الماتى قالاسىنىڭ «زەردەلى» شاعىن اۋدانىنىڭ تۇرعىندارى ساپاسىز قۇرىلىستىڭ سارساڭىنان شارشادى. شاعىن اۋدان قالاعا 2014 جىلى قوسىلعان. سودان بەرى ينجەنەرلىك جەلىلەرى جۇيەسىز، ءتىپتى تولىق جۇرگىزىلمەگەن. جولى دا ويقى-شويقى. تۇرعىنداردىڭ باس اۋرۋىنا اينالعان جاڭا قۇبىرلار تارتىلعانمەن جەر قازۋ جۇمىستارى بارىسىندا ەسكىلەرى جارىلىپ، شۇڭقىرلارعا سۋ جينالۋدا. قايتا جوندەۋ جۇمىستارىنىڭ ساپاسى دا سىن كوتەرمەيدى.
سالىنعانىنا 10 جىل دا بولماعان ۇيلەردىڭ قازىرگى جايىنا الاڭداعان تۇرعىندار دابىل قاعىپ وتىر دەپ جازادى Dalanews.kz.
ءتىپتى، ولار قۇرىلىس نورمالارىن بۇزۋ فاكتىلەرىن انىقتاۋعا باس پروكۋراتۋرانى تارتۋعا ىقپال ەتۋدى سۇرايدى. شىرىلداعان تۇرعىندار «ادىلەتتى قازاقستاندى» ورناتۋعا شاقىراتىن پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆقا دا حات جولداعان.
«زەردەلى» اۋدانى 2010-2014 جىلدارى سالىنعان. مۇندا بۇگىندە 50 مىڭعا جۋىق ادام تۇرادى. تۇرعىندار 2016 جىلدان بەرى ءۇيىنىڭ قابىرعاسى سوگىلە باستاپ، توبەدە جارىقشا پايدا بولىپ، ينجەنەرلىك جەلىلەردىڭ ىستەن شىعۋىنان مەزى بولعانىن ايتادى. وعان قوسا قۇبىرلاردىڭ ءشىرۋى، اسفالتتىڭ شوگۋى الاڭ تۋعىزادى.
ءتىپتى، 2019 جىلدىڭ سوڭىندا شاعىن اۋدانداعى №179 ءۇي ءبىر جاققا قيسايىپ، جۇرت جۇگىن جيناپ، جاپپاي كوشۋگە ءماجبۇر بولىپتى. 15 سانتيمەترگە قيسايعان ءۇي تۇرعىنداردىڭ ەسىن شىعارعان. سەيسميكالىق پليتاسى، ىرگەتاسى بىرگە سالىنعان كورشى ءۇيدىڭ تۇرعىندارىندا دا ۇيقى جوق، ولار تۇندە تەمىر مايىسىپ، قابىرعا سوگىلگەندەي سىقىرلايتىنىن قورقىنىشپەن ايتادى.
الماتى قالاسىنىڭ توتەنشە جاعدايلار دەپارتامەنتىنە حابارلاسقان تۇرعىنداردىڭ تولاسسىز شاعىمىنان كەيىن اكىمدىك «قازقسزي» اق دەپ اتالاتىن مەكەمەگە تۇرعىن ۇيلەردىڭ جاعدايىنا ساراپتاما جۇرگىزۋدى تاپسىرعان. 2 جىل بۇرىن «قازقسزي» اق تەكسەرۋدى باستاعان. ناتيجەسىندە 32 تۇرعىن ءۇيدىڭ جۇك كوتەرگىش قۇرىلىمدارىنىڭ تەحنيكالىق جاعدايى تۋرالى قورىتىندى ازىرلەپ، ولاردىڭ پايدالانۋعا جارامدىلىعىن قامتاماسىز ەتۋ بويىنشا ۇسىنىس بەرگەن.
ءبىراق «زەردەلى» شاعىن اۋدانىندا 103 كوپقاباتتى تۇرعىن ءۇي بار. باسىم بولىگىنىڭ اپاتتى جاعدايدا ەكەنى، اينالاسىنداعى ينفراقۇرىلىمنىڭ جارامسىزدىعى سوقىرعا تاياق ۇستاتقانداي انىق كورىنەدى.
دەگەنمەن، مەكەمە نەلىكتەن ەكەنى بەلگىسىز تەك 32 ءۇيدى تەكسەرگەن. وعان قوسا «قازقسزي» اق وزدەرى ۇسىنعان شارالار ۇيلەردىڭ جارامدىلىعىن قالپىنا كەلتىرۋگە تولىق كەپىلدىك بەرمەيتىنىن ايتقان.
