– بۇل داۋ 2017 جىلى تۇتانعان بولاتىن. سول كەزدە كوللەدجىمىزدەگى تاەكۆوندوشىلاردى دايىندايتىن ەكى باپكەرىمىز ەسبول سۇلتانبەكوۆ پەن تولەگەن تولەمۇراتوۆ سوزگە كەلىسپەي قالادى. سول ساتتە تولەگەن ەسبولعا قول كوتەرەدى، بۇدان كەيىن ەسبول قاراپ قالسىن با، ول دا قارىمتاسىن قايتارادى.
وقيعا بولعان كۇنى كەشكە قاسىنا ەكى شاكىرتىن ەرتىپ تولەگەن مەنىڭ ۇيىمە كەلىپ، بولعان جايتتى باياندادى.
سودان كەيىن وعان باسۋ ايتىپ، بۇل ماسەلەنى جۇمىسقا بارعاندا تالقىلايتىنىمدى ايتىپ، شىعارىپ سالدىم. ول مەنىمەن كەزدەسكەننەن كەيىن جارتى ساعاتتىڭ ىشىندە ون بەس شاقتى اتا-انانى جيناپ، «31 ارنانىڭ» جۋرناليستەرىن شاقىرىپ، «رەسپۋبليكالىق سپورت كوللەدجىندە باپكەردى ساباپ جاتىر» دەپ جۇرتتى شۋلاتقان بولاتىن.
مەن كەيىننەن ويلانعاندا بۇل ءىستىڭ و باستان ماعان قارسى ۇيىمداستىرىلعان شارا ەكەنىن تۇسىنگەندەي بولدىم. ءوزىڭىز ويلاڭىزشى، تولەگەن مەنەن اراشا سۇراپ كەلگەننەن كەيىن ونى قولداپ نەمەسە داتتاپ ەشتەڭە ايتقان جوقپىن. ەرتەسى جۇمىسقا بارعاننان كەيىن بۇل ماسەلەنى تالقىلايتىنىمىزدى ايتتىم.
ال تولەگەن بولسا، تاڭ اتقانىن كۇتپەي ءبىر ساعاتتىڭ ىشىندە ءوزى جاتتىقتىراتىن بالالاردىڭ اتا-انالارى مەن «31 ارنا» جۋرناليستەرىن جيناپ، شۋ شىعارعانىن تۇسىنە المادىم. كەيىننەن ويلاعانىمدا تولەگەننىڭ قولىمەن وت كوسەپ جۇرگەن ادامداردىڭ بار ەكەنىن ءبىلدىم.
– ولار كىمدەر، قۇپيا بولماسا ايتساڭىزشى؟
– ولاردىڭ ءاتى-جونىن جاريا ەتىپ، بىتپەس داۋدىڭ شەتىن شىعارۋعا قۇلقىم جوق.
– ەكى باپكەردىڭ «توبەلەسىنەن» كەيىن قانداي شارا قابىلدادىڭىز؟
– باپكەرلەردىڭ ءوزارا شەكىسىپ، بىر-بىرىنە قول كوتەرۋى ادەپكە سىيمايتىن قىلىق قوي. سودان كوللەدجدىڭ پەداگوگيكالىق كەڭەستە ولاردىڭ ماسەلەسىن تالقىلاپ، ەكۋىنە سوگىس جاريالاپ، قالىپتاسقان جاعدايدى ءبىلىم سالاسىن باقىلايتىن ءتيىستى ورىندارعا حابارلادىق. ەكۋىندە ۋاقىتشا جۇمىستان شەتەتتىك.
كەيىننەن سوزگە كەلگەن ەكى باپكەرىمىز دە جاس، سول سەبەپتى ولاردىڭ ارەكەتىنە كەشىرىممەن قاراپ، كەيىننەن ەكەۋىن دە جۇمىسقا قايتا قابىلدادىم. «ەر شەكسپەي، بەكىسپەيدى» دەپ اتا-بابامىز ايتقان عوي.
