الەمدىك ادەبيەتكە، قۇپيا ۇيىمدار مەن تاريحي جۇمباققا تولى جادىگەرلەرگە، تريللەر جانرىنداعى تۋىندىلار مەن ەڭ كوپ وقىلىمدى بەستسەللەر شىعارمالارعا قۇلاعى تۇرىك جاماعاتتىڭ ايگىلى جازۋشى، قيالى ۇشقىر قالامگەر دەن براۋندى بىلمەيتىنى كەمدە-كەم. ونىڭ كىتاپتارى ميلليونداعان دانامەن ساتىلىپ، روماندارى ەكرانيزاسيالانىپ، وقىرماندارىن ءتۇرلى ويعا قالدىرىپ كەلەدى. ونى الەمدەگى ەڭ باي جازۋشىنىڭ ءبىرى دەسەك تە بولادى. يا، ونىڭ شىعارمالارى يۋ-قيۋ وقيعالارعا تولى بولعانىمەن، كوركەم ءماتىن دەۋگە كەلمەيدى. ءبىراق وقىرمان قيالىن شارىقتاتاتىن قۋاتقا يە. ونى وقىعان ادامدار وزىنە بەيماعلۇم تولىپ جاتقان ماعلۇماتتارعا قانىعىپ، بۇرىن ەستىمەگەنىن ەستىپ، كورمەگەنىن كورگەندەي كۇي كەشەدى. بۇل شالقار ءبىلىم مەن وقيعالاردى جىمداستىرا بىلەتىن اسقان شەبەرلىكتىڭ ارقاسى. "دا ۆينچي كودى"، "ينفەرنو"، "پەرىشتەلەر مەن پەرىلەر" سەكىلدى روماندارى الەمنىڭ جۇزدەگەن تىلىنە اۋدارىلىپ، تالاس-تارتىس، قىزىعۋشىلىق تۋدىرىپ كەلەدى. وكىنىشتىسى، ونىڭ شىعارمالارى قازاق تىلىنە قوتارىلعان جوق. قىتايداعى قازاقتار "دا ۆينچي قۇپيالىعى" اتتى رومانىن اۋدارعانىمەن، ءوز ەلىمىزدە ءالى وسى ءبىر سۇرانىسقا يە جازۋشىنىڭ اتىن دا بىلمەيتىن وقىرماندارىمىز كوپ. تومەندە ايدىك قالامگەردىڭ شاعىن سۇحباتىن ۇسىنىپ وتىرمىز.

كودتالعان يدەيالار (Coded ideas) by Den Brown

دەن براۋننىڭ جاڭا تريللەرى «ينفەرنو» وقيعاسى گارۆاردتىق سيمۆوليست روبەرت لەنگدوننىڭ باسىنان العان قاتتى جاراقاتىنان كەيىن فلورەنسيادا ەس -ءتۇسسىز ويانعان جەرىنەن باستالدى. ول قارۋلانعان قۋعىنشىلاردان قاشىپ، ۇكىمەت باسقارماسىنا جەتۋگە تىرىسادى. ول نيۋ يوركتان رەداكتورى يوناس كاۋفماندى شاقىرتادى دا، ودان حالىق ءۇيىنىڭ رەاكتيۆتى ۇشاقتارىن ءوزىنىڭ تاپسىرماسىن جالعاستى ورىنداۋى ءۇشىن پايدالانا الۋىنا قانشالىقتى مۇمكىندىك بار ەكەنىن سۇرايدى. رەداكتورى قىسقا جاۋاپ قايتارادى: «اۆتوردىڭ دىندەر تاريحىنىڭ توم- توم كىتابىن جازۋى ءۇشىن جەكە ۇشاقتار پايدالانۋعا بىزدە ەشقانداي جول جوق. ال، ءبىراق، ەگەر ءسىز يكونوگرافيانىڭ ەلۋ كولەڭكەسىن جازۋدى شىنداپ قالاساڭىز، وندا اڭگىمە باسقا.»

