ساياساتتانۋشى دوسىم ساتپايەۆ «جەر ساتىلماسىن!» دەپ الاڭعا شىققان اتىراۋداعى نارازىلىققا قاتىستى ءوز وي-پىكىرىن ءبىلدىرىپتى. ساۋاتتى، سالماقتى دۇنيە ەكەن. ۇنادى. اۋدارىپ باستىق. ساياساتتانۋشىنىڭ وي-پىكىرىمەن تولىق تانىسقىڭىز كەلسە، تومەندەگى ماقالانى وقىپ شىعۋدى ۇسىنامىز.
نەگىزىندە، قازاقستانداعى ساياسي بۇلقىنىس الدەقاشان باستالعان. بىرتىندەپ، كەزەڭ-كەزەڭىمەن كۇش الدى. ءبىر قىزىعى، بيلىك مۇنى بەرتىنگە دەيىن اڭعارماي كەلدى (ونىڭ سەبەبىن كەيىن ايتامىن). بۇل ءۇردىس تومەننەن، حالىقتىڭ ىشىنەن باستاۋ الدى جانە كۇن وتكەن سايىن كۇشەيە ءتۇستى.
بيلىك قازاننىڭ قاقپاعىن مىقتاپ بەكىتپەك بولعانىمەن، ونىڭ جان-جاعىنان شىعىپ جاتقان بۋدى توقتاتۋ مۇمكىن ەمەس ەدى. بۇل الەۋمەتتىك بۋ بولاتىن جانە ونىڭ اقىر اياعىندا سىرتقا شىعۋى زاڭدى-تۇعىن. كۇشتەپ تەجەگەن دۇنيەنىڭ مىندەتتى تۇردە كەرى اسەرى بولاتىنىن بيلىك بولجاي العان جوق.
ازىرگى كۇنى ەلىمىزدە الەۋمەتتىك جانە ساياسي بەلسەندىلىك تانىتقان ەكى توپ قالىپتاستى. مۇنىڭ – ءبىرى ەلىمىزدىڭ باتىس ءوڭىرى جانە الماتى قالاسى. ەكى تاراپ تا بەلسەندى. ءبىراق، بەلسەندىلىگىن، كوزقاراسىن بىلدىرۋگە كەلگەندە ەكى جاقتىڭ ءادىسى ەكى ءتۇرلى، بىر-بىرىنە مۇلدە ۇقسامايدى.
بۇل تۇرعىدا باتىس ايماقتارمەن سالىستىرعاندا الماتى اسا بەلسەندى ەمەس، الماتىلىق قاۋىم جالپى بەلسەندى ەمەس. مۇنى وتكەن جولعى پارلامەنت سايلاۋىنان-اق اڭعارۋعا بولادى. سايلاۋعا قاتىسۋشىلاردىڭ سانى جونىنەن وڭتۇستىك استانا ەڭ سوڭعى ورىندى الدى.
ەسەسىنە، قازاقستاننىڭ باتىس وڭىرلەرىندە تۇراتىن تۇرعىنداردىڭ ساياسي بەلسەندىلىگى جىل وتكەن سايىن ارتىپ ءارى كۇشەيىپ كەلەدى. مۇنى جاڭاوزەندەگى وقيعالار انىق كورسەتتى.
ايتپاقشى، اتىراۋداعى ميتينگىگە دەيىن، تاعى ءبىر ءدۇمپۋدىڭ بولعانىن بىرەۋ بىلسە، بىرەۋ بىلمەس.
ماڭعىستاۋ وبلىسىنداعى 16 مۇناي كاسىپورنىنىڭ كاسىپوداقتارى جاڭا «ەڭبەك كودەكسىنىڭ» قابىلدانۋىنا قارسى شىقتى.
«اتالعان زاڭ جوباسىن تالقىلاۋ جانە ازىرلەۋ كەزىندە بيلىك بىزبەن اقىلداسقان دا، كەڭەسكەن دە جوق» دەدى كاسىپوداقتار.
مۇنايشىلار، ەگەر «ەڭبەك كودەكسى» دەنساۋلىق ساقتاۋ جانە الەۋمەتتىك دامۋ مينيسترلىگى ۇسىنعان العاشقى نۇسقادا قابىلدانار بولسا، بۇل جۇمىسشىلاردى مەملەكەت كەپىلدىك بەرەتىن بارلىق الەۋمەتتىك جەڭىلدىكتەردەن ايىرادى دەپ قاۋىپتەندى. وسى ماقساتتا كاسىپوداقتار بىرىگە وتىرىپ ەلورداعا ارنايى دەلەگاسيا جىبەردى. ءبىراق...
