ساياساتتانۋشى دوسىم ساتپايەۆ ەلدەگى بۇتكىل بيلىك ءبىر ادامنىڭ قولىندا ەكەنىن ايتتى دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.
بۇل ادامنىڭ اتى - نازاربايەۆ.
البەتتە ەكس-پرەزيدەنتتىڭ بيلىكتەن تولىققاندى كەتكەنىنە كۇمانمەن قارايتىندار ءۇشىن بۇل تاڭسىق ەمەس.
“نازاربايەۆ توقايەۆتى تىرپ ەتكىزبەي وتىر. توقايەۆ تۇڭعىش پرەزيدەنتتىڭ قالاۋىن ورىنداۋمەن عانا شەكتەلۋدە”، – دەيدى بۇل ساناتتاعى اۋديتوريا. جانە بۇلاي پايىمدايتىن قاۋىمنىڭ قاراسى كوپ.
“قازاقستاندا “قوس بيلىك” ورناعان. اق وردا مەن كىتاپحانا “قىرعي-قاباق”، توقايەۆ نازاربايەۆتىڭ شىرماۋىنان بوساپ شىققىسى كەلەدى. تاۋەلسىز شەشىم قابىلداپ، دەربەس بيلىك قۇرۋدى كوزدەيدى”، – دەپ دولبارلايتىن اعايىن دا بار.
نازاربايەۆتىڭ بيلىكتى ءبىرجولاتا تاستاپ، ءوزى وتىز جىل باسقارعان ەلدى توقايەۆقا تابىستاپ كەتكەنىنە سەنەتىن، ءارى قاراي قازاقستاندى ۇلى ساياسي وزگەرىستەر مەن ەكونوميكالىق كەمەلدەنۋ كۇتىپ تۇرعانىنا ءشۇبالانبايتىن شوعىر دا بار.
ساياساتتانۋشى ساتپايەۆ سوڭعى ەكى ۆەرسيانى جوققا شىعارىپتى.
“ونىڭ كەتكەنى كوزالداۋ ەكەنىن وسىدان ەكى جىل بۇرىن ەسكەرتكەنمىن. بۇل كەزەكتى ساياسي ءجۇرىس ەدى. بيلىكتى توقايەۆقا تابىستاعانمەن، بۇتىندەي تاستاپ كەتكەن جوق. ءبىز جارتىلاي ترانزيت دەيتىن ءدۇدامالداۋ كەزەڭگە وتتىك. توقايەۆ تاقتا وتىرعانمەن، قولىندا بيلىگى جوق. پارمەنسىز. دارمەنسىز. ەكى جىل وتسە دە، ەشتەڭە وزگەرمەدى.
2020 جىل مەن بيىلعى جىلدىڭ باسىنداعى وقيعالار “قازاقستاندا “قوس بيلىك” ورناپتى. اق وردا مەن كىتاپحانا باقتالاس ەكەن” دەگەن الىپ-قاشپا اڭگىمەگە نۇكتە قويدى. قازاقستاندا ءبىر عانا بيلىك بار. ول نازاربايەۆ بيلىگى”، – دەيدى ساتپايەۆ.
ەكى جىل وتسە دە، ەشتەڭە وزگەرمەگەن. ساياساتتانۋشىنىڭ پىكىرىنشە نازاربايەۆ ساياسي الاڭنان ءبىرجولاتا كەتكەندە عانا شىنايى بيلىك ءترانزيتى باستالادى. ال وعان دەيىنگىنىڭ ءبارى يميتاسيا. ساياسي رەفورمالار باستالدى دەپ شۋلاپ جۇرگەندەردىڭ كوپشىلىگى ءوز سوزىنە ءوزى يلانبايدى.
نازاربايەۆ تۇرعاندا ساياسي توقىراۋدىڭ شىرماۋىنان شىعا الماي، ءبىر ورىندا شىر كوبەلەك اينالۋمەن بولامىز. سوڭعى پارلامەنت سايلاۋ سوعان دالەل.
ءسوي دەگەن ساتپايەۆ بيىلعى ناۋقانعا قاتىسقانداردىڭ قۇرامىن ءبىر ءسۇزىپ شىعىپ، سايلاۋ ناتيجەسى 2016 جىلعى كورسەتكىشتى اينىتپاي قايتالاعانىن ايتىپتى.
“سەبەبى نەدە؟ سەبەبى بۇل سايلاۋدىڭ دا، بۇعان دەيىنگى ناۋقاننىڭ دا سەناريىن جازعان ءبىر ادام. قازاقستانداعى سايلاۋ سايقىمازاق سياقتى. مۇنى كورگەن ەۋروپارلامەنت تە ءۇنسىز وتىرا المادى. ەلدەگى دەموكراتيا مەن ادام قۇقىعىنىڭ قۇلدىراپ بارا جاتقانىنا الاڭداۋشىلىق ءبىلدىرىپ، قازاقستان بيلىگىنە قاتاڭ ەسكەرتۋ جاسادى، رەزوليۋسيا جاريالادى. پارلامەنت سايلاۋىنا دەيىن دە بىرنەشە سكاندالدى باستان وتكەردىك”، – دەيدى ساتپايەۆ.