روماننان الىنعان بۇل ۇزىندىلەرگە براۋن شىنايى ومىردەن سىلتەمە جاساپ بەرە سالعانداي، سەبەبى جوعارىدا ايتىلعان يوناس كاۋفمان راسىندا «Doubleday»- دىڭ رەداكتورى، ال «ەلۋ كولەڭكە» شىعارماسى ەروتيكالىق بەستسسەلەر جازۋشى ە. ل. دجەيمسدىڭ 70 ميلليون دانامەن ساتىلعان ايگىلى كىتابى بولاتىن. براۋننىڭ قاعىلەز حاراكتەرلى روبەرت لەنگدوننىڭ شىتىرمان وقيعالى زەرتتەۋىنە ارنالعان تاعى دا وسى سياقتى روماندارى «دا ۆينچي كودى» نەمەسە «پەرىشتەلەر مەن پەرىلەر» اتتى كىتاپتارى 50- دەن استام تىلگە اۋدارىلىپ، 200 ميلليون دانامەن ساتىلدى.

[caption id="attachment_16014" align="alignright" width="699"] ايگىلى جازۋشى دەن براۋن[/caption]

«Doubleday» باسپاسى «ينفەرنودان» دانتەنىڭ توزاقتى كورۋىنىڭ جۇمباق زەرتتەۋلەرى، گەندىك ينجەنەريا، ترانسگۋمانيزم، مۋلتۋزياندىق اقىرزامان سەنارييى سياقتى ۇلكەن دۇنيەلەر كۇتتى. براۋننىڭ كۇشەيتپەلى  بايانداۋ تاسىلىمەن جازىلعان، قويۋلانعان اۋىر پروزاسىنىڭ كەيىپكەرى لەنگدون دانتەنىڭ ءومىرى مەن جۇمىسىنا نەگىزدەلگەن ءولتىرۋشى ۆيرۋستار كودىن اشۋ جولىنداعى كەزەكتى قۇپيا ارەكەتىن باستايدى. «Doubleday» بۇل كىتاپتى نارىققا شىعارعان العاشقى كۇنى باسپا جۇمىسىنا 4 ميلليون داناعا سۇرانىس كەلدى.

مانحەتتەندەگى باسپا كەڭسەسىندە بەرگەن سۇحباتىندا ول ءوزىنىڭ وسى ۋاقىتقا دەيىن الەمنىڭ نازارىن اۋدارىپ كەلە جاتقان قالامگەرلىك قۇپياسىنىڭ سىرى مەن كۇتپەگەن شيەلەنىستەرگە تولى سيۋجەتتەرىنىڭ قالاي قۇرالاتىنى تۋرالى اشىق اڭگىمەلەپ بەردى.

– بۇل كىتاپ وقىرماندارعا كۇڭگىرىت كوڭىل- كۇي سىيلايتىن سياقتى. سەبەبى، وتە اۋىر، ءتىپتى، جانتۇرشىگەرلىك تاقىرىپتار قوزعالعان، اشىعىن ايتقاندا، ادامزاتتىڭ تەگىن قۇرتۋ تۋرالى.

– ءسىز ەگەر دانتە تۋرالى بىردەمە جازام دەسەڭىز ول دۇنيەنىڭ كۇڭگىرتتەۋ، كوڭىلسىز بولماۋى مۇمكىن ەمەس. ينفەرنونىڭ بار قۋاتتىلىعى ونى ۇستاپ تۇرعان ءۇش نەگىزگى يدەيالىق ۇرانىندا جاتىر. بۇل شىعارمانىڭ جوباسى باستالعاندا- اق مەن سونشالىقتى قۇمارلىقپەن بۇل تاقىرىپقا بەرىلىپ كەتتىم. بۇل جەردە تازا، اسەم ونەر تۋرالى جازدىم، ەشقانداي ادەبيەت تۋرالى ەمەس. دانتە مەنى العاشقىدان باستاپ جاڭا بىردەمەگە قاراي تارتا كەتتى، ءبىراق بۇل روماندا دا باس كەيىپكەر لەنگدون ءۇشىن وقيعالار وتەتىن بۇرىنعى جەرلەر ساقتالىپ قالا بەردى. بۇل ادەبيەت الەمىنىڭ مونا ليزاسىنا ۇقسايدى.

