بۇل سۇحباتتا پاۆلودار وبلىسىنداعى ءماشھۇر ءجۇسىپ مەشىتىنىڭ نايب يمامى اسحات وتەپوۆپەن تىلدەستىك. ول راديكالدى ءدىني اعىمدارمەن كۇرەستىڭ ناقتى جولدارى تۋرالى اڭگىمەلەپ بەردى. يمام تەرىس باعىتقا ءتۇسىپ كەتكەن جاندارمەن جۇمىس جۇرگىزۋ تاجىريبەسىن، مەشىت ىشىندە ولاردىڭ ارەكەتىنە توسقاۋىل قويۋ جولدارىن، سونداي-اق ءدىن مەن ءداستۇردىڭ ۇيلەسىمىن ساقتاۋ جونىندەگى ۇستانىمىن دا تۇسىندىرەدى. سونىمەن قاتار جاستاردى تەرىس اعىم ىقپالىنان قورعاۋدىڭ ماڭىزىن اتاپ، ءدىني تۇراقتىلىقتى ساقتاۋ جولىندا مەملەكەتتىڭ ءرولىن دە قوزعايدى.
– اسحات ۇستاز، سوڭعى كەزدە مەشىتتەردە جالعان ءدىني اعىم وكىلدەرى ءجيى كەزدەسەدى دەگەن پىكىر بار. بۇل قانشالىقتى شىندىققا جاناسادى؟
– ءيا، ونداي جاعدايلار مۇلدە جوق دەپ ايتۋعا بولمايدى. سيرەك بولسا دا، كەزدەسىپ تۇرادى. اسىرەسە، دىنگە ەندى بەت بۇرعان جاستار اراسىندا ءتۇرلى جالعان سەنىمگە اربالعاندار بايقالادى. ولار مەشىتكە الدىن الا قالىپتاسقان تۇسىنىكپەن، دايىن يدەولوگيامەن كەلەدى. وزدەرىن عانا «اقيقات جولىندامىز» دەپ ەسەپتەپ، يمامداردىڭ ءسوزىن قابىلدامايدى، ءدىني ءبىلىمدى تەك ءوز شەيحتارىنان الۋ كەرەك دەپ سانايدى. مەشىتتەگى ۋاعىز-ناسيحات جۇمىستارىن، حالىققا ءدىندى جەتكىزۋ تاسىلدەرىن جاڭالىق، ياعني «بيدعات» دەپ كورەدى. مۇنىڭ ءبارى – ءدىننىڭ شىنايى ءمانىن بۇرمالاۋ.
– ولار مەشىتكە قالاي ەنەدى؟ الدە، سىزدەردىڭ نازارلارىڭىزدان تىس قالىپ قويا ما؟
– ولار كوبىنە ينتەرنەت ارقىلى تەرىس باعىتتاعى ۋاعىزدارعا تاپ بولىپ، سوعان بوي الدىرىپ كەلەدى. قوعامدا، اسىرەسە جاستار اراسىندا ءدىني ساۋاتتىلىقتىڭ تومەندىگى – وسىنداي جاعدايلارعا جول اشىپ وتىر. ءبىراق مەشىت – كەز كەلگەن ادام كەلىپ، سۇراق قويىپ، ءبىلىم الا الاتىن اشىق ورىن. سوندىقتان ءبىز ولاردى قۋىپ شىعا المايمىز. كەرىسىنشە، سويلەسىپ، تۇسىندىرۋگە تىرىسامىز. كەيدە وسىنداي باعىتتاعى ازاماتتار مەشىتكە كەلىپ، دىنگە جاڭادان بەت بۇرىپ جۇرگەن جاستارمەن سويلەسىپ، وزدەرىنىڭ تۇسىنىگىن تىقپالاۋعا تىرىسادى. بۇل – وتە ءقاۋىپتى. ءبىراق، اللاعا شۇكىر، ونداي جايتتار سيرەك. يمامدار ءاردايىم جاماعاتتىڭ اراسىندا جۇرەدى، باقىلاۋدا ۇستايدى. ءداستۇرلى ءدىنىمىزدى بارىنشا ناسيحاتتاپ، جاماعاتتى دۇرىس جولدان تايدىرماۋعا كۇش سالادى.
