[caption id="attachment_9194" align="alignright" width="241"]
التىنبەك سارسەنباي ۇلى وتباسىمەن. فوتو ا. ابدىرايىموۆتىكى[/caption]
تاۋەلسىز قازاقستان قوعامى وتكەن عاسىردىڭ سوڭعى ون جىلدىعىندا ايرىقشا وقيعالارعا تولى بولدى. ەگەمەندىك العان سوڭ، جەكەشەلەندىرۋ، نارىقتىق ەكونوميكا، ءسوز بوستاندىعى مەن دەموكراتيا ۇعىمدارى سانامىزعا ەنىپ، بيلىكتىڭ ءار سالاداعى شەشىمدەرى كۇننەن كۇنگە وزگەرىپ جاتتى. قوعامدىق فورماسيانى مەڭگەرۋ، ءتۇسىنۋ قاراپايىم حالىققا دا، بيلىك وكىلدەرىنە دە وڭايعا تۇسپەگەنى انىق. حالىق ساۋدا جاعالاپ، اش وزەكتەرىنە تامعان ازعانتاي ءناردى تالعاجۋ ەتىپ جۇرسە دە، ەرتەڭگى شۇعىلالى كۇنگە ۇمىتپەن قارادى. اسىرەسە، بيلىك باسىنا كەلگەن جاس كادرلاردان كوز الماي، ولاردىڭ ءار سالاداعى جەمىستى ەڭبەكتەرىنە ءدان ريزا بولىسىپ جاتتى. وراز جاندوسوۆ، التىنبەك سارسەنباي ۇلى، يمانعالي تاسماعامبەتوۆ، ءومىرزاق شوكەيەۆ، مارات ءتاجين، بولات ءابىلوۆ، مۇحتار ءابليازوۆ، عالىمجان جاقيانوۆ باستاعان توپتىڭ ەڭبەگىنە، جان-جاقتىلى بىلىمىنە سەنگەندەر كوپ بولدى. مىنە، وسى توپتىڭ ىشىندە نەبارى 29 جاسىندا مينيستر بولعان التىنبەكتىڭ مىسى دا، سۇسى دا بولەك-تۇعىن. ءبىزدىڭ ءسوز ەتپەگىمىز التىنبەك سارسەنباي ۇلىنىڭ قازاسىنان كەيىن قازاق بيلىگىنىڭ بۇل وقيعادان قانشالىقتى ساباق العانى، نەنى تۇيگەنى، قاي باعىتتا ارەكەت ەتكەنى تۋرالى بولىپ وتىر.
[caption id="attachment_9195" align="alignleft" width="145"]
ايدوس سارىم، ساياساتتانۋشى[/caption]
التىنبەك سارسەنباي ۇلى اقپاراتتىق سالانىڭ دامۋىنا زور ۇلەس قوسقان تۇلعانىڭ ءبىرى. ول قازاقستاننىڭ باسپا جانە اقپارات سالاسىن ونشاقتى جىل بويى باسقارىپ، ءسوز بوستاندىعىنىڭ قالىپتاسۋىنا ەڭبەك ەتتى. ول كەزدەرى گازەت پەن تەلەارنالار ەركىن حابار تاراتۋعا قۇلشىنا كىرىسەتىن دەيدى ساراپشىلار. التىنبەك سارسەنباي ۇلى ءبىر سۇحباتىندا پىكىر ءبىلدىرۋدىڭ ەركىندىگى ازدا بولسا بار ەكەندىگىن بىلاي دەپ تۇجىرىپتى. «وي-پىكىر ايتۋعا مۇمكىندىك بار. راس، شەكتەۋلى. ول سول شەكتەۋلىلىگىمەن دە قۇندى. ماسەلەن، تىڭ وي-پىكىردى ايتا الاتىن ازاماتتاردى دا، ونى جەتكىزە بىلەتىن اقپارات قۇرالدارىن دا حالىق قۇرمەتتەيدى جانە سولارعا ۇيىرسەك بولادى».