– ءسىز جانە ءسىزدىڭ باسپاڭىز جارىققا شىققان كۇنگە دەيىن بۇل كىتاپتىڭ سيۋجەتىن كوپشىلىكتەن جاسىرىن ۇستاپ كەلدى. فلورەنسياداعى وقيعا وتەتىن جەرلەر، اتاپ ايتقاندا،  پالاسسو ۆەككو جانە باپتيستتىك سان-دجوۆانني، ءسىز ارنايى وسى شىعارما ءۇشىن بۇل ورىنداردا جۇمىس ىستەدىڭىز بە؟

[caption id="attachment_16015" align="alignright" width="186"] "دا ۆينچي كودى"[/caption]

– بۇل سەمسەردىڭ جۇزىندەي ەكى ۇشتى نارسە. جاقسى جاعىنان الساق، يا، ءقازىر مەندە وقيعالارىمنىڭ وتەتىن ورىندارىنا بارۋىما، ءتىپتى، تۇرعىندارىمەن سويلەسۋىمە ۇلكەن مۇمكىندىكتەر بار، بۇرىن بۇلاردىڭ بىرەۋى دە بولماعان. ەكىنشى ءبىر ىنتالاندىراتىن جاعى، ەگەر مەن بولاشاق جازاتىن شىعارمام تۋرالى ولارعا ايتقىم كەلمەسە دە، ءبىراق كەيدە بۇل مۇمكىن بولماي كەتەدى. 

«و، قۇدايىم-اۋ، سەن بۇگىن مۇندا كىم كەلگەنىن بىلەسىڭ بە، جانە ول مەنەن نە سۇرادى دەسەڭشى؟!». ءسويتىپ، بۇل ساياحاتتىرىم كەيدە ۇزاققا سوزىلىپ كەتەدى، دەگەنمەن، مەن تاپقان ون دەرەك بولسا، كىتاپ جازۋىما سونىڭ تەك بەسەۋى عانا جاراپ جاتادى. شىندىعىندا، جارتىسىنان استامى مەن ويلاعانداي ەشنارسەگە جاراماي قالادى. سوعان قاراماستان كوپ ۋاقىتىمدى حالىقپەن ەركىن سويلەسۋگە جانە بارىنشا قولمەن جازىلعان ەسكى قولجازبالاردى قاراۋمەن وتكىزۋگە تىرىسامىن.

– ادەتتە، ءسىز بۇنداي ۋاقىتتاردا ولاردان وزىڭىزگە كوبىرەك پايدالى دۇنيە الۋ ءۇشىن قانداي ءادىس- تاسىلدەر پايدالاناسىز؟

– مەن كوپ ۋاقىتىمدى داۆيد مونۋمەنتىن جانە ۋففيسيداعى گۇلدەر مەن وسىمدىكتەر الەمىن تاماشالاۋمەن وتكىزدىم. ۋففيسي ءقازىر مەن ءۇشىن تەك وتكەندى ەسكە الۋ عانا.  مەن دانتە تۋرالى جازىپ جۇرگەندە كوپ كىسىلەر بۇنى شىركەۋلىك سىننىڭ ىشىندە جازىلادى دەپ ويلادى، سودان كەيىن دە مەن دانتەنىڭ شىركەۋلىك كوزقاراستارى تۋرالى كوپ سۇراستىردىم، كوپ ىزدەندىم. ءبىراق، شىعارما اياقتالعاننان كەيىن جاڭاعى ادامدار قولدارىنا تۇسكەن رومان ىشىنەن وزدەرى ويلاعانداي دۇنيە كورە الماعاندىقتان ولارعا كىتاپپەن تانىسقان بۇل كۇن كۇنتىزبە بويىنشا سونشالىقتى باقىتتى ۋاقىت بولىپ ەسەپتەلمەي قالدى.

– ءسىزدى كوپشىلىك ۋاقىتىن وتە جوسپارلى تۇردە وتكىزەتىن قاتاڭ ءتارتىپتى جازۋشى دەپ ەسەپتەيدى، كۇندەلىكتى جۇمىس پروسەسىڭىز تۋرالى بىزبەن بولىسە الاسىز با؟