بۇل رەتتە ول 2019 جىلعى پرەزيدەنت سايلاۋىن العا تارتىپ، حالىقتىڭ سايلاۋ ناتيجەسىنە كوڭىلى تولماعانىن، ساياسي ناۋقاننىڭ ادىلەتسىز وتكەنىن ايتىپ، الاڭعا شىققانىن تىلگە تيەك ەتىپتى.
بۇل ءبىر دەپ قويىڭىز.
سيزو-داعى ازاماتتىق بەلسەندى دۋلات ءاعادىلدىڭ ءولىمى دە باتىس الەمىنىڭ قازاقستانعا قاتىستى كۇدىگىن قويۋلاتا تۇسكەن. ءاعادىلدىڭ ولىمىنەن كەيىن باسقا دا قوعام بەلسەندىلەرى ارتى-ارتىنان قاماۋعا الىنعان، ەلدەگى جاعدايعا كوڭىلى تولمايتىن ازاماتتاردى جاپپاي قۋدالاۋ باستالعان.
ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار مەن بيلىكتى ساياسي رەفورمالار جۇرگىزبەگەنى سىنعا العان قۇقىق قورعاۋشىلارعا قىسىم كۇشەيگەن.
“اشىعىن ايتقاندا حالىقارالىق قاۋىمداستىقتىڭ توقايەۆتان كوڭىلى قالدى. ساياسي رەفورما جۇرگىزۋگە قۇلشىنا كىرىسپەك بولعان پرەزيدەنتتىڭ بىردە-بىر ۋادەسى ورىندالعان جوق. ارىق سويلەپ، سەمىز شىعا المادى. ساياسي پارتيالار، سايلاۋ تۋرالى زاڭدى جاتپاي-تۇرماي جارنامالاسا دا، شىن مانىندە بۇلاردىڭ دەموكراتيالىق وزگەرىستەرگە ەش قاتىسى جوق. ساياسي جۇيە سول قالپىندا قالدى. ەسكى جۇيەنىڭ مونوپولياسى قاز-قالپىندا تۇر. بەلسەندى ازاماتتاردى ەكى شوقىپ، ءبىر قاراپ، كۇنى-تۇنى باقىلاۋدا ۇستاۋدا”، – دەيدى ساتپايەۆ.
ونىڭ ايتۋىنشا ەگەر ساياسي پارتيالار تۋرالى زاڭ بارلىق دەموكراتيالىق كانونداردى ەسكەرىپ، ساۋاتتى جازىلعان بولسا، سايلاۋ قارساڭىندا ساياسي الاڭدا جاڭا پارتيالار پايدا بولار ەدى.
توقايەۆتىڭ ورىندالماعان ۋادەلەرى، ساياسي باعىتتا جاسالعان شالا-پۇلا دۇنيەلەر حالىقارالىق قاۋىمداستىق الدىنداعى قازاقستاننىڭ ساياسي ءيميدجىن قۇلدىراتىپ جىبەرگەن.
“جالپى رەفورما دەگەننىڭ ءوزى تەز بۇزىلاتىن تاۋار. ولاردى ەرتە باستان قولعا الىپ، ەرتە باستان ىسكە اسىرۋ قاجەت. كەشىكتىڭىز ەكەن، ءىرىپ-شىري باستايدى. توقايەۆتىڭ رەفورمالارى ءدال وسى جاعدايدى باستان كەشىردى. “ەستيتىن مەملەكەت” قاعيداسى ءسوز جۇزىندە قالدى، ەسكى دە جاڭا جۇيە مۇندايعا ەشقاشان بەيىمدەلە المايدى.
حالىق سوزىنە قۇلاق اسۋ بۇگىنگى جۇيەنىڭ تابيعاتىنا ءتان ەمەس. ودان سوڭ توقايەۆ ايتتى دەپ، بيلىكتەگىلەردىڭ ءبارى ونىڭ ىزىنە ىلەسە كەتكەن جوق. وسى وتىز جىلدا ولار يميتاسيا جاساۋدىڭ قاس شەبەرىنە اينالىپ العان. ءسويتىپ حالىقتىڭ كوڭىلىن اۋلاعان بولادى. ءىس جۇزىندە باياعى جارتاس، سول جارتاس. تىسكەباسار جارىتىمدى اس ازىرلەۋدەن قالعان اسپازدىڭ اۋزىنا قاراپ وتىرمىز. بۇلاردان بىرنارسە كۇتۋدىڭ ابەستىك”، – دەيدى دوسىم مىرزا.
ازىرلەگەن، دۋمان بىقاي