ءبىراق ەكەۋىنىڭ اراسىنداعى داۋ ۇلعايا ءتۇستى. تولەگەن ءوزى جاتتىقتىراتىن بالالاردى ءبولىپ الىپ، ولاردى وسى كۇنگە دەيىن جۇرتتان بولەكتەۋمەن بولدى. كۇنى كەشە عانا الەۋمەتتىك جەلى ارقىلى مالىمدەمە جاساعان بالالار كوللەدجدەگى وزگە وقىتۋشىلارمەن امانداسپايتىن دارەجەگە جەتتى.
– الەۋمەتتىك جەلى ارقىلى كوللەدج بەن ءسىزدىڭ اتىڭىزعا سىن ايتقان باپكەر تولەگەن تولەمۇراتوۆتىڭ كاسىبي بىلىكتىلىگى جايىندا نە ايتا الاسىز؟ ول ءوز ايىپتاۋىندا كوللەدج باسشىلىعى ەڭبەگىن باعالاماي، جاپا شەگىپ جۇرگەن ادام رەتىندە كورسەتتى. ونىڭ ويىمەن كەلىسەسىز بە؟
– كەلىسپەيمىن. بىرىنشىدەن، تولەگەن سپورت شەبەرى ەمەس. ول مىقتى سپورتشى بولسا، تاەكۆوندودان قازاقستاننىڭ ۇلتتىق قۇراماسىنىڭ قاتارىندا ونەر كورسەتىپ، ءوزىنىڭ مىقتىلىعىن دالەلدەر ەدى.
ول الەۋمەتتىك جەلىدەگى مالىمدەمەسىندە ۇلكەن سپورتتا ءوزىن كورسەتە الماعاندا كەيبىر سپورتشىلار باپكەرلىكتە جوعارى جەتىستىككە جەتەتىنىن ايتىپتى. اڭگىمەنىڭ اشىعىن ايتسام، تولەگەن ءوزى ايتقانداي سپورتتا دا، باپكەرلىكتە دە جوعارى ناتيجەگە قول جەتكىزبەگەن ادام.
ال كوللەدجدەگى تاەكۆوندوشىلاردى جاتتىقتىرىپ جۇرگەن اعا جاتتىقتىرۋشى ەسبول سۇلتانبەكوۆتىڭ كاسىبي بىلىكتىلىگى جوعارى. تاەكۆوندو فەدەراسياسىنىڭ شىعارعان رەيتينگىسىنە كوز سالساڭىز، ونىڭ ءدال ءقازىر تاەكۆوندو بويىنشا ۇزدىك باپكەر ەكەنىن بايقاۋعا بولادى. ونى كەز كەلگەن ادام ينتەرنەتتى اشىپ، كوز جەتكىزە الادى.
سونىمەن قاتار ول سپورت سالاسىندا دا كوپتەگەن جەتىستىككە جەتكەن ازامات. قازاقستان بويىنشا تاەكۆوندودان 7 دۇركىن چەمپيون بولعان. ال وسىنداي بىلىكتى ازاماتقا اعا جاتتىقتىرۋشىلىق قىزمەتتى قالاي سەنىپ تاپسىرمايسىڭ. مەنىڭشە، تولەگەننىڭ كوزدەگەن ماقساتى اعا جاتتىقتىرۋشى بولۋ.
ءيا، كەز كەلگەن ساربازدىڭ گەنەرال بولۋدى ارماندايتىنى – زاڭدى قۇبىلىس. وكىنىشكە وراي، ول مۇنداي مانساپقا ەڭبەك ەتىپ جەتۋدىڭ ورنىنا، شۋ شىعارىپ، اينالاسىن قارالاپ قول جەتكىزۋ جولىن تاڭداعان سياقتى.
– امالبەك مىرزا، تولەگەن الەۋمەتتىك جەلىدە جاستاردى حالىقارالىق جارىستارعا جىبەرۋ ءۇشىن استىنداعى كولىگىن لومباردقا سالىپ، 800 مىڭ تەڭگەگە قارىزدانىپ، جارىسقا جىبەرگەنىن ايتىپتى. بۇل قانشالىقتى شىندىق؟
– ءيا، ونىسىن مەن دە ەستىدىم. مۇنىسى ەندى شىلعي وتىرىك. كوللەدج قابىرعاسىندا جاستاردىڭ قانداي جارىستارعا قاتىساتىنى جايىندا كۇنى بۇرىن كۇنتىزبەلىك جوسپار دايىندالادى.
