تولقىن مۇقامبايەۆا،
«سۇڭقار» مەديسينالىق ورتالىعىنىڭ باس دارىگەرى
– ءقازىر حالىقتىڭ كوپ بولىگى جەكەمەنشىك ەمدەۋ ورتالىقتارىنا قارالۋدى قۇپ كورەدى. كەيبىر اۋرۋ جانداردى مەملەكەتتىك اۋرۋحانالاردىڭ ءوزى تەكسەرىلۋدەن ءوتۋ ءۇشىن جەكەمەنشىك ەمدەۋ ورتالىقتارىنا جىبەرىپ جاتادى. مۇنىڭ سەبەبى نەدە دەپ ويلايسىز؟
– بۇل ەمدەلۋشىلەرگە ۇسىنار قىزمەتتىڭ ساپالىعىنا بايلانىستى. بىرىنشىدەن، جەكەمەنشىك مەديسينا ورتالىقتارى اقىلى قىزمەت كورسەتكەندىكتەن، بار جاۋاپكەرشىلىكتى ءوز مويىندارىنا الادى. ناۋقاستىڭ ۋاقىتتان ۇتىلماۋىنا، دياگنوزىنىڭ ەرتە انىقتالىپ، تەزىرەك ەمدەلۋىنە جول نۇسقايدى.ارينە، بارلىق جەكەمەنشىك ەمدەۋ ورتالىقتارى بىردەي ەمەس. ءبىرىنىڭ ماماندارى تاپشى بولسا، تاعى ءبىرىنىڭ تەحنيكالىق بازاسى جەتكىلىكسىز بولىپ جاتادى. قاراپايىم حالىق ءۇشىن مەديسينانىڭ تەگىن بولعانى ءتيىمدى. مەملەكەت مەديسينا سالاسىنا قىرۋار قارجى ءبولىپ كەلەدى. ءاربىر قازاقستاندىقتىڭ تەگىن ەم الۋعا قۇقى بار بولعانىمەن، دەر ۋاقىتىندا ەمدەلۋلەرىنە كوپتەگەن كەدەرگىلەر بار...
– جەكەمەنشىك مەديسينا ورتالىقتارىنىڭ كوبەيۋى ءوزارا باسەكەلەستىكتى ارتتىردى ما؟
– قاي سالادا بولسا دا، باسەكەستىك بولعانى دۇرىس. سوندا عانا ساپالى قىزمەت كورسەتۋ قالىپتاسادى. مەديسيناداعى جاڭا قۇرىلعىلار، تەكسەرۋ اپپاراتتارى، بىلىكتى ماماندار شوعىرلانعان ورتالىقتاردىڭ ءوز باسەكەلەستەرىنەن باعى ۇستەم بولارى انىق.
[caption id="attachment_11557" align="alignright" width="444"]
"سۇڭقار" مەديسينا ورتالىعىنان تۇسىرىلگەن سۋرەت[/caption]
– باسەكەلەستىكتىڭ ارتۋى ەمدەۋ باعاسىنىڭ ارزانداۋىنا اسەر ەتە مە؟
– ارينە، وزىندىك اسەرى بولادى. «سۇڭقار» ورتالىعىنىڭ باسشىلىعى جانە دارىگەرلەر قۇرامى ماۋسىم سايىن ارنايى مونيتورينگ جۇرگىزىپ وتىرادى. ءبىزدىڭ ورتالىق حالىقتىڭ ورتا جانە تومەنگى توبىنا قىزمەت كورسەتەتىندىكتەن، باعانىڭ تيىمدىلىگىنە كوڭىل اۋدارادى. وزگە ورتالىقتاردىڭ باعاسىنان ءسال دە بولسا ارزانىراق ەكەنىن بىزگە كەلەتىندەردىڭ كوپتىگىنەن دە اڭعارۋعا بولاتىن شىعار. ۋزي، كت، مرت سەكىلدى اسا قاجەتتى قۇرىلعىلاردان تەكسەرۋدەن ءوتۋ شامالى بولسا دا ارزان ەكەنىن ءبارى ايتىپ جاتادى. دەگەنمەن، باعا ۇنەمى ءبىرقالىپتا بولمايدى. ەكونوميكالىق وزگەرىستەر، الەۋمەتتىك سالالارداعى باعانىڭ ءوسىمى، ديەۆالۆاسيا باعانى بارىنشا ارزانداتۋعا مۇمكىندىك بەرمەيتىنى تۇسىنىكتى.
