بۇگىن بۇكىل ەل دجەكي چاننىڭ استاناعا كەلگەنىن قۋانا حابارلاپ جاتىر. دجەكي چاننىڭ قۇپياعا تولى ءومىرى تۋرالى ءبىر ءسات ويلانساڭىز، ونىڭ پەندە بالاسىنىڭ تۇسىنە كىرمەس بۇل زاۋ بيىككە تەك تالماس قاجىر ارقىلى جەتكەنىن بىلەسىز. الەمگە قايتالانباس تاعدىرى ارقىلى سونى ءىز تاستاعان اكتەردىڭ ونەر ءۇشىن ەمەس، قاراپايىم تىرلىك ەتۋ ءۇشىن دە زور بوداۋ بەرگەنىن باعامداعاندا، ەڭبەك پەن تەردىڭ قاسيەتى ەسكە تۇسەدى. وقىرمان قاۋىم ونىڭ قالتارىس پەن بۇلتارىسقا تولى ءومىر جولىن قايتا ءبىر وي ەلەگىنەن وتكىزىپ، وزىنە ءوزى ەسەپ بەرگەنى ارتىق بولماس دەپ تۇيدىك.

[caption id="attachment_8107" align="alignnone" width="221"] دجەكي چان: «مەن جاس كەزىمدە قاتتى كەدەي بولدىم. مەن ءبىر فۋند ءۇشىن ءبىر كۇن بويى وتە قاتەرلى تريۋكتەردى ىستەيتىنمىن».[/caption]

ونىڭ اكەسى قاراپايىم اسپازشى، ال اناسى ەدەن جۋاتىن قىزمەتكەر ەدى. ول ومىرگە كەلۋدەن بۇرىن، اكە-شەشەسى ەلدەگى ازاماتتىق سوعىستىڭ كەسىرىنەن ەلىنەن بوسىپ، ادام ايتسا نانعىسىز قيىن كۇندەردى باستان كەشىرۋگە ءماجبۇر بولدى. قاتال تاعدىر اناسىن ەكى قىزىنان تىرىدەي ايىرسا، اكەسى ەكى ۇلىنان كوز جازىپ كەتە باردى. بوتەن جەر، بوگدە ەلگە كەلگەننەن كەيىن بەس جىلدان سوڭ، ۇلى دۇنيەگە كەلدى. ولار دا ىرىمشىل حالىق ەدى، بالاسىنا جاڭا ءومىر باستاعان جاڭا ەلدى مەكەننىڭ ەسىمىن بەردى. جوقشىلىقتىڭ تاقسىرەتىن تارتقان اتا-انانىڭ سول كەزدە بوساندىرعان پەرزەنتحاناعا بەرەتىن اقشالارى دا جوق-تىن.

پەرزەنتحانادان بالاسىن الا الماي، جان-جاقققا شاپقىلاپ، قۇراپ-سۇراعان تيىن-تەبەندەرىمەن ۇلىن ازەر دەگەندە ءوز قولدارىنا العان-دى. قاتال ءومىردىڭ تالكەگىنە تۇسكەن اتا-انا ۇلدارىن ساتىپ جىبەرمەك تە بولعان. الايدا، ول جەتى جاسقا شىققان جىلى اكە-شەشەسى ونى ساتىپ جىبەرمەسە دە، ساتقانداي ءبىر ءىس ىستەۋگە ءماجبۇر بولدى. قاتىگەز تاعدىردىڭ قىسپاعىمەن اسپازشى اكەسى وتباسىن اسىراۋ ءۇشىن سوناۋ قيانعا، مۇحيتتىڭ ار جاعىنداعى اس ۇيلەردە جۇمىس ىستەۋگە اتتاندى. سونىمەن، ولار ۇلدارىن شاراسىزدان قاتال رەجيمدەگى ءبىر ءداستۇرلى تەاترعا بەردى. كىشكەنە بالالاردى قاتىگەزدىكپەن تاربيەلەيتىن بۇل تەاتردىڭ قاتالدىعى سونشالىق، جاتتىعۋ كەزىندە بالا مۇگەدەك بولىپ قالسا نەمەسە زورىعىپ ءولىپ كەتسە دە، ەش جاۋاپكەرشىلىك ارقالامايتىن ەدى. ءومىردىڭ سىناعىنا تاعى دا كەز-كەلگەن اتا-اناسى بۇل جان تۇرشىگەتىن شارتقا دا امالسىز كونىپ، بالاسىن سوعان تابىستادى دا، الىسقا، تىم الىسقا اتتانىپ كەتتى. سول زاماندا ولار ءۇشىن باسقا تاڭداۋ دا جوق-تىن.