– مەن كۇندەلىكتى تاڭەرتەڭ ساعات 4:00-دە ويانامىن. بۇل ۋاقىتتا ادام ءتاتتى ءتۇس كورىپ جاتاتىن نە شىعارماشىلىق تەتىكتەرى اشىلاتىن كوڭىل-كۇي اراسىندا پاراللەل جاتادى. مەن ءدال وسى ۋاقىتتا ويانىپ، جازۋعا وتىرامىن. بۇل پروسەسس ەشقانداي تەلەفونسىز، حابارلامالار مەن ينتەرنەتسىز تۇسكە دەيىن سوزىلادى. بۇل ۋاقىتتا ماعان سىرتقى الەممەن ارالاساۋعا جول جوق، ەڭ ماڭىزدىسى، ولاردىڭ مەنى مازالاۋىنا ەشقانداي مۇمكىندىك جوق. ءسويتىپ، تال تۇسكە دەيىن جازامىن، مەنىڭشە، بۇل شىعارماشىلىقپەن اينالىسۋعا جەتكىلىكتى ۋاقىت. ءبىراق كەيدە سول جازعان ماتەريالدارىمنىڭ كوبىسىن لاقتىرىپ جىبەرەتىن ساتتەر دە بولادى. مەن جازىپ وتىرىپ بارىنە ءۇش ءتۇرلى كورۋ نۇكتەسىمەن قارايمىن، كەيدە جازۋ بارىسىندا ەرەكشە ءبىر قۇمارلىقتان تۋاتىن سويلەمدەر بولادى، ال كەيدە اشىپ جازباۋعا مۇمكىندىگىڭ بار اقپارات بولسا، ونى جاسىرىپ قالۋعا تىرىسامىن. ال، جازۋ كۇنىنىڭ ەڭ سوڭىندا، ءبارىن جيناپ ءوزىم قايتا وقىپ شىققاندا بۇل جازعاندارىم مەنىڭ وقىرماندارعا ايتقىم كەلگەن نارسەلەر ەمەس، كەرىسىنشە، جاسىرىپ قالۋعا تىرىسقان دۇنيەلەر كوركەم تۋىندىعا اينالا باستاعانىن كورەمىن.

– شىعارمانىڭ سوڭىنا دەيىن جازىلىپ بىتكەن كەزدە سيۋجەتتى قايتا وزگەرتەتىن كەزدەرىڭىز بولا ما؟

– مەن شىعارمانى الدىمەن ءبىر قاتاڭ جۇيەگە تۇسىرمەي تۇرىپ ەشقاشان جازۋدى باستامايمىن. يا، كەيدە، مەن ءۇش جىلىمدى سارپ ەتىپ، ابدەن قاجىپ ءبىتىردىم-اۋ دەگەن كەزدە دە شىعارما ىشىنەن ءالى اياقتالماعان نارسەلەردى كورىپ قينالاتىن شاقتار دا بولىپ تۇرادى. «دا ۆينچي كودى» رومانىنا دايىندىق كەزىندە قۇرىلعان جوسپار مەن شيماي سىزبالاردىڭ ءوزى ءجۇز بەتتەن اسىپ كەتكەن. ايتا بەرسە بۇعان ۇقساس مىسالدار كوپ عوي.

[caption id="attachment_16016" align="alignright" width="314"] "ينفەرنو"[/caption]

– مەن جازۋشىلارعا ارنالعان بلوكتان مىنانداي قىزىق نارسە وقىدىم. ول جەردە «ەگەر بەرىلگەن تاقىرىپقا قالامىڭىز تارتپاي جاتقان ساتتە جاسالاتىن ءارتۇرلى جاتتىعۋلار ءتىزىمى» دەپ بەرىلىپتى. سونىڭ ىشىندە مەنى قاتتى تاڭعالدىرعانى، تارتىلىس اياق كيىمىمەن (gravity boots) جاتتىعۋ جاساعان جازۋدى باستاۋعا كوپ كومەكتەسەتىنى تۋرالى ايتىلعان كەڭەس بولدى.