بۇنىڭ ءبىر سەبەبى، ءقازىر مىقتى مامانداردىڭ باسىم بولىگى جەكەمەنشىك ەمحانالاردا قىزمەت ەتەدى. سەبەبى، مۇنداعى ايلىق مولشەرى مەملەكەتتىك ەمحانالاردان ەكى-ۇش ەسە جوعارى. ءبىز قاي اۋرۋحانادا قانداي بىلىكتى دارىگەر بار ەكەنىن ەستىگەن سوڭ، ولاردى ءوز ورتالىعىمىزعا جۇمىسقا شاقىرامىز. وعان ءوزىنىڭ جالپى كىرىسىنەن جوعارى ايلىق تولەيتىنىمىزدى ايتامىز. مەملەكەتتىك ەمحاناداعى تۇراقتى الاتىن جالاقىسى مەن سىرتتاي ناۋقاستاردىڭ «راحمەت ايتۋىنان» تۇسەتىن كىرىسىن قوسقاندا قانشا تابادى، ءبىز ناقتىلى ءبىلىپ، ودان جوعارى جالاقى بەرەتىنىمىزدى ايتامىز. نارىق زامانىندا كىمدە بولسا قولايلى ۇسىنىستان باس تارتپايدى.
– بىلىكتى مامانداردى تابۋ قيىن ەمەس پە؟
– باعانا ءبىر سوزىڭىزدە مەملەكەتتىك اۋرۋحانالارداعى ماماندار اۋرۋ ادامداردىڭ دياگنوزىن ءبىلۋ ءۇشىن جەكەمەنشىك ەمحانالاردان تەكسەرىلۋدەن وتۋگە جىبەرەتىندىگىن ايتىپ قالدىڭىز. بۇنىڭ ءبىر سەبەبى، ءقازىر مىقتى مامانداردىڭ باسىم بولىگى جەكەمەنشىك ەمحانالاردا قىزمەت ەتەدى. سەبەبى، مۇنداعى ايلىق مولشەرى مەملەكەتتىك ەمحانالاردان ەكى-ۇش ەسە جوعارى. ءبىز قاي اۋرۋحانادا قانداي بىلىكتى دارىگەر بار ەكەنىن ەستىگەن سوڭ، ولاردى ءوز ورتالىعىمىزعا جۇمىسقا شاقىرامىز. وعان ءوزىنىڭ جالپى كىرىسىنەن جوعارى ايلىق تولەيتىنىمىزدى ايتامىز. مەملەكەتتىك ەمحاناداعى تۇراقتى الاتىن جالاقىسى مەن سىرتتاي ناۋقاستاردىڭ «راحمەت ايتۋىنان» تۇسەتىن كىرىسىن قوسقاندا قانشا تابادى، ءبىز ناقتىلى ءبىلىپ، ودان جوعارى جالاقى بەرەتىنىمىزدى ايتامىز. نارىق زامانىندا كىمدە بولسا قولايلى ۇسىنىستان باس تارتپايدى. «سۇڭقاردا» بارلىق قۇرىلعىلار جاڭارعان، جاڭا كومپيۋتەرلىك باعدارلامالارمەن جابدىقتالعان، وتىراتىن كابينەتى دە وزگەشە. مۇندا ايلىق ۋاقىتتى تولەنەدى ءارى قانشا ەڭبەك ەتتى، سوعان ساي جالاقى الادى. قىسقاسى، ۋايىمسىز جۇمىس ىستەۋىنە مۇمكىندىك بار. ەمدەلۋشىلەر ماعان راحمەت ايتىپ، بىردەڭە بەرەر مە ەكەن دەگەن وي قيالدارىنا كىرىپ-شىقپايدى.