[caption id="attachment_7873" align="alignleft" width="285"] دجەكي چان: «كەيدە مەن تىنىش ءومىردى، جەكە تىرشىلىكتى ساعىنامىن. شىركىن، باسقالار مەنى تانىماي قالاتىن كۇن بولسا دەپ ارمانداپ كەتەمىن».[/caption]

وسىلايشا، ول قاتاڭ رەجيمدەگى تەاتردىڭ قابىرعاسىندا قاتال تارتىپپەن شىڭدالىپ، ال، ومىردە اشتىق پەن جوقشىلىقتىڭ ءبارىن باسىنان وتكەرە ءجۇرىپ، جارتاستى جارىپ شىققان قاراعايداي قايسار مىنەزى ارقىلى ءوزىن كۇللى الەمگە مويىنداتتى، پلانەتاداعى ەڭ تانىمال ادامنىڭ بىرىنە اينالدى. ول - دجەكي چان بولاتىن.

ءيا، دجەكي چان ونىڭ اكە-شەشەسى تۋعاندا قويعان ەسىمى ەمەس. ونىڭ اتا-اناسى قىتايداعى كوممۋنيستەر مەن ۇلتشىلدار اراسىنداعى ازاماتتىق سوعىستىڭ كەسىرىنەن، 1949 جىلى گونكونگقا جەر اۋدارىپ بارعاننان كەيىن، كوپ وتپەي دۇنيەگە كەلگەن ۇلدارىنا قويعان اتى - چان كونگ-سانگ (Chan Kong-Sang陈港生) بولاتىن. بۇل گونكونگتا تۋعان دەگەن ماعىنا بەرەدى. كەيىن اكەسى گونكونگتان مۇحيت اسىپ، اۆسترالياداعى امەريكا ەلشىلىگىنىڭ اسپازشىسى بولىپ، التى جاسار ۇلىن جۇڭگو ءداستۇرلى وپەرا ۇيىنە ساتىپ كەتكەندە، ونىڭ اتى يۋن لاۋ بولىپ وزگەردى.  ول جۇڭگو ءداستۇرلى وپەرا ۇيىندە ون جىل بويى قاتال تارتىپپەن اكروباتيكا مەن شىعىس جەكپە-جەك ونەرىنە شىڭدالدى. وپەرا ۇيىنەن گانكونگتىڭ «ءۇش ايداھارى» اتانعان ايگىلى ساممو حونگ، يەن بياو جانە دجەكي چان تاربيەلنەنىپ شىقتى. ءبارىمىز بىلەتىن دجەكي چان (Jackie Chan) ونىڭ ونەردەگى اعىلشىنشا اتى. بۇل ەسىمگە ول 1976 جىلى مۇحيتتىڭ ار جاعىنداعى كانبەرراداعى اكەسىنە قوسىلىپ، سوندا ۋاقىتشا قۇرىلىس جۇمىسشىسى بولىپ جۇرگەندە يە بولعان-دى. ول اۆستراليادا دجەك (Jack) ەسىمدى قۇرىلىسشى جىگىتكە قولقانات بولعاندىقتان، جۇرتشىلىق ونى «كىشى دجەك» اتاپ كەتكەن،  كەيىن كەلە بۇل اتى قىسقارتىلىپ، « دجەكي» (Jackie)-گە وزگەرىپ، سودان باستاپ بۇل ەسىم وعان ءومىر بويى سەرىك بولدى. ال ونىڭ ونەردەگى قىتايشا اتى: چەن لۋن. ايداھار دەگەن ماعىنا بەرەدى. ايتسا ايتقانداي، جۇڭگو ايداھارى، ارينە. ال دجەكي چاندى قىتايلاردىڭ « كوكە» دەپ اتايتىنىن دا ايتپاي كەتۋگە