشپەيتىن، ءبىراق بەلگىلى ءبىر دارەجەدە جاعدايدى جاقسارتاتىن ءوزارا كەلىسىلگەن شەشىم. بۇعان دەيىن ققس تولەۋدەن جالتارۋ سحەمالارى وتە كوپ بولعان، ەندى شاعىن بيزنەستىڭ بولشەكتەنۋى ءبىرشاما ازايۋى مۇمكىن. دەگەنمەن العاشقى كەزەڭدەردە ءبارىبىر بيزنەستى مايدالاۋ جالعاسۋى ىقتيمال.
- تورتىنشىدەن، ققس-تى اۆانسپەن تولەۋ تەتىگى ەنگىزىلدى. بۇل ەكسپورتتاۋشىلار ءۇشىن ققس-تى قايتارۋ پروسەسىن جەڭىلدەتۋگە باعىتتالعان. بۇرىن ققس-تى قايتارۋ بيۋروكراتياعا، جەمقورلىققا تولى، سالىق پيراميداسىنا اينالعان وتە كۇردەلى پروسەسس بولاتىن. ءقازىر شوت-فاكتۋرانى تەك ققس الدىن الا تولەگەن كومپانيا عانا الا الادى. الايدا ادال كاسىپكەرلەر قارجىسىن الدىن الا بۇعاتتاماۋ ءۇشىن تاۋەكەلدەردى باسقارۋ جۇيەسى (سۋر) ارقىلى سالىق نەسيەلەرىن، بانك كەپىلدىكتەرىن ەنگىزۋ سياقتى قوسىمشا مەحانيزمدەردى ەنگىزۋ كەرەك دەپ سانايمىن.
- بەسىنشىدەن، بانك سەكتورىنا ەنگىزىلگەن جوعارى كتس مولشەرلەمەسى. بانكتەردىڭ اسا جوعارى تابىسى مەملەكەت ەنگىزگەن رەتتەۋشىلىك شەكتەۋلەردەن تۋىنداعان. ەندى سالىقتى كوتەرۋ ماسەلەنى شەشپەيدى، كەرىسىنشە ءىرى بانكتەردىڭ پوزيسياسىن كۇشەيتىپ، بانك سەكتورىنداعى كونسەنتراسيانى ارتتىرادى.
- التىنشىدان، تۇرعىن ءۇي نارىعىنا ققس-تى ەنگىزۋ. قۇرىلىس نارىعى بۇرىن ققس-تى وڭتايلاندىرۋ بويىنشا سحەمامەن جۇمىس ىستەگەنى راس. ءبىراق ەندى ءبىرىنشى نارىق ەكىنشى نارىقپەن باسەكەلەسە الماي قالادى، ويتكەنى ەكىنشى نارىقتا ققس جوق. بۇل «كولەڭكەلى» نارىقتىڭ كەڭەيۋىنە، تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىنىڭ تەجەلۋىنە سەبەپ بولۋى مۇمكىن. ەلىمىزدىڭ ەڭبەك ونىمدىلىگىن ارتتىرۋ ءۇشىن اۋىل حالقىنىڭ قالاعا كوشكەنى جاقسى، سول ءۇشىن دە تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسى ۇزدىكسىز ءجۇرىپ جاتۋى كەرەك، ءبىراق ققس-تى ەنگىزۋ وعان كەرى اسەر ەتۋى ىقتيمال. سوندىقتان بۇل شەشىمنىڭ ءوز-وزىن اقتايتىندىعىنا كۇمانىم بار.
- جەتىنشىدەن، جەكە تابىس سالىعىنا پروگرەسسيۆتى جۇيە ەنگىزۋ. بۇل – دۇرىس ءارى دامىعان ەلدەردە كەڭىنەن قولدانىلاتىن تاجىريبە. ءبىراق، بىزدە يپوتەكالىق نەسيەدەن، العاشقى باسپانا قۇنىنان، ەم-شارادان، ءبىلىم الۋ شىعىندارىنان شەگەرىلەتىن سالىق جەڭىلدىكتەرى ءالى ەنگىزىلمەگەن. بۇل جۇيەنى تولىققاندى ەنگىزۋ ءۇشىن ءالى دە زەرتتەۋ مەن تالداۋلار قاجەت.
"جاڭا سالىق كودەكسىندە بۇدان دا وزگە باستامالار جەتەرلىك. مەن ولاردىڭ ەڭ ماڭىزدى، ەكونوميكاعا تىكەلەي اسەر ەتەتىندەرىن عانا اتادىم. جالپى العاندا، جاڭا كودەكستىڭ قابىلدانۋى – العا جاسالعان ءماجبۇرلى قادام. ءبىراق الداعى ۋاقىتتا وندا ءالى دە ناقتىلاۋدى، جەتىلدىرۋدى قاجەت ەتەتىن تۇستار جەتەرلىك. مەملەكەتكە الدا بۇدان دا باتىل شەشىمدەر قابىلداۋ كەرەك بولادى"، دەپ ءسوزىن تۇيىندەيدى عالىم قۇسايىنوۆ.
بۇعان دەيىن سايتىمىزدا عالىم قۇسايىنوۆتىڭ جىلجىمايتىن مۇلىك نارىعى مەن يپوتەكالىق نەسيەگە قاتىستى تالداۋىن جاريالاعان بولاتىنبىز.
