[caption id="attachment_9624" align="alignleft" width="249"]
اقىن ارداق نۇرعازى ۇلى[/caption]
ءمۇشايرانىڭ تاقىرىبى ايتىپ تۇرعانداي، مۇنداي دوداعا مەملەكەتتىك جانە ۇلتتىق تاريحتى، وتكەن مەن بۇگىندى سالىستىرا، ارىدان قوزعاعان شىعارمالار قاتىسۋى ءتيىس. جارىسقا قاتىسقان ءبىر توپ ۇمىتكەردىڭ قايسىسى بولسا دا، سول ۇدەگە ساي جىرلار ۇسىنىپتى. ولاردىڭ كوبى تىكە تاقىرىپتى جىرلاعان. ويلارى اشىق، ەشقانداي باس قاتىرىپ جاتپايسىڭ. جانە نەنى ءسوز ەتپەگىن، نەنى ارقاۋ ەتپەگىن الدىن الا بولجايسىڭ. ىشىندە ءبىردى-جارىم تولىققاندى جىرلار بار دەمەسەڭىز، كوبى تاريح وقۋلىعىنداعى نەمەسە اۋىزەكى اڭگىمەلەردەگى اسەرلەردى ارقاۋ ەتىپ، ۇيرەنشىكتى ادىسپەن جىرلاپ شىعىپتى. ال ارداقتىكى باسقا، مۇلدەم باسقا...
ەگەر ءداستۇرلى ولەڭگە ءۇيىر ءداستۇرلى ويلاۋ جۇيەسىنە سالساق، وندا ارداقتىڭ جىرى «جىر» ەمەس، ساندىراققا ۇقساس دۇنيە. مۇنداي جىردى بۇرىن-سوڭدى وقىماعان ءبىز ءۇشىن ءتىپتى قيىن. مەن دە الدنەشە رەت وقىپ بارىپ، نە دەگەنىن اڭعارعانداي بولدىم جانە ونىمنىڭ دۇرىس-بۇرىستىعىنا كۇمانمەن قارايمىن... ويتكەنى، «ءسوز» ولەڭ رەتىندە قابات-قابات قۇپيالارعا تولى.
ولەڭنىڭ ءوزى بىردەن «يمپەريا» دەگەن سوزدەن باستالادى. مەن ءۇشىن ءبىرىنشى شۋماق «تاريح» دەگەن انىقتامانى بەرىپ تۇرعانداي سەزىلدى. كەشەگى كەڭەس وداعى «الىستان كوتەرىلگەن داۋىلدان» - ءبىزدىڭ جەلتوقساننان قيراعان جوق پا؟ ءبىراق ءبىز ونى قالاي تەز ۇمتتىق؟ ەشتەڭە بولماعانداي «مەرەكەگە» ۇمتىلدىق. سول الاڭنىڭ بوس قالعانىنا، مەرەكەنىڭ، بۇرىنعى مەرەكەنىڭ ەندى وتپەيتىندىگىنە بويىمىزدى ۇيرەتە المادىق... سەنبەدىك، سەنگىمىز كەلمەدى. ەكىنشى شۋماعىندا «شىرماۋىق گۇل» دەگەن تىركەس ارقىلى تاعى دا سول «تاريحتى» قازبالاي تۇسەدى. «قاۋاشاعىن تۇندە اشقان كۇندەر» – بوداندىق مەزەتتىڭ بەيرەسمي، ونەر تاقىرىبىنداعى سۋرەتى. شىرماۋىققا ماتالعان سانانىڭ كورىنىسى. ءبىز كۇندى ءتۇن دەيتىن، تۇندە كۇندىز تۋرالى ويلايتىن حالگە جەتتىك...