بولماس. قىتايدا، شىعىس ازيادا، اسىرەسە گونكونگتا ىقپالدى ادامداردى قۇرمەتتەپ، «كوكە» دەپ اتاۋدى داستۇرگە اينالدىرعان. ماسەلەن، دجەكي چاندى بۇكىل قىتايلار «داي گو» (大哥) دەپ اتايدى، مۇنىسى «كوكە» دەگەنى ەدى. نەگىزى دجەكي چاننىڭ بۇل اتتارى تۋرالى ايتقاندا، ونىڭ ءومىرىنىڭ دە ءوز كينولارىنداعىداي شىتىرمان بولعانىن بايقاي الامىز. وتكەن عاسىردىڭ سوڭىندا جۇڭگو سايىپقىرانى دجەكي چاننىڭ ومىرىندە ادامدى تاڭقالدىراتىن تاعى ءبىر توسىن وقيعا وبولدى. توقسانىنشى جىلداردىڭ سوڭىنا كەلگەندە، ياعني دجەكي چان دجەكي چان بولىپ، كۇللى الەمگە تانىلىپ، جاسى قىرىقتان اسىپ، ەلۋگە تامان جاقىنداعان شاعىندا، سەكسەننىڭ سەڭگىرىنە شىققان دجەكيدىڭ اكەسى ۇلىن شاقىرىپ، ءومىر بويى جاسىرىپ كەلگەن قۇپيانىڭ بەتىن اشتى. ول ۇلىنا: «سەنىڭ اتىڭ دجەكي چان ەمەس، تەگىڭ دە چان ەمەس»،-دەدى. ءوزىنىڭ بۇرىن قىتايدا قۇپيا اگەنت بولعانىن، تەگىنىڭ چان ەمەس، فانگ ەكەنىن، قازىرگى اتى-جوندەرىنىڭ دە ءبارى جالعان ات ەكەندىگىن پاش ەتتى. دجەكي چان سوندا عانا اكەسىنىڭ جاي عانا اسپازشى ەمەس ەكەندىگىن بىلگەنىن ايتادى. قىتايدا بۇرىنعى بيلىكتە بولعان ۇلتشىلدار پارتياسىنىڭ قۇپيا اگەنتى بولىپ قىزمەت اتقارعان دجەكي چاننىڭ اكەسى چارلز چاننىڭ شىن ەسىمى فانگ داو لون ەكەن. كەيىن ازاماتتىق سوعىس باستالىپ، ۇلتشىلدار جەڭىلىسكە ۇشىراپ، كوممۋنيستەر بيلىككە كەلگەن 1949 جىلى دجەكي چاننىڭ اكەسى گونكونگقا ءىزىن سۋىتقان. وسى وقيعادان كەيىن، 2000-جىلدىڭ باسىندا عانا، دجەكي چان تۋعاندا قويىلىعان اتى مەن تەگىن بىردەي وزگەرتىپ، فانگ سي-لۋن(房仕龙) ەسىمىن الدى.

 توقسانىنشى جىلداردىڭ سوڭىنا كەلگەندە، ياعني دجەكي چان دجەكي چان بولىپ، كۇللى الەمگە تانىلىپ، جاسى قىرىقتان اسىپ، ەلۋگە تامان جاقىنداعان شاعىندا، سەكسەننىڭ سەڭگىرىنە شىققان دجەكيدىڭ اكەسى ۇلىن شاقىرىپ، ءومىر بويى جاسىرىپ كەلگەن قۇپيانىڭ بەتىن اشتى. ول ۇلىنا: «سەنىڭ اتىڭ دجەكي چان ەمەس، تەگىڭ دە چان ەمەس»،-دەدى. ءوزىنىڭ بۇرىن قىتايدا قۇپيا اگەنت بولعانىن، تەگىنىڭ چان ەمەس، فانگ ەكەنىن، قازىرگى اتى-جوندەرىنىڭ دە ءبارى جالعان ات ەكەندىگىن پاش ەتتى.