سول جوسپارعا سايكەس مەملەكەتتىڭ قارجىسىنىڭ ەسەبىنەن بالالار جارىستارعا قاتىسىپ، ەل نامىسىن قورعايدى. بالالاردى جارىسقا اپارۋ ماسەلەسىن باپكەر شەشپەيدى. ول جوسپار بويىنشا جۇزەگە اسادى.
كەي جاعدايدا قانداي دا ءبىر وڭىردەن كەلىپ، ءبىزدىڭ كوللەدجدە سپورتتىق ماشىعىن شىڭداپ جۇرگەن بالالار جارىسقا دايىندالاتىن كەزدە وبلىستاعى سپورتقا جاۋاپتى مەكەمەلەر از-كەم شىعىن شىعارىپ، بىرلەسىپ جۇمىس ىستەيتىن كەزىمىز بولادى.
ويتكەنى ەرتەڭگى كۇنى سپورتشى باسەكەدە توپ جارىپ جاتسا، ونىڭ ابىرويى ايماق پەن كوللەدجگە ورتاق بولادى.
ال تولەگەننىڭ كولىگىمدى لومباردقا وتكىزىپ، بالالاردى جارىسقا جىبەردىم دەگەنى قۇلاققا كىرمەيتىن اڭگىمە. كەرىسىنشە، ماعان تولەگەننىڭ ءبىر اتا-انالارعا حابارلاسىپ، بالالارىن جارىسقا اپارامىن دەپ اقشا العانى جايىندا شاعىم ءتۇستى. ونىڭ اق-قاراسى تەكسەرىلەتىن بولادى.
– بالالاردىڭ وقۋدان شىعارىلعانى جايىندا نە ايتا الاسىز؟
– اڭگىمە باسىندا تولەگەننىڭ ون بالانى وقشاۋلاپ، جاتتىقتىرعانىن ايتتىم عوي. ول سوڭعى ءۇش جىلدا بەكەر جۇرمەي، جاس بالالاردى ازعىرىپ، كوللەدجگە قارسى قويۋمەن بولدى.
ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ مامىر ايىنىڭ اياعىندا تولەگەن جاتتىقتىراتىن بالالاردىڭ اراسىندا ەكى قىز بالا بىر-بىرىمەن تاجىكەلەسىپ، نارگيز احمەتجانوۆا دەگەن قىزدىڭ ءىشىپ وتىرعان سۋسىنىنا نۇريزا تۇراروۆا ەسىمدى قىز بەلگىسىز ۇنتاقتى سالىپ جىبەرەدى. بۇدان سوڭ الگى قىزدىڭ اتا-اناسى تولەگەنگە كەلىپ ءمان-جايدى باياندايدى. ول ماسەلەنى شەشەتىنىن ايتىپ اتا-انانى شىعارىپ سالادى. ءبىراق بولعان جايتتى تاربيەشىگە نە بولماسا بىزگە حابارلاماعان. ول وسىلايشا، بۇل ءىستى ۇمىتتىرىپ جىبەرۋدى ويلاعان عوي.
ارادا 20 كۇننەن اسا ۋاقىت وتكەننەن كەيىن اتا-انا ماعان بولعان جايتتى بايانداپ، تولەگەندى جۇمىستان شىعارۋ تۋراسىندا تالاپ قويدى. بۇدان كەيىن ول كىسىگە ءبىر اتا-انا ايتتى ەكەن دەپ ماسەلەنىڭ اق-قاراسىن انىقتاماي جاتىپ باپكەردى جۇمىستان شىعارا المايتىنىمدى ايتتىم. ءبىراق بۇل ماسەلەنى جابۋلى قازان كۇيىندە قالدىرمايتىنىمدى اتا-اناعا ءتۇسىندىردىم. سول كەزدە كوللەدجدەگى بالالاردىڭ ءبارى جازعى دەمالىستا جۇرگەننەن كەيىن بۇل ءىستى وقۋ جىلى باستالعاندا قولعا الاتىنىمىزدى ايتىپ، اتا-اناعا جازباشا تۇسىنىكتەمە بەردىك. ارتىنشا، بۇل ماسەلەنى اتا-انالار كوميتەتىندە تالقىلاپ، بولعان جايتتى كوللەدج باسشىلىعىنان 20 كۇننەن استام ۋاقىت بويى جاسىرعانى ءۇشىن تولەگەنگە سوگىس جاريالادىق.