– ارينە، بۇلار جازۋشىلارعا ارنالعان ءومىر ءسۇرۋ ءتاسىلى سياقتى بەرىلگەن دۇنيەلەر عوي. ءبىراق، مەن ءوز باسىم جازۋشىلارعا ارنالعان سايت دەگەندەرگە  ەشقاشان كىرگەن ەمەسپىن. مەن ءوز يدەيالارىممەن ارپالىستا ءجۇرىپ، بۇندايلاعا ۋاقىت تا تابا المايمىن. بەلگىلى ءبىر شىعارمانىڭ جوباسى باسىڭا كىرگەننەن كەيىن شيەلەنىسكەن سيۋجەتتەردى قالاي شەشۋ كەرەك، سول باعىتتا جۇمىس باستالادى. مەنىڭ كەيىپكەرىم لەنگدون قيىن جاعدايلارعا تاپ بولادى، سودان كەيىن ونى بۇل تىعىرىقتان دۇرىس جول تابۋ ارقىلى الىپ شىعۋ كەرەك. بۇل جەردە جازۋشىعا الەمدى جان-جاقتى كوزقاراسپەن كورە ءبىلۋ تاجىريبەسى اسا قاجەت.  مەن ەگەر ميعا وتتەگى جاقسى جەتسە، نەمەسە باسقا ءبىر ەرەكشە نارسەمەن اينالىسساڭ تاماشا ويلار تۋادى دەگەن سياقتى جازۋشىلىق ايلا ادىستەر تۋرالى ەشتەڭە بىلمەيمىن. ماعان كەرەمەت يدەيالار تەك جوعارىدان كەلەدى جانە سودان كەيىن مەنىڭ ەرەكشە ءبىر ارپالىس ساتتەرىم باستالدى.

بىردە ۇيگە سۇحباتتاسۋعا ءبىر ءتىلشى كەلدى. يا، مەنىڭ دەنە جاتتىعۋىنا ارنالعان تارتىلىس اياق كيىمىم بار بولاتىن. جاڭاعى ءتىلشى سول زاتتى كورە سالىپ، «مەنىڭ مىنا اياق كيىمدى كيىپ ءسال جاتتىعۋ جاساپ الۋىما بولا ما؟» دەپ سۇرادى.  مەن وعان «ارينە، رۇقسات، ءبىراق بۇل ءسىزدىڭ بۇگىنگى كەزدەسۋ تۋرالى كەرەمەت بىردەمە جازىپ كەتەتىنىڭىزگە كەپىلدىك بەرمەيدى.» دەدىم دە، ونىڭ جاتتىعۋ جاساۋىنا كومەكتەستىم. جاڭاعى تىلشىگە تۋرنيككە 60 سەكۋندتان كەم اسىلۋعا بولمايدى دەپ شارت قويدىم. ءبىراق ول جاتتىعۋدى باستاماستان «وتىنەم، مەنى تەز ءتۇسىرىڭىزشى، مەن بۇنى جاقسى كورمەيتىن سياقتىمىن» دەپ ابىرجىپ كەتتى. بۇل ءبىر وتە كوڭىلدى كەزدەسۋ بولدى.

– سونىمەن بۇل جاتتىعۋ وعان كەرەمەت يدەيا سىيلاي الدى ما؟

– جوق. باسىندا وعان تاماشا ءارى قىزىق بوپ كورىنگەن بۇل جاتتىعۋ ونىڭ جۇرەگىن اينىتىپ، اينالىسقانىنا وكىندىرىپ جىبەردى.

– ءسىز روماندار جازىپ باستاماستان بۇرىن پوپ مۋزىكا ونەرىندە تىرىسىپ كوردىڭىز. ءتىپتى ءبىراز حالىق ءسىزدى بارري مانيلوۋمەن سالىستىرىپ جاتتى. ەگەر ءسىز تابىستى بوپ بارا جاتساڭىز قايتادان مۋزىكاعا ورالار ما ەدىڭىز؟

– مەن كوللەدج وقىپ جۇرگەندە مۋزىكامەن اۋەستەندىم. سوسىن، وقۋدى بىتىرگەننەن كەيىن مەندە ىشكى وزگەرىس پايدا بولدى. مۋزىكا بۇل جەڭىل ءارى كوڭىلدى، ال مەنىڭ باسقا ءبىر سالماقتى شىعارماشىلىق جولدا جۇمىس ىستەگىم كەلدى. ءبىراق  ۇزاق ۋاقىت ءومىرىمدى مۋزىكامەن وتكىزگەنىم راس.