جارتى عاسىرعا جۋىق ونەر جولىندا دجەكي چان ميللياردتاعان جانداردى ءوز فيلمدەرىنە ءتانتى ەتتى. ونىڭ فيلمدەرىنىڭ الەمنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندە تانىمال ەكەنىنە ەشكىم ءشۇبا كەلتىرمەيدى. ءقازىر ول جەر بەتىندەگى ەڭ تانىمال ادامداردىڭ ءبىرى. ءتىپتى، «جۇڭگو ون ەكى مۇشەلى» كينوسىن ءتۇسىرۋ كەزىندە اياقتارىنا اياق كيىم كيۋدى بىلمەيتىن، ەجەلگى تۇرمىس سالتىمەن ءومىر ءسۇرىپ جاتقان، نەبارى 25000 عانا تۇرعىنى بار وڭتۇستىك تىنىق مۇحيتتاعى ۆانۋاتۋدا ارالىنا بارعاندا، بۇكىل جەرگىلىكتى تۇرعىندار: « دجەكي! دجەكي!»،-دەپ ايقايلاعان ەكەن. سويتسە، ونداعى تۇرعىندار سيلۆەستر ستاللونە مەن دجەكي چاندى عانا تانيتىن كورىنەدى.

«كەيدە مەن تىنىش ءومىردى، جەكە تىرشىلىكتى ساعىنامىن. شىركىن، باسقالار مەنى تانىماي قالاتىن كۇن بولسا دەپ ارمانداپ كەتەمىن»، -دەيدى ءبىر سۇقباتىندا اكتەر تانىمالدىقتان شىنىمەن شارشاعانىن ايتىپ اقتارىلىپ. «بۇرىن راسىندا مەنى ەشكىم تانىماۋشى ەدى. ءبىر كۇنى تاڭەرتەڭ ويانعانىمنان باستاپ، بۇكىل دۇنيەدەگى كىشكەنە بالادان تارتىپ، قارياسىنا دەيىن دجەكي چاندى ءبىر كورىپ تانيتىن بولدى». تانىمالدىلىقتان جالىققان جاننىڭ كۇيزەلىسىن وزىنەن ارتىق ەشكىم بىلە الماس.

«16 جاسقا تولعانىمدا اكەم ماعان مەنىڭ ەرجەتكەنىمدى، ەندى ءوز ىسىمە ءوزىم جاۋاپ بەرەتىن كەزىم كەلگەنىن ايتتى. سوسىن ول مەنەن مىنا ءۇش ىسكە ۋادە بەرۋدى سۇرادى: مافيالارعا قوسىلماۋىمدى، ەسىرتكىگە جولاماۋىمدى جانە قۇمار ويىنعا اۋەستەنبەۋىمدى سۇرادى. كەيىن اكە-شەشەم اۆسترالياعا كەتىپ، ءاي دەيتىن اجە، قوي دەيتىن قوجا جوق كەزدەردە، دوستارىم كەلىپ، مەن ۋادە بەرگەن ءۇش ىسكە زورلاۋشى ەدى. سەبەبى سول كەزدە، مەنىڭ اينالامداعى دوستارىمنىڭ بارلىعى سونىمەن اينالىساتىن. ءبىراق، مەن سول كەزدەردە اكەمە بەرگەن ۋادەلەرىمدى ءىشتاي قايتالاپ، ءوزىمدى تەجەۋمەن بولدىم»،- دەيدى ول. دجەكي چان سول كەزدەگى دوستارىنىڭ بىرەۋىنىڭ الدە قاشان و دۇنيەلىك بولعانىن، ەندى بىرەۋىنىڭ ماڭگىلىك قاماۋ جازاسىنا كەسىلىپ، تەمىر تورعا تۇسكەنىن ايتادى.