ال ارادا ءبىرشاما ۋاقىت وتكەننەن كەيىن نارگيزدىڭ اتا-اناسى تولەگەننىڭ اتىنان ىشكى ىستەر ورىندارىنا ارىزداندى. وسىدان كەيىن ماعان ىشكى ىستەر ورگاندارىنان اتا-انانىڭ شاعىمى بويىنشا ءىس قوزعاعاندارىن، ءىستىڭ اق-قاراسى انىقتالعانشا زاڭ بويىنشا تولەگەندى جۇمىستان شەتتەتۋ تۋراسىندا حات جولدادى.
بۇدان كەيىن مەن زاڭ تالابىنا مويىنسىنىپ، ونى جۇمىستان شەتتەتۋىمە تۋرا كەلدى. مىنە، سودان كەيىن داۋ جاڭاشا قارقىن الىپ جۇرە بەردى. سول كۇنى تولەگەندى شاقىرىپ الىپ، ىشكى ىستەر ورگاندارىنىڭ تالابى بويىنشا جۇمىستان شەتتەتە تۇرۋعا قاتىستى شەشىم قابىلداعانىمدى ايتىم. ول بۇدان كەيىن زاڭ تالابىنا مويىنسىنىپ، كادر بولىمىنە بارىپ، بۇيرىقپەن تانىسىپ، قول قويۋى كەرەك ەدى. بولماسا بۇيرىقپەن كەلىسپەيتىنىن اشىق ايتىپ، سوتقا شاعىمدانۋى كەرەك بولاتىن. ءبىراق ول بۇل ەكەۋىنىڭ ءبىرىن دە ىستەمەي، تاعى دا بالالار مەن اتا-انالاردى كوللەدج الدىنا جيناپ، داۋ كوتەرۋگە كىرىستى. سودان بەرى جالعان اقپارات تاراتىپ، مەنى ءجونسىز قارالاپ كەلەدى.
بۇدان كەيىن ءبىلىم مينيسترلىگىندەگى، الماتى قالاسىنداعى ءجاسوسپىرىم بالالاردىڭ ىسىمەن اينالىساتىن مەكەمەلەرگە بولعان جايتتى بايانداپ، بولعان ىسكە قاتىستى باعاسىن بەرۋدى ءوتىندىم. ءوز كەزەگىندە ولار تولەگەننىڭ بالالاردىڭ قولىمەن وت كوسەپ جۇرگەنى ورىنسىز ەكەنىن ايتىپ، تۇسىنىكتەمە بەردى.
– تولەگەننىڭ مالىمدەمەسىن تىڭداعانىمىزدا ءسىز ونىڭ ۇسىتەنەن قىلمىستىق ءىس قوزعاتقانداي اسەرگە قالدىق. سوندا ىشكى ىستەر ورگاندارىنا شاعىمدى اتا-انا تۇسىرگەن بولىپ تۇر عوي؟
– ءيا، ول مالىمدەمەسىندە مەنىڭ ىشكى ىستەر ورگاندارى قىزمەتكەرلەرىمەن بىرلەسىپ ءىس قوزعاتقانداي سيپاتتاپ، شىندىققا سايكەس كەلمەيتىن اڭگىمەنى ايتىپ، ەلگە ءوزىن جاپا شەگۋشى رەتىندە كورسەتتى.
ال وعان بلوگەر ايگۇل ورىنبەك تە سەنىپ قالعانىن بايقادىم. شىندىعىندا، تولەگەننىڭ ۇستىنەن شاعىمدى اتا-انا ءتۇسىردى. بۇدان كەيىن ىشكى ىستەر قىزمەتكەرلەرى زاڭ بويىنشا ءىس قوزعاپ، ونى ۋاقىتشا جۇمىستان شەتتەتۋ تۋراسىندا ماعان حات جولدادى.
