2016 جىلدىڭ 16 شىلدەسىندە تۇركيادا «اسكەري توڭكەرىس» ورىن العان بولاتىن. «اسكەري توڭكەرىس» ورىن العان ساتتەن بىرەر مينۋت وتكەن سوڭ، ەل پرەزيدەنتى رەجەپ تايىپ ەردوعان «توڭكەرىستى گۇلەن ۇيىمداستىردى» دەپ مالىمدەمە جاساپ ۇلگەرگەن ەدى. توڭكەرىستەن كەيىن اينالدىرعان 4-5 كۇننىڭ ىشىندە جۇزدەگەن مىڭ ادامدى جۇمىستان شىعارىپ، تۇتقىنداۋ وپەراسياسى باستالعان بولاتىن. الايدا، گۇلەن تاعىلعان ايىپتى «جالا» دەپ تاۋىپ، حالىقارالىق كوميسسيا قۇرۋعا شاقىرعان ەدى. اراعا 8 ايعا جۋىق ۋاقىت سالىپ، گەرمانيا، امەريكا، انگليا مەملەكەتتەرى «اسكەري توڭكەرىسكە» بايلانىستى بىرىنەن سوڭ ءبىرى مالىمدەمە جاساپ، ارنايى پىكىر ءبىلدىردى. نەمىس قاۋىپسىزدىك قىزمەتى (BND) باسشىسى برۋنو كاحل توڭكەرىس ارەكەتىنىڭ ارتىندا گۇلەن تۇر دەگەنگە دالەل جوقتىعىن ايتقان.
«Der Spiegel» http://www.spiegel.de/international/germany/german-intelligence-chief-bruno-kahl-interview-a-1139602.html جۋرنالىنا سۇحبات بەرگەن كاحل 15 شىلدەدەگى توڭكەرىس جاساۋعا ارەكەتتىڭ تۇركيادا مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردى جۇمىستان قۋىپ، قارسىلاستاردى تۇرمەگە تىققان «تازالاۋ تولقىنى» ءۇشىن «ءبىر سىلتاۋ» رەتىندە قولدانىلعانىن ايتىپ، «توڭكەرىس راسىندا جۇزەگە اسقان كۇننىڭ وزىندە ءقازىر كورگەندەرىمىزدى كورەر ەدىك، مۇمكىن ءدال وسىنداي تەرەڭدىك پەن راديكالدى كەيىپتە بولماس ەدى» دەدى.
توڭكەرىس ارەكەتىنىڭ ارتىندا فەتحۋللاھ گۇلەن تۇرعاندىعى جايلى دالەل تابا الماعاندارىن ايتقان كاحل “تۇركيا كوپ جاعىنان ءبىزدى وسىعان كوندىرۋگە تىرىستى، الايدا دەگەندەرىنە ءالى جەتە قويمادى” دەدى.
BND باسشىسى بۇدان بولەك گۇلەن جاماعاتىن تۇركيانىڭ راديكال يسلامشىل نە تەررورلىق ۇيىمعا جاتقىزۋىمەن كەلىسپەيتىنىن، قوزعالىستى «زايىرلى ءبىلىم بەرۋ ءۇشىن ەڭبەك ەتىپ جاتقان ازاماتتىق قوعام» رەتىندە سيپاتتاعان.
«Der Spiegel» حابارىندا «Die Welt» ءجۋرناليسى دەنيز يۋجەلدىڭ تۇتقىندالۋىمەن باستالعان ءارى رەفەرەندۋم ميتينگىلەرىنە رۇقسات ەتىلمەۋىمەن تەرەڭدەي تۇسكەن گەرمانيا مەن تۇركيا اراسىنداعى داعدارىسقا نازار اۋدارىپ، كاحلدىڭ ايتقاندارى سىرتقى ساياساتتا بومباداي اسەر ەتەتىنىن جەتكىزدى. سونىمەن قاتار، انگليا پارلامەنتى جانىنان قۇرىلعان كوميسسيا دا 70 بەتتەن تۇراتىن قۇجاتتا «اسكەري توڭكەرىستى» گۇلەننىڭ جاساعانى جايلى ناقتى دالەل جوق» ەكەنىن الدىعا تارتادى. http://www.birgun.net/haber-detay/ingiltere-darbenin-gulenciler-tarafindan-gerceklestirildigine-dair-bilgi-yok-152585.html اقش بارلاۋ قىزمەتىنىڭ باسشىسى ديەۆيد نۋنەستىڭ Fox TV ارناسىنا http://washingtonhatti.com/2017/03/20/chair-of-house-intel-committee-nunes-i-havent-seen-any-evidence-gulen-involved-with-coup/ بەرگەن سۇحباتىندا دا ءدال وسىنداي پىكىر بىلدىرگەن. 2016 جىلدىڭ 16 شىلدە وقيعاسىنان كەيىن تۇركيا بيلىگى بىردەن پرەزيدەنتتىك باسقارۋ جۇيەسىنە ءوتۋ ءۇردىسىن باستادى. 16 ءساۋىر كۇنى اتا زاڭدى وزگەرتىپ، پرەزيدەنتتىك باسقارۋ جۇيەسىنە وتۋگە بايلانىستى رەفەرەندۋم وتپەكشى. «اسكەري توڭكەرىستەن» كەيىن 9 ايعا جۋىق ۋاقىت وتسە دە، ەلدە ءالى توتەنشە جاعداي ورناتىلعان. جۇمىستان شىعارىلعاندار سانى 115 457 ادامعا جەتكەن. ۇستالعاندار 82 113 بولسا، تۇتقىنعا الىنعاندار – 41 254 ادام. جۇمىسىنان ايىرىلعان عالىمدار سانى – 3843. جۇمىستان قۋىلعان سوت پەن پروكۋرورلار –195 ادام. جۇمىسى توقتاتىلعان ب ا ق سانى 195-كە جەتسە، 145 جۋرناليست قاماۋعا الىنعان.
ارمان باعىم