ءۇشىنشى شۋماق ولەڭنىڭ بەلومىرتقاسى ىسپەتتى – جارىق ساۋلە – بوستاندىق تۋرالى ۇعىم – «سىرىڭكەنىڭ ءبىر تال شىرپىسى» تۇتانعاندا، تاريحىمىزداعى قارا نوقاتتى انىق كوردىك، ءبىراق «قارا مىسىق» - يمپەريادان قالعان ۇرەي ويىمىزدى ءالى كەزىپ ءجۇر. «وزەندى كەرى اينالىپ جۇگىرەتىنىمىز»، باقىتتى «بالالىق شاعىمىز» تۋرالى قيالدايتىنىمىز سوندىقتان. «اققان جۇلدىز» ۇعىمى قازاق ءۇشىن قايتا ورالماس كۇندەر، عايىپقا ءسىڭۋ ەكەنىن بىلسەك تە، ونىمەن جارىسۋعا ۇمتىلاتىنىمىز نەلىكتەن؟
ءتورتىنشى شۋماق وسى ويلاردىڭ جيىنتىعى – مۇنىڭ ءبارى وڭىمىزدە كورىپ جۇرگەن ءتۇس دەرسىز – ءپوزيتيۆتى، وپتيميستىك سارىن بويىنا جيناقتالعان؛ اسپاننان جاۋعان اق قارعا – شۇعىلالى ۇمىتكە، ارمانعا تولى دۇنيەگە قول سوزۋ، ەركىندىككە شۇكىرلىك ەتۋ.
ءسوزىمىزدىڭ باسىندا ايتقان نەنى ۇمىتا الماي جۇرگەنىمىزدى جىر سوڭىندا اقىن قايتادان ەسكە تۇسىرەدى: ءبىز ۇمىتۋدىڭ سوڭىنان قۋىپ بارامىز. نەنى ۇمىتقانىمىزدى سوڭعى ەكى تارماقتا قايتا ادىپتەيدى. يمپەريانىڭ ۇرەيلى شاعىن ۇمىتتىق پا، الدە ءوزىمىزدىڭ جارقىن تاريحىمىزدى – ءسوزىمىزدى ۇمىتتىق پا؟ ءبىرىنشىسىن ۇمىتپاپتىق، ەكىنشىسىن ۇمىتۋدىڭ الدىندا تۇرمىز... قازاق ءسوزىنىڭ (ويىنىڭ، ارمانىنىڭ دەپ تۇسىنسەڭىز دە بولادى) شۋاعى شەڭبەردىڭ شەگىنە جەتپەي تۇر. سوندىقتان، سەرپىلىس، از-كەم ايالداۋ، ءجىتى ويلانۋ كەرەك. ۇمىتاتىن دۇنيەنى ۇمىتپاي، ۇمىتپايتىن دۇنيەنى ۇمىتقانىمىز قالاي؟
بۇل ولەڭ تۋرالى از-كەم تۇيسىنگەنىمىز. مۇنداي ولەڭنەن كوپ دۇنيەنى تابۋعا بولادى.
ەرجان تولەۋبەك
ءسوز
يمپەريادان قالعان سارايدىڭ توبەسىندە تۇرعان جالاۋ تىنىش
سەزەدى الىستان داۋىل كوتەرىلگەنىن
مەرەكەدەن كەيىنگى الاڭ قاڭىراپ بوس تۇر
تەرەڭدە جۇزگەن ادامنىڭ تەڭىز تۇبىنە تۇسكەن كولەڭكەسى سەكىلدى
شىرماۋىق گۇلدىڭ ساباعىندا دامىلداعان كۇندەر
قاۋاشاعىن تۇندە اشادى
وزەندى كەرى بويلاپ جۇگىرگەن بالالىق شاعىم
اققان جۇلدىزدارمەن جارىسىپ بارادى
سىرىڭكەنىڭ ءبىر تال شرپىسىن تۇتاتقاندا، تاريح،
اق قاعازدىڭ بەتىندەگى قارا نوقات جارق ەتە قالادى
ءىز اڭدىعان قارا مىسىق قاراڭعىدا ءۇنسىز تىڭ-تىڭدايدى
ءتۇسىمدى جۇمارلاپ، ۇساقتاپ جىرتىپ
اسپانعا شاشىپ جىبەردىم
ءومىر بويى جاتىققان ءبىر كۇيدى اقىرى شەرتىپ بولىپ
اقىرعى رەت شاناقتى قاعىپ توقتاعانداي
شەكسىز بيىكتەن قاپالاقتاعان اق جوڭقا، اق قارعا
الاقانىمدى توستىم
ءسوز
تاباقتىڭ شەڭبەرىن بويلاپ جۇيىتكىگەن قۇيىن
ۇمىتۋدىڭ سوڭىنان قۋىپ بارادى
ءسوز
قاراڭعىدا از كىدىرە تۇرشى
شۋاعىڭ شەڭبەردىڭ شەگىنە جەتسىن.
ارداق نۇرعاز ۇلى