سول ارالىقتا تولەگەن بالالاردى ۇيىمداستىرىپ، بىزگە قارسى قويىپ، الەۋمەتتىك جەلىدەن مالىمدەمە جاساتتى. وسىدان كەيىن قۇقىققورعاۋشىلار تولەگەندى جۇمىستان ۋاقىتشا بوساتۋدى بىزدەن تالاپ ەتتى. ولاردىڭ تالابى زاڭعا قايشى كەلمەيدى. ونى كەز كەلگەن ادام بىلەدى. ويتكەنى ايىپتالۋشى ءوزىنىڭ قىزمەتىن پايدالانىپ، تەرگەۋگە كەدەرگى كەلتىرمەۋى كەرەك.
مىنە، وسىدان كەيىن تولەگەننىڭ باسىن اينالدىرىپ العان ون بالا ساباققا قاتىسپاي قويدى. اتا-انالارى بالالارىن ۇيلەرىنە الىپ كەتىپ، وقۋ مەن جاتتىعۋعا قاتىستىرمادى. وسى ارالىقتا بىزدەر سپورتتا ۇلكەن جەتىستىككە جەتكەن يسلام بايرامۋكوۆ، نۇرباقىت تەڭىزبايەۆ سىندى ازاماتتاردى شاقىرىپ، بالالارعا ساباققا قاتىسۋلارىنىڭ قاجەت ەكەنىن ايتىپ، تۇسىندىرۋگە تىرىستىق. ايتالىق، يسلام بايرامۋكوۆ ءوزىنىڭ ۇلكەن ناتيجەگە قول جەتكىزۋ جولىندا ون شاقتى باپكەردىڭ الدىن كورگەنىن، كاسىبي سپورت ءۇشىن باپكەرلەردىڭ اۋىسۋى قالىپتى دۇنيە ەكەنىن ايتىپ ءتۇسىندىردى.
ناتيجەسىندە، ون بالانىڭ تورتەۋى ايتقان اقىلعا كونىپ، بۇگىندە ساباعىن جالعاستىرۋدا. ءبىر قىز بالا ەكى ايدان بەرى اۋىرىپ جاتقانىن ايتىپ ساباققا قاتىسپاۋدا. ال ءتورت بالا «تولەگەن جۇمىسقا قابىلدانباسا، جاتتىعۋعا قاتىسپايمىز، ءبىراق ساباققا قاتىسامىز» دەپ تابانداپ جاتىپ الدى.
ءبىلىم سالاسىنىڭ نورماتيۆتىك اكتىسى بويىنشا، بالا ون كۇننەن اسا ساباق پەن جاتتىعۋعا سەبەپسىز قاتىسپاسا، وقۋدان شىعارۋعا تۋرا كەلەدى. سول تالاپ بويىنشا بىزدەر 5 بالانى امالسىز وقۋدان شىعارۋعا ءماجبۇر بولدىق.
تولەگەننىڭ ارباۋىنا ءتۇسىپ قالعان بالالار مەن اتا-انالار بولسا، «ءبىزدىڭ جاتتىقتىرۋشىمىزدى قايتارماساڭىزدار، ەلباسى مەن پرەزيدەنتكە، وزگە دە زاڭ ورىندارىنا شاعىمدانامىز» دەپ قوقان-لوقى كورسەتىپ وتىر.
مەن ولارعا «شاعىمدانىڭىزدار، ول ءوز قۇقىقتارىڭىز» دەپ ايتىپ ەدىم، ولار «تشانوۆ كىمگە شاعىمدانساڭدار وعان شاعىمدانىڭدار» دەپ ايتتى اڭگىمە تاراتىپ، ءسوزىمنىڭ تونىن تەرىس اينالدىرىپ الىپتى. ەندى مەن ولارعا نە دەۋىم كەرەك، تۇسىنبەدىم. مىنە، ءۇش جىلدان بەرى وسى داۋ-شاردىڭ سوڭىندا ءجۇرىپ، ءبىر قۇشاق قۇجات جينادىق. مەنىڭ كەز كەلگەن بالا مەن اتا-انانىڭ الدىندا ءجۇزىم جارىق. مۇنداي قۇقايدىڭ تالايىن كورگەن اداممىن.