[caption id="attachment_16019" align="alignright" width="184"] "پەرىشتەلەر مەن پەرىلەر"[/caption]

– ءوزىڭىز قالاي ويلايسىز، بۇل جول نەگە جالعاسىن تاپپاي قالدى؟

– مۇمكىن، تالانت جەتپەدى. مەن گولليۆۋدتا وتە تانىمال پروديۋسسەرلەرمەن ءبىراز ۋاقىت بىرگە جۇمىس جاسادىم جانە سول كەزدە ۇلكەن ەكى جوبانى وندىرىسكە شىعاردىق.  شىندىعىندا، ەشكىم اق جىگىتتىڭ باللادا ورىنداۋىن ەستىگىسى كەلگەن جوق. بۇل وزىمە دە سونشالىقتى جاعىمدى بولا قويعان جوق.

– وسىدان ون جىل بۇرىن ءسىزدىڭ «دا ۆينچي كودى» رومانىڭىز جارىققا شىققاندا بۇل ءسىزدىڭ ەڭ العاشقى بەستسسەلەر اتانعان كىتابىڭىز بولدى. جانە بۇل تۋىندى قوعامداعى حريستيانشىل توپتاردىڭ شامىنا ءتيىپ، ۇلكەن تالاس تۋدىردى. ءبىراق،  ەركىندىكتىڭ ولشەمىنە سالىپ قاراعاندا، بۇل جاعداي ءسىزدى تاڭعالدىرعان شىعار؟

– ارينە، شىندىعىندا سولاي بولدى. يا، مەنىڭ شىعارمامداعى جاسالعان كوركەم وبراز ءدىنشىل توپتاردىڭ ىزاسىن كەلتىردى، مەنىڭ ويىمشا، ەگەر يسا قۇدايدىڭ ۇلى بولماعاندا نە بولادى دەگەن سۇراق توڭىرەگىندە ويلانۋعا ءبارىمىزدىڭ ەركىندىگىمىز بار. مەنىڭشە، يسانىڭ ءبىز سياقتى قاراپايىم ادام بولعانىن ايتۋ جامان نارسە دەپ ەسەپتەمەيمىن. مەن كوپ ادامداردىڭ وسى كىتاپ ءۇشىن دولدانىپ، اشۋلانعاندارىنا قاتتى تاڭعالدىم.

– كىتاپتىڭ سيۋجەت جەلىسى ءدىن تاريحىنا تىكەلەي بايلانىستى بولعاندىقتان ءارى ءسىز ولارعا ويلاۋدىڭ ءوزى قورقىنىشتى كورىنەتىن ساۋالدى تۋرا قويعاندىقتان حالىق بىردەن قارسى شىقتى. بۇل شىعارما قانداي فاكتىگە سۇيەنگەن؟

– مەن كىتاپ شىققاننان كەيىن وتتىڭ ىشىندە قالعانداي بولدىم. مەنىڭشە، «دا ۆينچي كودى» رومانىنداعى وقيعالار مەن وقىعان جەكسەنبىلىك مەكتەپتەن (بالالار مەن جاستارعا ارنالعان حريستياندىق وقىتۋ ينستيتۋتى) ۇيرەنگەن ناقتى فاكتىلەردەن گورى، مەيىلىنشە سەزىمگە جاقىن.

– «ينفەرنو» رومانىندا ءسىز وسىعان ۇقساس ساۋال تاستادىڭىز. بارلىق ونەر، عىلىم جانە تاريح ىشىندە كولەڭكەلى، جاسىرىن كونسورسيۋم دەگەن الەمدىك كريمينالدىق قوعامىنىڭ جۇمىس ىستەپ جاتقانى تۋرالى ايتتىڭىز.

– كونسورسيۋم، ءسىرا، ولاردىڭ شىنايى اتى بولماۋى دا مۇمكىن. جالپى، بۇل جەردە ايتىلعان قوعامدىق ۇيىمدار وسى كونسورسيۋمنىڭ قىزىمەتى سياقتى ارەكەتتەرمەن اينالىساتىنى تۋرالى باياندالادى. ولاردى زەرتتەۋ، شىندىعىندا، وتە جەڭىل. مەن وسى روماندى جازىپ باستاماس بۇرىن ولار تۋرالى ەشقاشان ەستىگەن ەمەسپىن.

– ءسىز وسى قوعامنىڭ ءبىر مۇشەسىمەن بولسىن كەزدەسۋ، سۇحبات جاسادىڭىز با؟

– جوق، بۇل تاقىرىپ ءسىز بىلەتىندەردەن الدەقايدا الىس. مەن ەشقاشان ولاردىڭ قىزمەتتەرىن پايدالانعان ەمەسپىن.