قازىرشە سوڭعى كينوسى سانالاتىن « جۇڭگو ون ەكى مۇشەلى» ءفيلمىنىڭ ىستىعى باسىلماي جاتىپ، گولليۆۋد جۇلدىزدارى ادريانوم بروۋدي جانە دجون كيۋساكپەن بىرگە «ايداھار سەمسەرى» (Dragon Blade) ءفيلمىن تۇسىرۋگە كىرىسكەن. جارتى عاسىرعا جۋىق ونەر جولىندا جۇزدەن استام فيلمدە باستى ءرولدى سومداپ، ميللياردتاعان كورەرمەندەرىنىڭ كوز ايىمىنا اينالعان ول: «ءيا، مەن وتە-وتە ۇزاق ۋاقىتقا زەينەتكە شىققىم كەلەدى. الايدا باسقالار ماعان كەرەمەت سەنارييلەر بەرىپ جاتىر. وسى كەرەمەت جۇمىستار مەنى كۇتىپ تۇرعانى ءۇشىن، سول جۇمىستاردى مەن ىستەيتىن بولعانىم ءۇشىن ءوزىمدى باقىتتى سەزىنەمىن. سوندىقتان مەن الداعى بەس جىلدا دا قاتتى قاربالاس بولماقپىن»،- دەدى جۋىردا. «ءيا، كينودان كەيىن كينو جانە كينو. مەن كريس تاكەر سياقتى ءبىر كينو ءتۇسىرىپ، ءۇش جىل دەمالاتىن اكتەرەمەسپىن»،- دەيدى جۇڭگو سايىپقىرانى تاعى دا.

[caption id="attachment_8110" align="alignright" width="200"] ۇلى ەسىرتكىگە بايلانىستى ءىستى بولعاندا، جۇڭگو سايىپقىرانى تاعى دا ەرلىك تانىتتى، حالقىنان باسىن ءيىپ، كەشىرىم سۇرادى.[/caption]

«مەن جاس كەزىمدە قاتتى كەدەي بولدىم. مەن ءبىر فۋند ءۇشىن ءبىر كۇن بويى وتە قاتەرلى تريۋكتەردى ىستەيتىنمىن»،- دەگەن دجەكي چان ءقازىر الەمدەگى ەڭ باي ادامداردىڭ ءبىرى. دجەكي چاننىڭ ءبىرى ءوزى – ازيادا بولەك يندۋستريا. ونىڭ مەنشىگىندە رەستوراندار، تەاترلار، كافە بيزنەستەرى، كيىم-كەشەك سالوندارى، شوۋ بيزنەس ستۋديالارى، كەمەلەر، ماشينالار، ۇشاقتارى مەن اراق-شاراپ وندىرەتىن فابريكالارى بار. «مەن اقشاعا الاڭدامايمىن. مەن ماشينانى، كەمەنى نە ۇشاقتى قالاسام، ساتىپ الا الامىن،-دەيدى جاس كەزىنىڭ وزىندە نەشەلەگەن «فەرراريى» مەن «پورشەلەرى» بولعان دجەكي چان. - ءبىراق ءقازىر ولار ماعان ەش قىزىق ەمەس. ءقازىر مەن ءار كۇنى ۇقساس كيىم كيەمىن... مەنىڭ ساتىپ العىم كەلەتىنى – ۋاقىت. ءقازىر ماعان ۋاقىت جەتىسپەيدى».

دجەكي چان– ءوز ءۇلتىنىڭ ناعىز پاتريوتى. ول قىتايدىڭ بىرلىگى ءۇشىن ءوز مۇددەسىن ۇمىتۋعا ءازىر. جۇڭگو كوممۋنيستەرىنىڭ كەسىرىنەن اكە-شەشەسى ەلىنەن بوسىپ، ادام ايتسا سەنگىسىز قيىندىقتارعا كەزىگىپ، ءتىپتى، ءومىر بويى اتى مەن تەگىن وزگەرتىپ جۇرۋگە ءماجبۇر بولسا دا، دجەكي چان اكە كەگىن قۋماي، قىتايدىڭ بىرلىگى ءۇشىن، كوممۋنيستىك قىتايمەن جاۋلاسپادى. قايتا دامىعان گونكونگتە كوممۋنيستىك قىتايدى دارىپتەدى. ءار سۇحباتتارى مەن مالىمدەمەلەرىندە، ءوزىنىڭ جەرلەرستەرى گونكونگىقتار سياقتى وزگەنىڭ سويىلىن سوقپادى. ولارعا جۇڭگو بىرلىگىنە شاقىراتىن يدەولوگيانى دارىپتەدى.

