بۇگىن سەناتتىڭ جالپى وتىرىسىندا بيۋدجەت كودەكسىنىڭ جاڭا جوباسى تالقىلانىپ، اقىرىندا ونى سەناتورلار ماجىلىسكە كەرى قايتاردى. سەنات ءتوراعاسى ماۋلەن اشىمبايەۆ وسى وتىرىستا بيۋدجەت شىعىندارىن وڭتايلاندىرۋ ماسەلەسىنە باسا نازار اۋدارىپ، ۇكىمەتكە مەملەكەتتىك قاراجاتتى ءتيىمدى پايدالانۋ جونىندە بىرنەشە كەڭەس بەردى. ءسويتىپ مۇحيتتىڭ ارعى جاعىنداعى يلون ماسكتىڭ ىستەپ جاتقان تىرلىكتەرىن دە مىسالعا كەلتىردى، دەپ جازادى Dalanews.kz.
سەناتتا اشىمبايەۆ بيۋدجەت كودەكسىنىڭ جوباسىن تالقىلاۋ كەزىندە بۇگىندەرى اقش-تا جاڭا پرەزيدەنت اكىمشىلىگى ءبىزدىڭ ەلىمىز ءۇشىن دە وزەكتى ماسەلە - بيۋدجەتتى ۇنەمدەۋ ساياساتىن قولعا الىپ، ۇكىمەتتىڭ شىعىندارىن قايتا قاراپ جاتقانىن ەسكە سالدى.
"ولار جاڭا مينيسترلىك قۇردى، ونىڭ قۇرامىندا، وزدەرىڭىز بىلەتىندەي، يلون ماسك تا بار. ۇكىمەت تيىمدىلىگى جونىندەگى مينيسترلىك. ول مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ بيۋدجەتىن قىسقارتىپ، شىعىنداردىڭ تيىمدىلىگى-تيىمسىزدىگىن انىقتاپ، كەرەك ەمەسىنىڭ كوزىن جويۋمەن اينالىسادى. تۇبىندە قانداي ۇنەم جاسالادى، ونى الدا كورەتىن بولامىز. ارينە، ءبىزدىڭ وزگەنىڭ تاجىريبەسىن باس اسلىپ، كوشىرمەلەۋدىڭ قاجەتى جوق. الايدا ايتىپ، وسى ارادا "يلەپ جاتقان تەرىمىزدىڭ پۇشپاعى" وسى شىعىندار تيىمدىلىگى ەكەنىن ءتۇسىنىپ الۋىمىز كەرەك"، - دەدى ول.
ال مۇنداي جاعدايدا، سەنات سپيكەرىنىڭ ايتۋىنشا، ەكى جول بار: ۇكىمەت ۇسىنىپ وتىرعانداي، سالىق رەفورماسىن جۇزەگە اسىرۋ ارقىلى تابىستى ارتتىرۋ جانە بيۋدجەت بالانسىن قولداۋ ءۇشىن شىعىنداردى قىسقارتۋ.