سوندىقتان تولەگەننىڭ اتا-انالار مەن بالالاردى العا سالىپ، بايبالام سالىپ كوزدەگەن ماقساتىنا جەتەم دەۋى دالباسا. مەن داۋ ۋشىققان ساتتە حاتتاما جاساتىپ، زاڭ اياسىندا ارەكەت ەتىپ كەلەمىن. ءبىر قۇمالاق ءبىر قارىن مايدى شىرىتەدى دەگەن وسى ەكەن.
– باپكەرلەردى جۇمىسقا قابىلداۋ ىسىنە اتا-انالار مەن وقۋشىلاردىڭ قاتىسى جوق شىعار؟
– ارينە، سونى اتا-انالارعا ايتىپ تۇسىندىرە المادىق. باپكەرلەر مەن وقىتۋشىلاردى جۇمىسقا قابىلداۋدىڭ وزىندىك ءجون-جوباسى بار. ولار تۇك تاپپاعان سوڭ، «تشانوۆ كوللەدجگە تۋعان-تۋىسقاندارىن جيناپ الىپتى» دەپ كۇيە جاققانىن وزدەرىڭىز دە ەستىگەن شىعارسىز. بۇل ەندى – جالا.
ەندى تولەگەن ايگۇل ورىنبەك ەسىمدى بلوگەردىڭ جەكە پاراقشاسى ارقىلى مەنىڭ اتىما قاتىستى تالاي اۋىر سوزدەر ايتتى. مەنىڭشە، ول قۇر سوزبەن قۋىرداق قۋىرىپ، حالىقتىڭ ەموسياسىمەن ويناۋعا كوشكەن سەكىلدى.
ايگۇل قارىنداسىمىز قارسى تاراپتىڭ ويىن تىڭداپ الىپ، مەنى جەمقور دەپ ايىپتاعانى جانىما قاتتى باتتى. ول جاپقان جالاسى ءۇشىن سوت الدىندا جاۋاپ بەردى.
ايگۇل ورىنبەك باپكەر مەن اتا-انالارمەن سويلەسكەننەن كەيىن كوللەدجگە كەلىپ، ءمان-جايدى سۇراسا ءبىز ونىڭ كەۋدەسىنەن يتەرمەس ەدىك. قالاعان باپكەر، قالاعان بالامەن سويلەسەر ەدى. ايگۇلدىڭ ءوزى زاڭگەر ەكەن. زاڭگەر ادام كەز كەلگەن داۋ-شاردىڭ ەكى ۇشى بولاتىنىن ءبىلۋى ءتيىس قوي. ول ءوزىنىڭ ورىنسىز ايىپتاۋلارمەن كوللەدجدەگى باپكەرلەرگە ءتىل تيگىزىپ، جۇمىستارىن ىسكە العىسىز قىلدى.
الەۋمەتتىك جەلى ارقىلى تىكەلەي ەفيرگە شىعىپ، جۇرت الدىندا بىلايشا ۇپاي جياۋدىڭ نە قاجەتى بار؟ ونىڭ ادىلەتسىزدىك، جەمقورلىق ىستەرمەن كۇرەسىپ جۇرگەنىن قولدايمىن. ءبىراق ءىستىڭ بايىبىنا بارماي جاتىپ، وتقا ماي قۇيعانىن اقىلعا جەڭدىرە المادىم.
مەن كەز كەلگەن ۋاقىتتا سوت الدىندا ءوزىمنىڭ اق ادال ەكەنىمدى دالەلدەپ بەرە الامىن. قازاقى كەڭشىلىككە سالىپ، جاس جىگىت تۇزەلەتىن شىعار دەپ ۇمىتتەنىپ ەدىم. بۇل ارەكەتىمنىڭ قاتە بولعانىن ەندى ءتۇسىنىپ وتىرمىن. الداعى ۋاقىتتا ماعان كۇيە جاققان جانداردىڭ ءبارى ايتقان سوزدەرى ءۇشىن سوت الدىندا جاۋاپ بەرەتىن بولادى. بۇدان باسقا امال قالمادى.
سۇحباتتاسقان نۇرلان اۋباكىر