– حالىقتىڭ كوپ بولىگى دارىگەرلەرگە اقشا بەرمەسەڭ، دۇرىس قارامايدى دەپ ويلايدى. مەملەكەتتىك ەمحانالاردا ەمدەلۋشىلەر دارىگەرلەرگە «راحمەت» ايتىپ، جاقسى كوڭىل ءبولۋىن وتىنەدى. سىزدەردىڭ ورتالىققا كەلىپ ەمدەلەتىندەردە مۇنداي ءۇردىس جوق شىعار؟
– مەن «سۇڭقار» ورتالىعىنىڭ ءبىر بولىمشەسىنىڭ باس دارىگەرى رەتىندە، ناۋقاستاردىڭ تەزىرەك ەمدەلىپ شىعۋىنا قاتتى كوڭىل بولەمىن. ەمدەلۋگە كەلگەندەردى ەرتىپ ءجۇرىپ، دارىگەرلەردەن ول كىسىلەرگە كوڭىل ءبولۋىن سۇرايمىن. سونداي ساتتەردە كەيبىر ناۋقاس كىسىلەر ماعان راحمەتىن جاۋدىرىپ، اقشا ۇسىنىپ جاتادى. مۇنداي جاعداي كوپ كەزىگەتىنىن نەسىن جاسىرايىن. مەن ول كىسىلەرگە ءمان-جايدى ءتۇسىندىرىپ، ءبىزدىڭ جەكەمەنشىك ورتالىق ەكەنىمىزدى، ەم ىزدەگەندەرگە اقىلى تۇردە قىزمەت كورسەتەتىنىمىزدى ايتىپ، ولاردىڭ ءبىزدىڭ ساپالى كومەك كورسەتۋىمىزگە اقى تولەپ قويعاندارىن تۇسىندىرەمىن. ءبىزدىڭ دارىگەرلەر ناۋقاستارعا قىزمەت كورسەتكەنى جانە قانشالىقتى ءونىمدى جۇمىس ىستەگەنىنە قاراي، پايىزدىق ەسەپپەن ايلىق الادى. ولارعا وزدەرىنىڭ ايلىقتارى دا جەتكىلىكتى.
– ورتالىقتا ەمدەلۋشىلەرگە قانداي جەڭىلدىكتەر قاراستىرىلعان؟
– بىزگە ۇنەمى كەلىپ ەمدەلەتىندەر ارنايى جەڭىلدىك كارتوچكالارىن پايدالانا الادى. الماتىداعى التى بولىمشەنىڭ قاي-قايسىسىنا كەلسە دە، ءوزارا كومپيۋتەرلىك جۇيە ارقىلى اتى-جوندەرى ساقتالىپ، كەلەر جولى كەلگەندە بەلگىلى مولشەردە ارزان تەكسەرۋدەن وتەدى. بۇدان بولەك، زەينەتكەرلەرگە، مۇگەدەكتەر مەن كوپ بالالى جاندارعا، الەۋمەتتىك جاعدايى تومەن وتباسى مۇشەلەرىنە ماماندارمەن اقىلداسا وتىرىپ، جەڭىلدىكتەر جاسايمىز. باس دارىگەردىڭ 20 پايىز مولشەردە ارزانداتۋعا مۇمكىندىگى بار، ودان بولەك، باسشىلىق 20 پايىز جەڭىلدىك بەرەدى. كەيدە الىس اۋدانداردان كەلگەن، جاعدايى شىنىمەن دە تومەن كىسىلەرگە وسى جەڭىلدىكتەردى بەرەمىز. كەڭەس بەرەتىن دارىگەرلەرگە كىرىپ، اقىسىز قىزمەت كورسەتۋىن وتىنەمىز. مۇنداي ۇسىنىستان باس تارتقان بىردە-بىر دارىگەردى كورگەم جوق. حالىقتىڭ جاعدايى بارىنە تۇسىنىكتى عوي. مۇنان سىرت، قانت ديابەتىجانە بۇيرەك اۋرۋىمەن اۋىراتىن ناۋقاستارعا جىل سايىن بىرنەشە كۇن اشىق ەسىك كۇنىن وتكىزەمىز. اۋرۋدىڭ بۇل تۇرلەرى ەل اراسىندا كەڭ تاراعانىن ەسەپكە الا وتىرىپ، وسى قادامعا بارىپ وتىرمىز. ولاردى تەگىن تەكسەرۋدەن وتكىزىپ، قالاي ەمدەلۋ كەرەكتىگىن، قانداي دارى-دارمەك قولدانۋعا بولاتىنىن ايتامىز. يۋۇل اۋرۋعا جاڭادان شالدىققاندار بولسا، تەزىرەك جازىلۋىنا سەپتەسەمىز. اۋرۋى اسقىنعاندار بولسا، تاعى قانداي تەكسەرۋلەردەن وتۋگە تيىستىگىن ەسكەرتەمىز.