ۇلتتىڭ تاڭداۋى، سارالانۋى جۇرەتىندەي كورىنەدى. ەندى تاعى ءبىر جاڭا تولقىن، مازمۇنى دا، فورماتى دا وزگەشە، ءبىلىمدى، بىلىكتى تولقىن ساياساتقا ارالاسۋى بەك مۇمكىن. باياعىدا ءبىر اعامىز بىزگە ءبىر التىنبەك ەمەس، مىڭداعان التىنبەك كەرەك دەپ ەدى.
ساياساتتانۋشى ايدوس سارىم التىنبەك سارسەنبايەۆ اقپاراتتىق سالانى باسقارعان كەزدەرى بۇل سالادا سابىرلىلىق پەن ءساليقالىق، سالقىنقاندىلىق قالىپتاسقانىن ايتادى.
– ءقازىر اقپارات سالاسىنا 40 ملرد تەڭگە كولەمىندە قارجى جۇمسالسا، التىنبەكتىڭ كەزىندە 180-190 ملن تەڭگەدەن اسپايتىن. ءبىراق اقپاراتتىق بىرلىك، جاراسىمدىلىق بار ەدى. ەگەر ول كىسى ءتىرى بولىپ، بۇگىنگى كۇنى دە اقپارات سالاسىن باسقارىپ تۇرعان بولسا، ەڭ الدىمەن ىشتەگى سەپاراتيستىك پيعىلداردى انىقتاپ، الدىن الۋعا كۇش سالار ەدى. ەركىن باسپا ءسوز بولعان جەردە، قوعامداعى ءتۇرلى توپتار مادەنيەتتى پىكىر الماسۋدى ۇيرەنەدى. بىزدە سول ەندى قالىپتاسىپ كەلە جاتقان بولاتىن، – دەيدى ايدوس سارىم.
[caption id="attachment_9196" align="alignright" width="136"]
ءامىرجان قوسانوۆ، ساياساتكەر[/caption]
التىنبەك سارسەنبايەۆ بيلىكتە دە، وپپوزيسيادا دا وتە بەدەلدى بولعانىن ايتقان ساياساتتانۋشى «بۇگىن سونداي ىقپالدى تۇلعالار نەگە از؟» دەگەن سۇراققا:
– نەمىستىڭ ءبىر ايگىلى جازۋشىسى قوعام تەك ءبىر ادامعا قاراپ، سونىڭ عانا سوزىنە سەنسە، سوعان عانا ارقا سۇيەسە، ونداي حالىقتى دۇرەلەۋ كەرەك دەگەن. سوندىقتان بۇگىن بەدەلدى تۇلعا جوق ەكەن دەپ تۇڭىلۋگە بولمايدى. 1994-95 جىلدارى قازاقستاندا نارىقتىق جۇيە ەنىپ، اۋىر جاعداي قالىپتاسقان ەدى. سول كەزدە بيلىككە كەلگەن تولقىن مىقتى بولدى. ءالى دە بيلىكتە سولاردىڭ كوبى وتىر. بىزدىڭشە، سول سيتۋاسيا تاعى قايتالاناتىن سياقتى. ۇلتتىڭ تاڭداۋى، سارالانۋى جۇرەتىندەي كورىنەدى. ەندى تاعى ءبىر جاڭا تولقىن، مازمۇنى دا، فورماتى دا وزگەشە، ءبىلىمدى، بىلىكتى تولقىن ساياساتقا ارالاسۋى بەك مۇمكىن. باياعىدا ءبىر اعامىز بىزگە ءبىر التىنبەك ەمەس، مىڭداعان التىنبەكتەر كەرەك دەپ ەدى. مەنىڭشە، بىزگە ميلليونداعان التىنبەكتەر كەرەك، – دەگەن پىكىرىن ءبىلدىردى.