ءبىراق، ولاردىڭ ارەكەتى ناتيجەسىن بەرگەن جوق. جاڭا «ەڭبەك كودەكسى» مۇناي كاسىپوداقتارىنىڭ جانايقايىن، تالاپ-ارىزىن ەسكەرمەي، مينيسترلىك ۇسىنعان العاشقى نۇسقادا قابىلدانىپ كەتە باردى.
بىلسەڭىز، بۇل كودەكستىڭ مۇنايشىلار ءۇشىن ءتيىمسىز تۇسى كوپ بولاتىن. ءبىرىنشى كەزەكتە، اتالمىش زاڭ جۇمىسشىلاردىڭ ەمەس، جۇمىس بەرۋشىلەردىڭ مۇددەسىن قورعادى. ال بۇل دەگەنىمىز، بولاشاقتاعى جاڭا نارازىلىقتارعا تۇرتكى بولۋى مۇمكىن بىردەن-بىر جايت.
ارينە، بۇل تۋرالى كەسىپ ايتۋعا بولماس، ءبىراق، الەۋمەتتىك قارسىلىقتىڭ كورىنىسى رەتىندە قازاقستاننىڭ باتىس وڭىرلەرىندە سوڭعى كەزدەرى سالافيتتىك راديكالدى باعىتتاعى ەكسترەميستىك توپتاردىڭ قايتا «ءتىرىلۋىن» قوسۋعا بولادى. سوڭعى ۋاقىتتا مۇنداي توپتار جاستارمەن اراداعى ۇگىت-ناسيحات جۇمىستارىن ۇدەتە ءتۇستى.
ءسوزىمنىڭ باسىندا، ەلىمىزدەگى ساياسي بەلسەندى ەكى ءوڭىر رەتىندە – الماتى مەن قازاقستاننىڭ باتىس وڭىرلەرىن اتاعان بولاتىنمىن. بۇل تۇجىرىمىم ءبىر جاعىنان جاڭساق بولۋى دا مۇمكىن. سەبەبى، الەۋمەتتىك بۇلقىنىستار ەلىمىزدىڭ كەز-كەلگەن وڭىرىندە تۇتانۋى عاجاپ ەمەس.
ەندىگى جەردە «جەردى ساتۋ جانە جالعا بەرۋ» تۋرالى ماسەلەگە توقتالايىن.
ءبىر جايت، اقيقات. جەردى جەكەنىڭ يەلىگىنە بەرۋ تۋرالى ۇكىمەتتىڭ شەشىمى سوڭعى جىلدارى قازاقستاندا بولماعان ەڭ ءىرى ساياسي-الەۋمەتتىك نارازىلىققا ۇلاستى. نەگە؟
بىلاي قاراساڭىز، بۇعان دەيىن دە الەۋمەتتىڭ نارازىلىعىن تۋدىرعان وتكىر ماسەلەلەر بولدى. ءبىر عانا، ۇلتتىق ۆاليۋتانىڭ قۇنسىزدانۋى قاراپايىم تۇرعىنداردىڭ تۇرمىسىنا، قالتاسىنا قاتتى اسەر ەتتى. سەبەبى، دوللارعا ساي باعا قىمباتتادى.
قازاقستاننىڭ الدىمەن كەدەندىك وداققا، ارتىنشا ەۋرازيالىق وداققا ەنۋى قوعامنىڭ پىكىرى مەن كوزقاراسىن ەكىگە جارعان ماسەلەلەردىڭ ءبىرى ەدى. بۇلاردىڭ بىردە-بىرى دە حالىقتىڭ الاڭعا شىعۋىنا تۇرتكى بولا العان جوق.
كەيبىر ساراپشىلاردىڭ سوزىنە قاراعاندا، اتىراۋداعى وقيعا حالىقتىڭ تەك ءبىر ماسەلە توڭىرەگىندەگى جانايقايى ەمەس، جالپى بۇگىنگى كۇنگى ەلىمىزدەگى احۋالعا قاتىستى تۇتاستاي العانداعى كوزقاراسى. الەۋمەتتىڭ قازىرگى ساياساتقا كوڭىلى تولمايتىندىعىنىڭ بەلگىسى.
ءيا، مۇنداي پىكىرگە دە ورىن بار. اسىرەسە، قازاقستاننىڭ باتىس ايماقتارىندا تاۋەلسىزدىك العان تۇستارى ەلىمىزدەگى ەڭ ءىرى كەن ورىندارىنا قونجيىپ العان كوپتەگەن شەتەلدىك كومپانيالارعا قاتىستى اشۋ-ىزا جىلدار بويى جيناقتالىپ كەلدى. سەبەبى، باسقالارىنان بۇرىن، ءدال وسى باتىس حالقى مۇنايدان تۇسكەن قىرۋار قارجىنىڭ حالىق پەن شەتەلدىك كومپانيالار اراسىندا قانشالىقتى ادىلەتسىز بولىسكە ءتۇسىپ جاتقانىن كورىپ، ءبىلىپ وتىر.