سەنات دەپۋتاتى بەكبول ورىنباساروۆ اتاپ وتكەندەي، كودەكس جوباسىنا بىرنەشە نەگىزگى باعىت بويىنشا مىنانداي تولىقتىرۋلار ەنگىزىلگەن:
- مىسالى، پرەزيدەنتتىڭ ۇلتتىق قوردى ءتيىمدى پايدالانۋ جونىندەگى تاپسىرماسىن ورىنداۋ ماقساتىندا، سونداي-اق ۇلتتىق قوردىڭ ۆاليۋتالىق اكتيۆىن 100 ملرد دوللارعا دەيىن ۇلعايتۋدى (155-باپ) قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن ماقساتتى ترانسفەرتتەردى ورىنسىز جۇمساۋ جاعدايى انىقتالسا، ونى ۇلتتىق قورعا كەرى مىندەتتى تۇردە قايتارۋ نورماسى؛
- سونداي-اق، ۇلتتىق قوردان بولىنگەن قاراجاتتىڭ يگەرىلۋىن باقىلاۋدى كۇشەيتۋ بويىنشا كودەكستىڭ 63-بابىنا بولىنگەن قاراجاتتىڭ زاڭدى، ماقساتتى جانە ءتيىمدى جۇمسالۋىنا جۇرگىزىلگەن مونيتورينگ ناتيجەلەرىن ۇلتتىق قوردى باسقارۋ جونىندەگى كەڭەستىڭ قاراۋىنا ۇسىناتىن نورما. ياعني، بۇل ارادا مونيتورينگ ناتيجەلەرىن ارنايى كەڭەس قاراپ، ولار قاجەت بولسا قوسىمشا شارالار قابىلداماق. وسىلايشا، قور قاراجاتىنىڭ بەي-بەرەكەت يگەرىلۋىنە جول بەرمەۋ كوزدەلىپ، مەملەكەت مۇددەسىنە قايشى كەلەتىن ءاربىر فاكتى مۇقيات زەرتتەلەتىن بولادى. سەناتورلار مۇنىڭ بيۋدجەت تۇراقتىلىعى مەن ۇزاقمەرزىمدى دامۋ ءۇشىن اسا ماڭىزدى قادام بولاتىندىعىنا سەنىمدى ەكەنىن جەتكىزدى.
- 105-باپ مىندەتتەمەلەر مەن تولەمدەر بويىنشا قارجىلاندىرۋ جوسپارلارىن ازىرلەۋ ءتارتىبىن، سونداي-اق بيۋدجەتكە تۇسەتىن تۇسىمدەردىڭ جيىنتىق جوسپارلارىن جانە مىندەتتەمەلەر مەن تولەمدەر بويىنشا قارجىلاندىرۋدىڭ جيىنتىق جوسپارلارىن جاساۋ ءتارتىبىن ايقىنداۋ جونىندەگى نورمامەن تولىقتىرىلدى؛
- 110-باپتا كۆازيمەملەكەتتىك سەكتور سۋبەكتىلەرىنىڭ تولەمدەردى، ونىڭ ىشىندە قۇرىلىسقا، مەملەكەتتىك ساتىپ الۋعا، پيلوتتىق جوبالاردى ىسكە اسىرۋعا بايلانىستى تولەمدەردى جۇرگىزۋ كەزىندە اعىمداعى باقىلاۋ ايقىندالعان؛
- كودەكستىڭ 143-بابىندا ەكسپورتتى قولداۋ بويىنشا مەملەكەتتىك كەپىلدىكتى الۋ ءۇشىن بيۋدجەت ساياساتى جونىندەگى ورتالىق ۋاكىلەتتى ورگاننىڭ وڭ قورىتىندىسىنىڭ بولۋى بويىنشا تالاپ كوزدەلگەن. وسىعان بايلانىستى ونىڭ قۇزىرەتىنە اتالعان مەملەكەتتىك كەپىلدىكتەردى بەرۋ ءۇشىن قورىتىندىنى ازىرلەۋگە نەمەسە تۇزەتۋگە قويىلاتىن تالاپتاردى بەلگىلەۋ جونىندەگى نورمانى ەنگىزۋ قاجەت؛
- بۇگىنگى تاڭدا ۇلتتىق قوردان تارتىلاتىن كەپىلدىك بەرىلگەن ترانسفەرتتىڭ جىلدىق سوماسى اي سايىن تەڭ ۇلەستەرمەن تارتىلادى جانە قارجى جىلى ىشىندە ونىڭ قاجەتتى سومالارعا سۇرانىسى ءارتۇرلى بولۋى مۇمكىن بولعاندىقتان، مەملەكەتتىك قازىناشىلىقتىڭ ناقتى قاجەتتىلىكتەرىنە قاراي كەپىلدىك بەرىلگەن ترانسفەرتتىڭ اي سايىنعى كولەمىنىڭ ءارتۇرلى سومالارىن بەلگىلەۋ مۇمكىندىگى بولاتىن نورما ۇسىنىلادى؛
- كەپىلگەرلىك شارتى جانە ونىڭ قولدانىلۋ مەرزىمىن رەگلامەنتتەۋ شەڭبەرىندە رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن بولىنگەن قاراجاتتىڭ قايتارىلۋىن قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا 145-باپتا ولاردى قايتارۋ جونىندەگى نورمانى، سونداي-اق مەملەكەت كەپىلگەرلىگىنىڭ قولدانىلۋىن توقتاتۋ نەگىزىن كوزدەيتىن نورمانى كوزدەۋ ۇسىنىلادى؛
- بيۋدجەت كودەكسى مەملەكەتتىك يسلام باعالى قاعازىن شىعارۋدى كوزدەيتىندىكتەن، ونىڭ شىعارىلۋى مەن اينالىمىنىڭ ءتارتىبى مەن شارتتارىن كوزدەۋ ۇسىنىلادى.