«مەن اقشاعا الاڭدامايمىن. مەن ماشينانى، كەمەنى نە ۇشاقتى قالاسام، ساتىپ الا الامىن، - دەيدى جاس كەزىنىڭ وزىندە نەشەلەگەن «فەرراريى» مەن «پورشەلەرى» بولعان دجەكي چان. - ءبىراق ءقازىر ولار ماعان ەش قىزىق ەمەس. ءقازىر مەن ءار كۇنى ۇقساس كيىم كيەمىن... مەنىڭ ساتىپ العىم كەلەتىنى – ۋاقىت. ءقازىر ماعان ۋاقىت جەتىسپەيدى» دەيدى دجەكي.

ول يۋنيسەف ەلشىسى، جابايى جانۋارلاردى قورعاۋشىلاردى قولداۋشى جانە قىتايداعى ءبىلىم بەرۋ جوبالارىنىڭ دەمەۋشىسى. گيننەستىڭ رەكوردتار كىتابىنا الدەنەشە رەت كىرگەن ەرەن تۇلعا. «ءبىز 26 مەكتەپ قۇردىق، ءالى دە سالىپ جاتىرمىز. قىتايدىڭ كەي جەرىندەگى ادامداردىڭ قانداي كەدەي ەكەنىن كورمەسەڭىزدەر، بىلمەيسىزدەر. مەن كىشكەنە كەزىمدە كوبىرەك وقۋدى ارمانداعانىمىن. مەن بالا كۇنىمدە زاڭگەر، ينجەنەر نەمەسە دارىگەر بولۋدى قيالدادىم. ءيا، ءبىز ءوزىمىز جەتپەگەن ارمانعا ۇرپاعىمىزدى جەتكىزۋىمىز كەرەك. مەن دە دجەيسيدى سولاي بولسا دەپ تىلەدىم. الايدا، ول 15 جاسقا كەلىپ، ونەرگە باراتىنىن ايتقاندا، ايەلىم جىلاپ جىبەردى. مەن ايەلىمنەن نەگە جىلاعانىن سۇراعانىمدا، ول مەن ءوز كۇيەۋىمدى وسى ماماندىق جولىندا جوعالتىپ الدىم دەپ جاۋاپ قايتاردى»،- دەگەن دجەكي چان كەيىن ۇلىنىڭ ەسىرتكى قولدانىپ، تۇرمەگە وتىراتىنىن بىلمەگەن ەدى. دجەكي چان اكەسىنە بەرگەن ءۇش ۋادەسىن ءوزىنىڭ ۇلى دجەيسيدەن الماعان سياقتى. بالكىم، قيىنشىلىق كورمەي وسكەن ۇلى ءۇشىن ول ۋادەلەردىڭ ءقادىرى بولمادى ما ەكەن؟.. كىم بىلەدى، ايتپەسە، «جاقسىدان جامان تۋادى، جۇيرىكتەن شابان تۋادى» دەگەن راس بولسا كەرەك. ۇلى ەسىرتكىگە بايلانىستى ءىستى بولعاندا، جۇڭگو سايىپقىرانى تاعى دا ەرلىك تانىتتى، حالقىنان باسىن ءيىپ، كەشىرىم سۇرادى: «ۇلىما دۇرىس تاربيە بەرە المادىم، حالقىمنىڭ الدىندا كىنالىمىن»،- دەدى ول كۇللى حالىقتان عافۋ ءوتىنىپ. ۇلىنا «قولىڭمەن ىستەگەندى موينىڭمەن كوتەر»، – دەپ كەسەتتى. ەردىڭ ءسوزىن ايتتى. ءيا، قىتايلاردىڭ كوكەسى سولاي دەدى. ال، ءبىزدىڭ كوكەلەر سولاي ىستەي الار ما ەكەن؟

تالعار دالەلعازى.