– ەگەر ءسىزدى باسقا ەمدەۋ ورتالىقتارى جاقسى ۇسىنىسپەن شاقىرسا، بارار ما ەدىڭىز؟
– بىرنەشە مارتە ونداي ۇسىنىستاردىڭ بولعانىن نەسىن جاسىرايىن. ءتىپتى وسىنداعى ايلىعىمنان جوعارى جالاقى ۇسىنعاندار دا بولدى. مەن بارىنەن باس تارتتىم. اۋەلى، ادامدا نىساپ بولۋى كەرەك. سودان كەيىن ءبىرىن ءبىرى سىيلايتىن، اركىم ءوز جاۋاپكەرشىلىگىن بىلەتىن ۇجىم بولعانى ءجون. ءبىزدىڭ ۇجىمنىڭ بەرەكە-بىرلىگى، باسشىلىقتىڭ ادامگەرشىلىگى مەن شىنايىلىعى مۇندا قىزمەت ەتەتىندەر ءۇشىن باستى تابىس دەپ ويلايمىن. «سۇڭقاردىڭ» الماتى قالاسىندا 6 بولىمشەسى بار. وسى بولىمشەلەردە 700-گە جۋىق ادام قىزمەت كورسەتەدى. ولار ءوز جۇمىستارىنان ايىرىلىپ قالماۋ ءۇشىن ۇمتىلادى. وسىنشا كوپ ادامدى جۇمىسپەن قامتىپ وتىرعان ۇيىم قاي جاعىنان الساق تا وزگەلەردەن وق بويى وزىق. كۇن سايىن، اي سايىن، جىل سايىن جاڭا جوسپارلار قۇرىپ، ونى جۇزەگە اسىرعانشا اسىعامىز.
سونداي-اق، بىزدە ءبارى زاڭ شەڭبەرىندە جۇمىس اتقارادى. قانشا ايلىق الساڭ دا، تولىقتاي كورسەتىلىپ، زەينەتاقى قورى مەن ءتيىستى سالىقتار تولەنەدى. باسقا جەردىڭ كوبىندە ايلىعىڭدى از كورسەتىپ، ۇستەمەاقىنى جاسىرىن كاسسا ارقىلى بەرەدى. ماعان ونداي زاڭسىزدىقتار ۇنامايدى.
– دارىگەرلىك كەڭەس بەرۋ كوپ جەردە 5-7 مىڭ تەڭگە مولشەرىندە ەكەن. كەيبىر ورتالىقتاردا دارىگەرلەردىڭ عىلىمي دارەجەسىنە قاراي ءارتۇرلى باعا قويىلادى. پروفەسسورلاردان كەڭەس الۋ قاتارداعى دارىگەرلەرگە قاراعاندا قىمباتىراق. سىزدەردە بۇل جاعى قالاي شەشىلگەن؟
– بىزدە ونداي الا-قۇلالىق جوق، دارىگەرلەردىڭ العاشقى كەڭەسى3000 تەڭگە، قايتالاي كەڭەس بەرۋ 2500 تەڭگە. بۇل باعا دارىگەرلەردىڭ اتاق-دارەجەسىنە قاتىسسىز، بارىنە ورتاق.
– دارىگەرلەرگە قانداي تالاپتار قوياسىز؟
– الدارىنا كەلگەن ءاربىر كىسىمەن جىلى سويلەسۋىن، داۋىس كوتەرىپ سويلەمەۋىن، كىشپەيىل بولۋىن تالاپ ەتەمىن. ەمدەلۋشىلەر بىزگە قانداي ءزارۋ بولسا، ءبىزدىڭ دە ولارعا مۇقتاج ەكەنىمىزدى تۇسىندىرەمىن. جالعان دياگنوز قويۋعا بولمايتىنىن، ءار ادام – جەكە تۇلعا ەكەنىن، ەمدەلۋشىنىڭ جاعدايىنا قاراي وتىرىپ، ءتيىستى ەم-شارا بەكىتۋدى ۇمىتپاۋىن، باسى ارتىق شىعىنعا جول بەرمەۋىن ەسكەرتىپ وتىرامىز. ورتالىق تۋرالى ءار ەمدەلۋشىنىڭ جىلى پىكىر ايتۋىنا ىقپال جاساۋ باستى ۇستانىمىمىز. ەم ىزدەگەندەردىڭ كوڭىلىنەن شىعا الساق، ەڭبەگىمىزدىڭ ەش كەتپەگەنى.
اڭگىمەلەسكەن ت. تاڭجارىق.