– جات اعىم وكىلدەرىن سىرت كەلبەتى، ياعني كيىم كيىسى، ءجۇرىس-تۇرىسى ارقىلى اجىراتۋعا بولا ما؟
– كەيبىر سىرتقى بەلگىلەرى بار. مىسالى، قىسقا شالبار كيىپ، ۇزىن ساقال قويىپ جۇرەدى. ءبىراق باستى ايىرماشىلىعى – ولاردىڭ يمامدارعا، مەشىتكە دەگەن كوزقاراسىندا. ولار مەشىت يمامدارىن «اداسۋشىلار» دەپ ايىپتايدى. قازاقتىڭ داستۇرلەرىن – بەتاشار، تۇساۋكەسەر، سالەم سالۋ سياقتى ادەتتەرىن شاريعاتقا قارسى دەپ ەسەپتەيدى. الايدا، ءبىز بىلەمىز – بۇل داستۇرلەردىڭ تۇبىندە يسلامعا قارسى ەشتەڭە جوق، شاريعاتتىڭ قاعيداتتارىمەن استاسىپ جاتىر. سالەم سالۋ – قۇلشىلىق ەمەس، ۇلكەنگە قۇرمەت دەپ بىلگەن ءجون. ءبىراق ولار ءبارىن ءۇستىرت تۇسىنەدى. مۇنداي كوزقاراس ءدىن مەن ۇلتتىق بولمىستى بىر-بىرىنە قارسى قويۋعا اكەلىپ سوقتىرادى.
– اسحات ۇستاز، ونداي ادامدارمەن مەشىت ىشىندە قانداي جۇمىس جۇرگىزىلەدى؟
– ەڭ ءبىرىنشى كەزەكتە ءتۇسىندىرۋ شارالارىن قولعا الامىز. ءبىز ولاردى كىنالاۋدان بۇرىن، سويلەسىپ، سابىرمەن دۇرىس باعىتقا بۇرۋعا تىرىسامىز. جاستارمەن جەكە-جەكە سويلەسەمىز. ناماز قالاي وقىلادى، ءدىني ءبىلىمدى كىمنەن الۋ كەرەك – سونىڭ ءبارىن ناقتىلاپ، تۇسىنىكتى تىلمەن جەتكىزەمىز. كوپ جاعدايدا ولار العاشىندا تىڭداعىسى كەلمەيدى. ءبىراق بىرتە-بىرتە ويلانىپ، دۇرىس باعىتقا بەت بۇراتىندارى دا بولادى.
ال كەيبىرەۋى ءوز ۇستانىمىندا قالىپ، مەشىتكە كەلۋدى دوعارادى. دەگەنمەن، يمام رەتىندە ءبىز ەشكىمنەن ءۇمىت ۇزبەيمىز.
– ءسىزدىڭ تەك مەشىتتە ەمەس، تۇزەتۋ مەكەمەلەرىندە دە ءدارىس وقيتىنىڭىزدان حاباردارمىز. بۇل قانداي جۇمىس؟
– ءيا، مەن تەولوگ رەتىندە اپتا سايىن تۇزەتۋ مەكەمەلەرىنە بارىپ تۇرامىن. وندا دەسترۋكتيۆتى اعىمداردىڭ جەتەگىندە كەتىپ، قىلمىس جاساعان نەمەسە تەرگەۋ يزولياتورىندا وتىرعان ادامدارمەن كەزدەسەمىز. ولاردىڭ كوبى شىن نيەتىمەن ىزدەنىپ، شىنايى يسلامدى تۇسىنۋگە تىرىسادى. ءبىز ولارعا يسلامنىڭ ءمانىن، سابىر مەن مەيىرىمدىلىكتى تۇسىندىرەمىز. بۇل وڭاي جۇمىس ەمەس. كەيدە ءبىر اداممەن جىلداپ جۇمىس ىستەۋگە تۋرا كەلەدى. سەبەبى بۇل – جۇرەكپەن، سانا-سەزىممەن جۇرگىزىلەتىن شارۋا. ەڭبەگىڭ بىردە اقتالىپ جاتادى، بىردە ءسوزىمىز دالاعا كەتكەندەي كۇي كەشەمىز.
