ايتپاقشى، ۇلكەن قىزىنىڭ دا دارىگەر ماماندىعى بويىنشا ءبىلىمى بار، سوندا بۇل وتباسىن دارىگەرلەر وتباسى دەپ ايتۋعا تولىق نەگىز بار. «ءوزىم تۋا الماعان بالالاردى مەنىڭ جەتەكشىلىگىممەن عىلىمي دارەجەلەرىن قورعاعان 25 عىلىم كانديداتتارى مەن دوكتورلارى دۇنيەگە اكەلدى. شاكىرتتەرىمنىڭ كوبى ءقازىر قازاقستاننىڭ وزگە قالالارى مەن تمد ەلدەرىندە ءجۇر، جەتەۋى ءالى دە مەنىڭ جانىمدا – الماتىدا اكۋشەرلىك ىسپەن گينەكولوگيا سالاسىندا جۇمىس ىستەپ ءجۇر. ءجيى حابارلاسىپ تۇرامىز، ولار مەنى ەشقاشان ۇمىتقان ەمەس. مىنە، مەنىڭ وسىنداي ۇلكەن وتباسىم بار» دەيدى قارت مامان.
ارينە، ايەلدىڭ باستى ارمانى – وتباسى مەن جۇمىسىن قاتار الىپ ءجۇرۋ، الايدا نادەجدا اپا قىزمەتتىك كارەرانىڭ جولىندا ومىرگە بالا اكەلۋدەن باس تارتاتىن ايەلدەردى مۇلدەم قۇپتامايدى.
ويتكەنى نادەجدا ميزينوۆانىڭ ءوزى ومىرگە ۇرپاق اكەلگەنىن ءومىرىنىڭ باستى جەتىستىگى سانايدى. ول انا مەن اجە اتانۋدى ومىردەگى ۇلكەن باقىت دەپ كابىلدايدى. 85 جاسكا كەلسە دە سۇيىكتى ىسىمەن اينالىسىپ، نارەستەلەردىڭ جارىق دۇنيەنىڭ ەسiگiن اشۋىنا كومەكتەسەتىن نادەجدا اپامەن سۇحباتتاسۋدىن ءساتى ءتۇستى.
* * *
– نادەجدا اپا، ءسىزدىڭ كاسىبي جولىڭىزدا ۇزاق جاساۋىڭىزدىنڭ سىرى نەدە؟
– امەريكاداعى بiر ميلليونەر وزىنە-وزى «باي بولۋ ءۇشىن نە كەرەك؟» دەگەن سۇراق قويىپتى. سوسىن ءوزى بۇل سۇراققا «جەتىستىككە جەتكىزە الاتىن كاسىبىڭنىڭ بولۋى» دەگەن جاۋاپ تاۋىپتى. سول سەبەپتى ول بارشامىزعا «ءوزىڭiز قالايتىن ىسپەن اينالىسىڭىز» دەگەن كەڭەس بەرەدى.
ال مەن ءوز جۇمىسىمدى، ءوز پاسيەنتتەرiم مەن ستۋدەنتتەرiمدi جاقسى كورەمىن، ولارعا ءدارىستى ۇلكەن ىنتىزارلىقپەن وقيمىن. جۇمىستان قولىم بوساي قالعاندا باسسەينگە بارىپ سۋدا جۇزۋگە، ساياحاتقا اتتانىپ، تاۋعا شىعۋعا تىرىسامىن. تابيعاتپەن سىرلاسۋ بويىڭا قۋات بەرىپ، جانىڭدى ءبىر جادىراتىپ، تازالاپ الۋعا كومەكتەسەدى.
ۇزاق جاساۋ قانىمدا بار دەسەم دە بولادى، مەنiن شەشەم 103 جىل جاساعان، ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن ساپ-ساۋ، دەنى ءتۇزۋ بولدى. تەك اجالىنا ەكى اي عانا قالعاندا ينفاركت بولماسا، وعان دەيىن مۇلدەم اۋىرعان ەمەس.
– سiز دارىگەرلەر وتباسىنان شىقتىڭىز با؟
– جوق، بiزدiڭ وتباسىمىزدا مەن العاشقى دارىگەرمىن. مەنىڭ دارىگەر بولۋىمدى اكەم قالاعان ەدى، ءوزىم باستاپقىدا دارىگەر بولۋدى ەمەس، حالىقارالىق قاتىناستار ينستيتۋتىنا ءتۇسۋدى ارماندادىم. بiراق سوعىستان كەيىنگى جىلدارى ول جەرگە تەك ەر ادامداردى عانا وقۋگا قابىلدايتىن، سول سەبەپتى 1945 جىلى مەكتەپتى بىتىرە سالا ساراتوۆ مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ مەديسينالىق فاكۋلتەتىنە وقۋعا ءتۇستىم.