– ءسىزدىڭ اكەڭىز ماتەماتيكا ءمۇعالىمى بولدى. ءسىزدىڭ جۇمباقتار مەن كودتارعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىڭىزدىڭ پايدا بولۋىنا وسى كىسى اسەر ەتكەن جوق پا؟

– مەنىڭ اكەم وتە جۇمباق ادام بولدى. قازىنالاردى ىزدەۋ مەنىڭ بالالىق شاعىمنىڭ ءبىر بولشەگى سياقتى ەستەلىك. تۋعان كۇنىمدە جانە روجدەستۆو مەرەكەسىندە مەن مىندەتتى تۇردە جاسىرىنعان ءوز سىيلىقتارىمدى ىزدەپ تاباتىنمىن. بۇل ءداستۇر بىزدە ءالى ساقتالىپ كەلەدى، اكەم ەندى بۇل ويىندى  نەمەرەلەرىمەن ويناۋعا كوشتى.

– ءسىز بۇرىن بەرگەن سۇحباتتارىڭىزدا، اياقتالعان كىتابىڭىزدى قايتا وقۋدان قاشاتىنىڭىز تۋرالى ايتقان ەكەنسىز، بۇل قانشالىقتى راس؟

– ءوز جازعانىڭدى ءوزىڭ وقۋ قىزىق نارسە عوي، مەنىشنە، بۇل تاڭداۋ اۆتوردىڭ ءوز تەورياسى نە جوسپارىنا بايلانىستى دەر ەدىم.  ەگەر ءسىز حالىقتىڭ ءسىزدى جاقسى كورەتىنىنە سەنسەڭىز، وندا ولاردىڭ ءسىزدى جەك كورە دە الاتىنىنا سەنۋىڭىز كەرەك. ەگەر سەن ءوزىڭدى كوپ ادامدار جاقسى كورەتىنىن بىلسەڭ، كوڭىلىڭ جايبىراقاتتانىپ، جالقاۋ بولا باستايسىڭ، ال سول ۋاقىتتا سەنىڭ بارلىق جۇمىسىڭ ازاپتى ءداۋىرىن باستايدى. ەگەر سەن حالىقتىڭ ءوزىڭدى جاقسى كورمەيتىنىن بىلسەڭ، ءقاۋىپ پەن قوبالجۋدىڭ ىشىندە جانە جۇمىستاعى جاعىمسىز ساتتەردە سەن وزىڭە سانالى تۇردە بۇل قيىندىقتاردان شىعۋعا جول تابا الاسىڭ.

– ءسىزدىڭ جۇمىستارىڭىزدان ۇنەمى قاراما-قايشىلىق بايقالادى. حالىق روماندارىڭىزدى نە قاتتى جاقسى كورەدى، نە قاتتى جەك كورىپ كەتەدى.

– ەگەر «دا ۆينچي كودى» 10،000 دانامەن ساتىلعاندا، مۇنداي ماسەلە تۋماس ەدى. بۇل شىعارماعا وتە كوپ سىندار جازىلدى، سەبەبى بۇل بىردەن وتە تانىمالدىققا يە بولىپ، الەمنىڭ تۇكپىر تۇكپىرىنە كەڭ تارالىپ كەتتى. ادامدار وسى رومانعا ۇقساس تۋىندىلاردى نە سەبەپتى جاقسى كورەدى؟ جانە سوسىن بۇل ماعان قاتال شابۋىل بولدى، حالىقتىڭ نە ءۇشىن جاقسى كورگەنىن ايتپاي -اق قويايىن.

– سىزدە روبەرت لەنگدون تريللەرىنە ارنالعان ءالى ون شاقتى يدەيا بار ەكەنى راس پا؟

– يا، بار، ءبىراق مەندە سونىڭ ءبارىن تۇگەلدەي جازىپ بىتىرۋگە ۋاقىت بولمايتىن شىعار.