– سوندا بۇل تەك يمامداردىڭ عانا مىندەتى ەمەس قوي؟
– ارينە. بۇل – كەشەندى جۇمىس. مۇنداي ادامدارمەن جۇمىس ىستەۋگە تەولوگتار، ءدىنتانۋشىلار، پسيحولوگتار، ۋچاسكەلىك ينسپەكتورلار، ءتىپتى مەملەكەتتىك ورگاندار بىرىگىپ قاتىسادى. ءار ادامنىڭ ومىرلىك تاريحى ءارتۇرلى. بىرەۋ وتباسىنداعى قىسىمنان، ەندى ءبىرى الەۋمەتتىك قيىندىقتاردان بۇل جولعا تۇسەدى. سوندىقتان وڭالتۋ پروسەسى دە ءار ادامعا جەكە تاسىلمەن جاسالادى. بۇل ءبىر تابلەتكا ءىشىپ جازىلىپ كەتەتىن نارسە ەمەس. مۇندا ءدىن ىستەرى باسقارمالارى مەن ارنايى وڭالتۋ ورتالىقتارى دا ۇلكەن ءرول اتقارادى.
– راديكالدى كوزقاراستار نەگە سونشالىقتى ءقاۋىپتى دەپ ويلايسىز؟
– ويتكەنى، كەز كەلگەن اعىم – قوعامداعى بىرلىككە، مەملەكەتتىڭ تۇراقتىلىعىنا تىكەلەي ءقاۋىپ توندىرەدى. ولار ءتوزىمسىز، وزگە كوزقاراستى مويىندامايدى. قوعامدا جىك تۋدىرىپ، الاۋىزدىققا الىپ كەلەدى. بۇگىندە الەمنىڭ ءار تۇكپىرىندە بولىپ جاتقان ءدىني قاقتىعىستاردىڭ استارىندا ءدال وسىنداي كوزقاراس بار. سوندىقتان قازاقستاندا ءدىني تۇراقتىلىقتى ساقتاۋ – باستى مىندەت. مەملەكەت بۇل باعىتتا ناقتى ءارى ۇلكەن جۇمىس جۇرگىزىپ جاتىر. يمامدارعا قولداۋ كورسەتىلىپ، ءتۇسىندىرۋ شارالارى كۇشەيتىلۋدە.
– قازاقستان قانداي ءدىني باعىتتى ۇستانادى؟
– قازاقستان – ءداستۇرلى يسلام جولىن ۇستاناتىن ەل. ءبىز حانافي مازھابىن، سۋننيتتىك باعىتتى ۇستانامىز. بۇل – اتا-بابالارىمىزدىڭ اماناتى. اباي، شاكارىم، ءماشھۇر ءجۇسىپ سياقتى ويشىلدارىمىزدىڭ ءىلىمى وسى جولمەن استاسىپ جاتىر. ءبىزدىڭ حالقىمىز ەشقاشان ءدىندى قاتالدىقپەن ەمەس، بايىپپەن، سابىرمەن، ادامگەرشىلىكپەن ۇستانعان. ءبىز وسى جولدان اينىماۋىمىز كەرەك.
– ينتەرنەتتەگى ءدىني اقپاراتتارعا قاتىستى نە ايتاسىز؟
– بۇل – قازىرگى زاماننىڭ ەڭ ۇلكەن ماسەلەلەرىنىڭ ءبىرى. جاستار كوپ جاعدايدا ءدىني ءبىلىمدى ينتەرنەتتەن الادى. ءبىراق، وكىنىشكە قاراي، ول جەردە جالعان ۋاعىزشىلار وتە كوپ. سوندىقتان ءبىز ادامداردى ءدىني اقپاراتتى تەك سەنىمدى كوزدەردەن الۋعا شاقىرامىز. ەڭ دۇرىسى – مەشىتكە كەلىپ، يمامنان سۇراۋ. ول – ءقاۋىپسىز ءارى دۇرىس جول.
– سوڭعى سۇراق: جاستارعا قانداي كەڭەس بەرەر ەدىڭىز؟
– جاستارعا ايتارىم – ءدىني ىزدەنىستى دۇرىس جەردەن باستاڭىزدار. ينتەرنەتتەگى ءبىرىنشى كەزىككەن بەينەگە، كەز كەلگەن ۋاعىزشىعا سەنە بەرۋگە بولمايدى. سەنىمدى اقپاراتتى يمامنان، مەشىتتەن الىڭىزدار. ەڭ باستىسى – ءوز ساناڭىزدى تازا ۇستاڭىز. ءدىن – جۇرەكتىڭ ءىسى. ول – ادامدى جاقسىلىققا، كەشىرىمگە، پاراساتتىلىققا تاربيەلەۋى كەرەك. ءبىز ءدىن ارقىلى جىك سالۋدى ەمەس، بىرىگۋدى ۇيرەنۋىمىز كەرەك.
– اڭگىمەڭىزگە راحمەت!