ورىنعا تالاس كۇشتى ەدى، ءبىر ورىنعا 10 ادام تالاستىق، نەگىزىنەن سوعىسقا قاتىسقاندارعا باسىمدىق بەرىلەتىن. مەن مەكتەپتى التىن مەدالمەن بىتىرگەنىمە قاراماستان، جۇرتپەن بىرگە ورتاق ەمتيحان تاپسىرۋىما تۋرا كەلدى.
بiراق ول جەردە ەكi-اق جىل وقىپ، كەيىن مولوتوۆ اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك مەديسينالىق ۋنيۆەرسيتەتىنە اۋىستىم.
ويتكەنى سوعىستان كەيiن اكەمدى «تۇركىستان-سىبىر» تەمىر جولىنىڭ باستىعى ەتiپ الماتىعا جىبەرگەن ەدى. ساراتوۆتا قانشا قالعىم كەلسە دە، سول بiر قيىن جىلدارى اتا-اناسىز ۇزاق تۇرۋ كيىن بولاتىن.
اكە-شەشەمنiڭ الماتىداعى ۇيىنە كەلگەندە ەڭ العاش كورگەنىم – اۋلادا تاۋ بولىپ الما ءۇيىلىپ جاتاتىن. سول بiر قىزىل اپورتتىن يiسi مەن ءدامىن ءالى ۇمىتا الار ەمەسپىن. ءوز عۇمىرىمدا تالاي قالالاردى شارلاسام دا، مەن ءۇشىن ءدال الماتىداي اسەم قالا جوق.
ءوزiمنiڭ ستۋدەنتتىك شاعىم مەن كازiرگi كۇندi سالىستىرسام، مەنiن الماتىلىق كۋرستاستارىمنىن اراسىندا ورىس تiلiن ناشار بىلەتىن بالالار كوپ بولدى، وقۋ تەك كۇندىز عانا جۇرەتىن. بiراق الىس اۋىلداردان كەلگەن ۇل-قىزدار ورىس ءتىلىن مەڭگەرۋگە قاتتى تىرىسىپ، ينستيتۋت بىتىرگەننەن كەيىن ءتىلدى ەركىن مەڭگەرiپ قانا قويماي، كەرەمەت بىلىكتى مامان بولىپ شىعاتىن، ولاردىڭ كەيبiرi تiپتi تانىمال عالىم اتاندى.
– ءسىزدىڭ تاجىريبەڭىزدە اۋىر جاعدايلار كوپ بولدى ما؟
– مەن ينستيتۋت بىتىرگەننەن كەيىن قازاق مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ اكۋشەرلىك جانە گينەكولوگيا كافەدراسىنا كەلدىم. ول كەزدە، 50-جىلدارى كافەدرانىڭ بازاسى الماتىداعى جالعىز پەرزەنتحانا – №1 پەرزەنتحانا بولاتىن. وندا 14 جىل جۇمىس ىستەدىم، نەبىر اۋىر جاعدايلار بولدى، بiراق كوبىندە دارىگەرلەر بارىن سالىپ، باقىتتى انالار نارەستەلەرىن قۇشاعىنا وراعان كۇيى ۇيلەرىنە ورالىپ جاتاتىن.
كەيدە ناۋقاستاردىڭ قايتىس بولۋ وقيعاسى دا بولاتىن. ويتكەنى مۇندا ايەلدەر تەك بوسانۋ ءۇشiن عانا كەلمەيتiن، جاتىردان تىس جۇكتى بولعان ايەلدەر، ءتۇرلى ىسىكتەرى بار ايەلدەر دە كەلەتىن.
كەيدە «جەدەل جاردەم» مەنi الىپ كەتۋ ءۇشىن ءبىر تۇندە ءۇش ءتورت رەت كەلەتىن. اكۋشەرلىك جۇمىستا وتە قيىن جاعدايلار كوپ كەزدەسەدى، سول ءۇشىن مەنىڭ ءومىرىم ۇنەمى الاڭداۋمەن ءوتتى.
