"اقش پرەزيدەنتى دونالد ترامپتىڭ ءبىرقاتار توسىن مالىمدەمەلەرى حالىقارالىق ساۋدا كەلىسسوزدەرىن جانداندىرۋعا ارنالعان "ۇرتوقپاق" قۇرالى سيپاتىنا كوبىرەك يە" دەگەن پىكىرلەر ءقازىر ءجيى ايتىلىپ ءجۇر. كانادا مەن مەكسيكاعا سالىنباق سانكسيالار ۋاقىتشا كەيىنگە شەگەرىلدى، ال قىتايمەن اراداعى كەلىسسوزدەر وسى اپتادا وتەدى دەپ كۇتىلىپ وتىر. ءبىراق الەمدىك ەكونوميكادا ايتارلىقتاي ءدۇدامال جاعداي ساقتالۋدا. اينالىپ كەلگەندە، مۇنىڭ بارلىعى قازاقستان ەكونوميكاسىن قالاي اسەر ەتۋى مۇمكىن؟ بۇل ساۋالعا "كوممەنتاريي" تالداۋ توبىنىڭ جەتەكشىسى، ەكونوميست ەلدار شامسۋتدينوۆ جاۋاپ بەرە وتىرىپ، ىقتيمال بىرنەشە سەنارييدى العا تارتادى، دەپ جازادى Dalanews.kz.
پەسسيميستىك: ساۋدا سوعىسىنىڭ ماسشتابتى سيپاتقا ۇلاسۋى، دوللاردىڭ نىعايۋى، الەمدىك ەكونوميكا ءوسىمىنىڭ بايالاۋى، اسىرەسە قىتايدىڭ.
"مۇنداي جاعداي، البەتتە قازاقستان تەرىس اسەر ەتەدى، ويتكەنى جۇڭگو ەكونوميكاسىنىڭ باياۋلاۋى (EIU ەسەبى بويىنشا، قحر تاۋارلارىنا 20% باج سالىعى ەنگىزىلسە، 2025 جىلى ەلدىڭ ءجىو-سى 0،6 پ.ت تومەندەيدى دەپ كۇتىلەدى) سالدارىنان شيكىزاتقا سۇرانىس (مۇناي، مىس) تومەندەۋى مۇمكىن، ياعني ەلىمىزدىڭ نەگىزگى ەكسپورتتىق ونىمدەرىنىڭ باعاسى ارزانداۋى ىقتيمال. مۇناي مەن مەتالدىڭ الەمدىك نارىقتاعى قۇنى قۇلدىراسا، ول ەكونوميكامىزعا تىكەلەي سالماق تۇسىرەدى. ونىڭ ۇستىنە، قىتايدان ءوندىرىستى قازاقستانعا كوشىرە قويۋ ەكىتالاي، سەبەبى ەلىمىزدىڭ تەڭىزگە تىكەلەي شىعا المايدى، بۇل لوگيستيكانى قيىنداتادى"، - دەيدى ساراپشى.
ءبىرقالىپتى نەمەسە "بازالىق سەنارييدە" تاريفتەر بىرتىندەپ رەتتەلىپ، نارىقتار تۇراقتانۋى مۇمكىن.
"جۇڭگو "ءبىر بەلدەۋ – ءبىر جول" باستاماسى اياسىندا قازاقستانعا ينۆەستيسياسىن ارتتىرا تۇسەدى. مۇندايدا ساۋدا سوعىسى ەرتە كەزەڭدى باستان كەشىرىپ، قوسىمشا باج ماسەلەسى ءالى وزەكتىلىك تانىتادى. اقىرىندا قوس تاراپ بەلگىلى ءبىر سالالاردا ءوزارا كەلىسىمگە كەلۋى مۇمكىن. مۇنداي جاعدايدا تاۋار اعىندارى باسقا نارىقتارعا قاراي ىعىسىپ، ءۇشىنشى ەلدەرگە جاڭا مۇمكىندىكتەر تۋعىزۋى عاجاپ ەمەس".
ءۇشىنشى، "وپتيميستىك سەنارييدە" اۋقىمدى ساۋدا شەكتەۋلەرى بولماي، شيكىزات باعاسى ورتاشا دەڭگەيدە (مۇنايدىڭ ءبىر باررەلى – 75 دوللار) قالادى. بۇل قازاقستان ءۇشىن قولايلى.
بالاما سەناريي:
"كەيبىر ەكونوميستەر ترامپتىڭ تاريفتەرگە قول سالۋى دوللاردى السىرەتۋ مەن اقش قازىناشىلىق وبليگاسيالارىنىڭ كىرىستىلىگىن تومەندەتۋگە باعىتتالعان دەپ ەسەپتەيدى. جالپى، بۇل ارادا اقش اكىمشىلىگى باسقا ۆاليۋتالارعا شاققاندا دوللاردى اقىرىنداپ ديەۆالۆاسيالاۋدى ماقسات ەتكەن 1985 جىلعى پلازا كەلىسىمىنە ۇقساس ارەكەت جاساعىسى كەلەتىن سەكىلدى. ال دوللار ارزانداسا، شيكىزات اۆتوماتتى تۇردە قىمباتتايدى. بۇل سەناريي دە قازاقستان ءۇشىن تارتىمدى بولۋى مۇمكىن".
قازاقستان ءۇشىن مۇمكىندىكتەر كوزى:
وسىنداي ءدۇدامال جاعدايدا قازاقستاننىڭ سيرەك كەزدەسەتىن مەتالل قورلارى ەرەكشە قىزىعۋشىلىق تۋدىرا باستاۋى ىقتيمال. ويتكەنى الەمدەگى سيرەك كەزدەسەتىن مەتالدار ءوندىرىسىنىڭ 70%-ىن باسقاراتىن جۇڭگو اقش تاراپىنان تاريفتىك شەكتەۋلەرگە ۇشىراسا، ول وسى نارىعىن وزگەلەر ءۇشىن "جاۋىپ تاستاۋى" مۇمكىن.
"كەيبىر ساراپشىلاردىڭ ايۋىنشا، ۋكراينادا وق اتۋدى دوعارۋ بويىنشا كەلىسىمدەگى شارتتاردىڭ ءبىرى وسى نارىققا قولجەتىمدىلىكتى قامتاماسىز ەتۋ كورىنەدى. ياعني، سيرەك كەزدەسەتىن مەتالدار نارىعىنا. ترامپتىڭ ءوزى سونداي مالىمدەمە جاسادى. ۋكراينا تيتان، تەمىر رۋدالارى، كومىر، ليتيا سىندى شيكىزات قورىنا يە. الايدا ونىڭ كەيبىرى رەسەي اسكەرى جاۋلاپ العان تەرريتوريالاردا ورنالاسقان. وسى جاعىنان العاندا، قازاقستاننىڭ سيرەك مەتالل قورى تارتىمدى نىساناعا اينالۋى مۇمكىن"، دەپ ءسوزىن تۇيىندەيدى ەكونوميست.
بۇعان دەيىن سايتىمىزدا "دونالد ترامپ اقش دوللارىنان باس تارتپاق بريكس-كە دوق كورسەتتى" دەگەن ماقالا جاريالانعان. ياعني، باج سالىعى "توقپاعىن" ارى-بەرى سەرمەگەن اقش-تىڭ جاڭا پرەزيدەنتى ونى بريكس-كە دە كەزەپ وتىر.