ءوز باسىم جەر داۋىنا قاتىستى اتىراۋداعى نارازالىقتىڭ تاعى ءبىر قىرىنا توقتالايىن.
بۇل – ادامداردىڭ سانا-سەزىمىنىڭ وياۋنى. مەن كىممىن؟ قانداي مەملەكەتتە ءومىر سۇرەمىن؟ مەملەكەتىم دۇرىس باعىتتا ما؟ مەن نەگە ءوز كوزقاراسىمدى بىلدىرۋگە ءتيىستى ەمەسپىن؟ سانسىز ساۋال...
انىعى، وسى ۋاقىتقا دەيىن حالىقتىڭ، ەلدىڭ سانا-سەزىمى تەرەڭ داعدارىستا بولدى. ءتىپتى، الەۋمەتتىك ساۋالنامالار نەگىزىندە قازاقستاننان كەتكىسى كەلەتىن، ءوز بولاشاعىن بۇل ەلمەن بايلانىستىرعىسى جوق ازاماتتاردىڭ دا كوپ ەكەنىن كوردىك.
الايدا اتىراۋداعى ميتينگ كەرىسىنشە قۇبىلىستى كورسەتتى. ەلىمىزدە سانا-سەزىمىن «اتا-بابانىڭ جەرى» دەگەن تۇسىنىك ارقىلى وياتۋعا بولاتىن ازاماتتار بار ەكەن. «اتا-بابامنىڭ جەرى» دەمەك، بۇل جەردى قورعاۋ كەرەك جانە كەلەر ۇرپاققا اماناتتاپ تاپسىرۋ قاجەت.
اتىراۋداعى نارازىلىقتىڭ ەشقانداي قاق-سوقسىز بەيبىت اياقتالۋىنىڭ سىرى نەدە؟ مەنىڭشە، بۇل ارادا جاڭاوزەندەگى وقيعانىڭ ۇلكەن كومەگى بولدى. بيلىك سول كەزدەگى قاتەلىگىن قايتالاعىسى كەلگەن جوق...
مىنانى ءتۇسىنۋى كەرەك: ءوزىنىڭ ساياسي قارسىلاستارىن، باسەكەلەس پارتيالار مەن كاسىپوداقتاردى، ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردى تۇنشىقتىرعانىمەن بيلىك ۇتپايدى. كەرىسىنشە، بالاما اقپاراتتان قاعىلادى. ءوزىنىڭ سىرتىنان قانداي اڭگىمەلەردىڭ ايتىلىپ جاتقانىن ەستىپ، بىلۋدەن قالادى. ساياسي قارسىلاستار سول ءۇشىن دە كەرەك.
سايىپ كەلگەندە ەلدەگى الەۋمەتتىك-ساياسي تولقۋلارعا بيلىكتىڭ ءوزى كىنالى. ساياسي وپپونەنتتەرىن قۋدالاپ، وپپوزيسيالىق پارتيالاردى السىرەتىپ تىنعان بۇگىنگى جۇيە جۇرتتىڭ ءوزى تۋرالى نە ويلايتىنىن ەستىپ-بىلۋدەن قالدى.
اتىراۋ مەن وزگە وڭىرلەردەگى جەردىڭ ساتىلۋىنا نارازىلىق تانىتىپ، الاڭعا شىققان ازاماتتاردى قۋدالاۋعا كوشسە بيلىك ودان ارمەن قاتەلەسەدى.
كونفۋسييدىڭ قارسىلاستارىنىڭ ءبىرى – مو سزى بىلاي دەگەن ەكەن: «ەلدى تارتىپكە كەلتىرۋ ءۇشىن الدىمەن تارتىپسىزدىك نەدەن تۋىنداعانىن ءبىلۋ كەرەك». ءبىزدىڭ جاعدايدا نارازىلىقتىڭ نەدەن تۋىنداعىنان ءبىلۋ ءۇشىن، جۇرتقا جوعارىدان قارايتىن تۇسىنىكتەن ارىلۋ قاجەت.
حالىقپەن سويلەسۋ كەرەك. ونىڭ نە ايتقىسى كەلەتىنىن ءبىلىپ، سوزىنە قۇلاق اسۋ قاجەت. حالىق بيلىكتەن وسىنى تالاپ ەتۋدە. ءبىراق، ءبىزدىڭ جۇيەدە بۇل مۇمكىن بە؟ بيلىكتىڭ جوعارىدان تومەنگە تۇسۋگە باتىلى جەتە مە؟
دەرەككوز: newtimes.kz