– ءسىزدىڭ شەكسپيردىڭ تابىنۋشىسى ەكەنىڭىزدى جاقسى بىلەمىز. ونىڭ پەسالارىندا  كۇدىكتى جاسىرىن ءسوز بايلاسۋلار تەورياسى وتە كوپ قولدانىلادى. شەكسپيردىڭ تريللەر جانرىنداعى تاقىرىپتارى تۋرالى نە ويلايسىز؟

– شەكسپير مەن ءۇشىن يدەيانىڭ كەنى، مەن ۇزاق ۋاقىتتار بويى سول قورمەن ءومىر ءسۇرىپ كەلەمىن. شەكسپير ەكەۋىمىزدەگى ۇقساستىق – ول دا ءوز داۋىرىندە وتە قاتتى تالاس تۋدىرعان جانە ونىڭ جازعان تاقىرىپتارى دا تاماشا ەدى.

مەنىڭ شەكسپير تۋرالى ءالى ءبىر شىعارما جازباۋىمنىڭ سەبەبى، مەن «شەكسپير كىم بولعان؟» دەگەنگە قىزۋ تالاس تۋدىرارداي دالەل تاپپاي ءجۇرمىن جانە بولماعان نارسەنى قۇر قيالدان شىعارۋدى جەك كورەمىن. ال بۇل تاقىرىپتا بىردەمە باستاۋ ءۇشىن الدىمەن ءبىراز تەوريالار مەن قۇجاتتار باسىڭدى تىرنالاپ، ميعا ازداپ العاشقى يدەيا ۇشقىنى پايدا بولۋ كەرەك. ءبىراق مەن «جوعالعان سيمۆول» رومانىنىڭ ءبىرىنشى تومىندا شەكسپير تۋرالى ازداپ ىمداپ ايتىپ كەتتىم. مەن بۇل تاقىرىپ تۋرالى ويلانىپ ءجۇرمىن، ءبىراق ءالى تولىق رومان جوق، دەگەنمەن يدەيانىڭ كىشكەنتاي عانا بولشەكتەرى بار.

– ءسىزدىڭ «ينفەرنو» شىعارماڭىزداعى دجەيسون كاۋفمان ەسىمىن اناگراممالىق شەشىمگە قۇرعانىڭىزدى مەن باسا ايتقىم كەلەدى. ءسىز بۇنداي جاسىرىن كىلتتەردى كىتاپتارىڭىزدا پايدالانۋ ارقىلى حالىق الدىنا نە اشىپ بەرگىڭىز كەلدى؟

– كىتاپتاعى اناگراممالىق كىلتتەردى قاراپايىم ادام ەشقاشان كورە المايدى. ەگەر بايقاساڭىز، كودتار مەن سيفرلاۋ جانە باسقا دا زاتتار كىتاپ بەتتەرىندە اشىق رول ويناپ تۇر. بۇل مەن ءۇشىن ءوزىمنىڭ جاساعان قۋانىشىم، ويىن-ساۋىعىم. مەنىڭشە، بۇل وقىرمانداردىڭ دا كىتاپتى تىنىمسىز پاراقتاۋىنا جانە سودان شىنايى راحات الۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى دەپ ويلايمىن.

[caption id="attachment_15641" align="alignright" width="209"] مەرەي قوسىن[/caption]

ءسىز دجەيسون كاۋفماندى ەسكە الدىڭىز. «پەرىشتەلەر پەن پەرىلەر» دەگەن روماندا ءتورت كەيىپكەردىڭ ەسىمدەرى شىنايى ومىردەگى ادامداردىڭ اتتارى بولعانى راس. ونىڭ بىرەۋى ەلدو بەگگيا، مەنىڭ العاشقى يتاليانتىلىنەن ساباق بەرگەن ءمۇعالىمىم. سودان كەيىن بۇل وبراز تاعى دا باسقا تريللەردە كورىندى، ول بۇل كىتاپتاردى وقىعان سوڭ ءوزىنىڭ دەن براۋننىڭ «ءتورت وزەننىڭ فۋندامەنتىنىڭ» ىشىنە كىرگەنىن ءبىلدى. ول، ءتىپتى، ەكرانيزاسيالانعان فيلم ىشىندە دە كورىندى.

– ويىڭىزبەن بولىسكەنىڭىزگە كوپ راحمەت!

سۇحباتتاسقان الەكساندرا التەر

«The wall street journal» سايتى

 اۋدارعان مەرەي قوسىن