– باتىستا دەنساۋلىق وتە جوعارى باعالانادى ەكەن، بىزدە قالاي؟
– ويتكەنى ول جاقتىڭ ايەلدەرى دەنساۋلىعىڭ بولماسا، وزىنە جايلى ءومىر قامتاماسىز ەتە المايتىنىندى جاقسى تۇسىنەدى. ال بىزدە دەنساۋلىقتى ۇمىتىپ، كارەرا قۋۋعا اۋەس. نەگە بۇلاي ەكەنىن ءتۇسىندىرۋ قيىن، ءبىراق مەنىڭ ويىمشا، ەلiمiزدە سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ناسيحاتتاۋ جوعارى دەڭگەيدە جۇرگىزىلۋدە.
ءقازىر ءتىپتى بەلگىلى ءبىر جاستاعى ايەلدەر ءۇشىن جاتىر مەن ءسۇت بەزدەرىن تەگىن تەكسەرۋ باعدارلاماسى جۇمىس ىستەيدى. وسىلايشا، كەسەلدەر ەرتە انىقتالادى، الايدا دەنساۋلىعىن تەكسەرتۋ ءۇشىن ءوز بەتىمەن، ءوز ەركىمەن كەلەتىن ايەلدەر از. مەنi الاڭداتاتىن تاعى ءبىر ماسەلە ءقازىر دەڭگەيى جوعارى ەمەس مەديسينالىق ورتالىقتار قاپتاپ كەتتى.
مۇنىڭ سەبەبى مەديسينالىق قىزمەتتى تابىس كوزى كورىپ، اقشانىڭ جەتەگىنە ەرۋدە جاتقان سىڭايلى. اتاقتى حيرۋرگ اموسوۆ ايتقانداي، دارىگەرلەرگە راقمەت رەتىندە تiپتi وراپ كامپيتتە سىيلاۋعا بولمايدى. ويتكەنى وسىلايشا، پاسيەنتتەر دارىگەر بارىنە بىردەي كومەك كورسەتپەيدى دەپ ويلاپ قالادى. مەنىڭ پىكىرىمشە، مەملەكەت دارىگەرلەر مەن مۇعالىمدەردى تولىق قامتاماسىز ەتۋi تيiس. ويتكەنى مۇنداي ماماندىق يەلەرi ماتەريالدىق تۇرعىدان ەشكىمگە تاۋەلدى بولماۋى تيiس.
– ءقازىر ءوزى بالانى كارەرا قۇرىپ بولعاننان كەيىن، كەش تۋۋ سانگە اينالعانداي. بۇل دۇرىس پا؟
– ەڭ الدىمەن، تاعى دا ابورتتىڭ زيانى جايىندا ايتا كەتەيىن. كوپتەگەن گينەكولوگيالىق كەسەلدەردىڭ سەبەبى وسى ابورت جاساتۋدان تۋىندايدى. ءيا، ءقازىر جاسى 40-تان اسقاندا بالا تۋاتىن ايەلدەر كوبەيۋدە.
نەگىزى، ەڭ العاشقى جۇكتىلىك پەن بوسانۋ 23-24 جاستا بولعانى دۇرىس، ەكىنشىسى 27-28 جاستا. ال 18 جاستان تومەن جانە 35 جاستان اسقاندا العاش بوسانعاندار اراسىندا ءتۇرلى اسقىنۋلار مەن اۋرۋلاردىڭ ۇلەسi جيiلەيدi.
جالپى، قازىرگى جاس ايەلدەرىمىزدىڭ دەنساۋلىعى كەرەمەت ەمەس. «دەنى ساۋ انا دەنى ساۋ بالا» دەگەن ۇراننىڭ پايدا بولعانى تەگىن ەمەس. ايەلدەردىڭ تورتتەن ءبىر بولىگىنىڭ عانا دەنى ساۋ دەۋگە بولادى، كوبى گينەكولوگيالىق اۋرۋلارعا سەبەپ بولاتىن كەسەلدەرگە شالدىققان.
بiزگە كەيدە ءۇش-تورت ابورت جاساتقان، بۇيرەگى اۋىراتىن، قانى از ايەلدەردە كەلەدى. مۇنداي جاعدايدا بوسانۋدىڭ سوڭى ءتۇرلى اسقىنۋلارعا اكەپ سوعىپ جاتادى.
– اڭگىمەڭىزگە راحمەت!