زاڭ جوباسى اياسىندا دەپۋتاتتار ۇلتتىق قوردان بولىنەتىن قاراجاتتىڭ كەستەسىن وزگەرتۋ ماسەلەسىن دە كوتەردى.
قولدانىستاعى ءتارتىپ بويىنشا بارلىق ترانسفەرت اي سايىن تەڭدەي ۇلەسپەن بەرىلەتىندىكتەن، ناقتى قاجەتتىلىككە سايكەس يكەمدى جۇيە جوق. وسى ماسەلە باسا نازار اۋدارتقان سەناتورلار بۇل رەتتە قارجى مينيسترلىگىنە قاراجاتتى ءبولۋدى اي سايىنعى سۇرانىسقا بايلانىستى رەتتەۋ ۇسىنىسىن ەنگىزدى. ياعني، بەلگىلى ءبىر كەزەڭدە جوبالارعا كوبىرەك نەمەسە از قاراجات قاجەت بولۋى مۇمكىن، سوندىقتان مەملەكەتتىك ورگاندارعا قارجىنى دەر كەزىندە ءارى سۇرانىس كولەمىنە ساي باعىتتاۋدى جوسپارلاۋ ۇسىنىلادى. بۇل ءتاسىل بيۋدجەت اقشاسىن ۇنەمدەپ، قارجىنى ماقساتتى ءارى شىنايى پايدالانۋ ءۇشىن ماڭىزدى قادام بولماق. سەنات مۇشەلەرى بۇل وزگەرىستىڭ اكىمشىلىك كەدەرگىلەردى ازايتىپ، يگەرىلمەگەن قاراجاتتىڭ بوستان بوسقا جاتۋىنا جول بەرمەۋگە سەپتىگىن تيگىزەدى دەپ سانايدى.
بۇعان دەيىن سايتىمىزدا "ەندى ۇلتتىق قوردان دا، سىرتتان دا كوپ اقشا المايمىز - ساراپشى" دەگەن ماقالا جاريالانعان بولاتىن. بۇل ماقالادا دۇنيەجۇزىلىك بانك جاريالاعان "Kazakhstan Economic Update" اتتى كەزەكتى ەسەبىنە ەكونوميست عالىمجان ايتقازين تالداۋ جۇرگىزەدى. سونداي-اق "ينفلياسيا بولجامدى كورسەتكىشتەن اسىپ ءتۇسىپ، ساراپشىلار شۋ ەتتى" دەگەن ماقالانى وقي وتىرىڭىزدار. وندا 2025 جىلى قاڭتارداعى دەرەك بويىنشا، قازاقستانداعى ينفلياسيا 8،9% قۇراعانى ايتىلادى.بۇل سيفر بولجامدى كورسەتكىشتەردەن دە جوعارى بولىپ، ساراپشىلار دەر ۋاقىتىندا شارا قابىلداماعان ۇلتتىق بانكتى ايىپتادى. ال ۇلتتىق بانك ەلىمىزدە توقتاۋسىز ءوسىپ جاتقان تۇتىنۋشىلىق نەسيە بۇعان سەبەپ ەكەنىن ايتادى.