التەكەڭ دە كەزىندە بيلىك ساپىندا بولدى، ونىڭ بيىگىندە ءجۇرىپ، شىن نيەتىمەن پرەزيدەنتكە قىزمەت ەتتى. ول دا تاريحي فاكت
ال ساياساتكەر ءامىرجان قوسانوۆ قانداي سالادا بولسا دا بەلگىلى ءبىر تۇلعالاردى ابسوليۋتتىك دەڭگەيگە كوتەرۋگە قارسى ەكەنىن ايتادى. «التەكەڭ دە كەزىندە بيلىك ساپىندا بولدى، ونىڭ بيىگىندە ءجۇرىپ، شىن نيەتىمەن پرەزيدەنتكە قىزمەت ەتتى. ول دا تاريحي فاكت»، – دەپ پىكىر بىلدىرگەن ساياساتكەر، الايدا اقپارات سالاسىنا سىڭىرگەن ەڭبەگىن جوعارى باعالايتىنىن جەتكىزدى.
– ءبىراق باسقا مينيسترلەردەن ونىڭ ءبىر ايىرماشىلىعى بولدى. وپپوزيسياعا كەتپەي تۇرىپ، ول جۋرناليستەر قاۋىمىنىڭ قامىن ويلادى، ءسوز بوستاندىعىنا ۇلەس قوستى. ءقازىر بولسا، ءسوز بوستاندىعى، ونى جوقتايتىن مينيستر تۇگىلى، لاۋازىم يەلەرى قالمادى. قانشاما ب ا ق جابىلىپ جاتىر، قانشاما جۋرناليست ءوزىنىڭ كاسىبي مىندەتىن اتقارعانى ءۇشىن سوتتالىپ، ۇرىلىپ-سوعىلىپ، اشتىق جاريالاپ جاتىر. ولاردىڭ مۇڭىن مۇڭداپ، ساناساتىن ەشقانادي شەنەۋنىك جوق، – دەيدى ءامىرجان قوسانوۆ.
التىنبەكتىڭ قازاسىنان بيلىك ساباق العان جوق، ساباق الۋى دا مۇمكىن ەمەس. كەرىسىنشە، التىنبەك پەن ونىڭ ەكى جولداسىن ايۋاندىقپەن ولتىرگەلى بەرى بيلىك بۇرىنعىسىنان بەتەر كەرى كەتىپ بارادى.
[caption id="attachment_9197" align="alignleft" width="160"]
جاسارال ءقۋانىشالين، ساياساتكەر[/caption]
قازاق بيلىگى التىنبەك سارسەنباي ۇلىنىڭ قازاسىنان ەشقانداي ساباق الماعانىن ايتقان ساياساتكەر، قوعام بەلسەندىسى جاسارال ءقۋانىشالين بيلىك جۇيەسىندە وزىنە قارسى شىققاننىڭ ءبارىن قۋدالاۋ كۇشەيگەنىن جەتكىزدى.
– التىنبەكتىڭ قازاسىنان بيلىك ساباق العان جوق، ساباق الۋى دا مۇمكىن ەمەس. كەرىسىنشە، التىنبەك پەن ونىڭ ەكى جولداسىن ايۋاندىقپەن ولتىرگەلى بەرى بيلىك بۇرىنعىسىنان بەتەر كەرى كەتىپ بارادى. جەكە باسقا تابىنۋ قالىپتى جاعدايعا اينالدى. مۇنى راستايتىن مىسالدار قاجەت بولسا، ولار باستان اسادى. سوندىقتان، ارينە، مۇنداي جاعدايدا ءسوز بوستاندىعى جونىندە اڭگىمە قوزعاۋدىڭ ءوزى اشەيىن بەكەرشىلىك، – دەپ ءوز ويىن ورتاعا سالدى. ول، سونداي-اق، ءدال بۇگىنگى كۇنى بيلىكتىڭ وزگەرە قويۋى، دەموكراتيالىق قۇندىلىقتارعا ورىن بەرۋى نەعايبىل ەكەنىن دە ءسوز ەتتى.