ال بۇل جاۋاپكەرشىلىكتەن جالتارۋمەن تەڭ سياقتى. سويتە تۇرا بيىل «قازقسزي» اق «SAPA-NS-KURYLYS» ج ش س ءوتىنىشى بويىنشا بۇرىن تەكسەرىلگەن ءبىرقاتار ءۇيدىڭ پايدالانۋعا جارامدىلىعىن انىقتايتىن قورىتىندى شىعارعان.
بىتپەيتىن ماسەلەنىڭ تاعى ءبىر ءمان بەرەر تۇسى بار.
ول – شاعىن اۋداندا سۋ بۇرۋ جۇيەسىنىڭ جوقتىعى. تۇرعىندار ىقشاماۋداندى يگەرۋ كەزىندە سۋ بۇرۋ جۇيەسى مۇلدە سالىنباعانىن، 2021 جىلدان باستاپ العاشقى سۋ بۇرۋ ۋچاسكەلەرى پايدا بولا باستاعانىن ايتادى. سوندىقتان كەزىندە قۇرىلىس مەملەكەتتىك ساراپتامادان قالاي وتكەنى، الماتى قالاسى اكىمدىگىنىڭ جۇمىستاردى قابىلداۋ كەزىندە بۇل كەمشىلىكتى نەگە ەسكەرمەگەنى تۇسىنىكسىز.
«قازقسزي» اق ءوز زەرتتەۋ ناتيجەلەرىندە ارىق جۇيەسى مەن اۋماقتىڭ سحەماسى دۇرىس ورىندالماعانىن كورسەتكەن. ءبىراق شاعىن اۋداندا ارىق جۇيەسى اتىمەن جوق. ءۇيدىڭ استىنا ەرىگەن قار، جاڭبىر، اعىندى سۋ، وعان قوسا جارىلعان قۇبىردىڭ سۋى كەتەدى. بۇرىنعى قوقىس پوليگونى ۇستىنە سالىنعان ۇيلەردىڭ استىنان قۇرىلىس قالدىقتارى تابىلعان. ىرگەتاس استىنا توپىراق سالۋ جۇمىستارى دا تالاپقا ساي ەمەس. وعان توسەلگەن توپىراقتىڭ تىعىزدالماعانى ايعاق. ەڭ قىزىعى، وسىنداي كوزگە كورىنەتىن كەمشىلىكتەر بولعانمەن، جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلعان جان جوق.
تۇرعىنداردىڭ ايتۋىنشا، قۇرىلىس نورمالارىنىڭ ورەسكەل بۇزىلۋىنىڭ،
قۇرىلىس ماتەريالدارىن قولدى ەتۋ فاكتىلەرىنىڭ تاعى ءبىر دالەلى – اباتتاندىرۋ جۇمىستارىنىڭ جۇرگىزىلمەۋى.
«زەردەلى» اۋدانى 2010-2016 جىلدارى پايدالانۋعا بەرىلگەن. ءبىراق اۋماعىن اباتتاندىرۋ بويىنشا مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ تەك 2020 جىلى تۇرعىندار ۇيلەرىنىڭ اپاتتى جاعدايدا ەكەنىن ايتىپ دابىل قاقاندا، ماسەلەگە بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىن تارتقاندا عانا باستالعان.
پايدالانىلعان قۇرىلىس ماتەريالدارىنىڭ ساپاسى دا ستاندارتقا سايكەس كەلمەيدى. تۇرعىندار اۋدان اۋماعىن اباتتاندىرۋ كەزىندە بار دۇنيەنى جۇك كولىگىمەن تاسىمالداپ، قۇرىلىسشىلاردىڭ ءوزى بولىسكە سالىپ، جوق قىلعانىن ايتادى.
بۇگىنگى تاڭدا «زەردەلىنىڭ» سول اۋرە-سارساڭ كۇيىندە. وزگەرگەن دۇنيە جوق. اپاتتى دەپ تانىلىپ، ىرگەتاسىن نىعايتۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلگەن ۇيلەردىڭ دە جاعدايى ءماز ەمەس. بۇكىل شاعىن اۋدان بويىنشا ۇيلەردىڭ جەرتولەسىن سۋ باسىپ، ودان ءارى قيراۋعا اكەپ سوعۋدا.
بۇل شاعىمعا الماتى قالالىق كوممۋنالدىق ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋ باسقارماسى ق ر «تۇرعىن ءۇي قاتىناستارى تۋرالى» زاڭىنا سىلتەمە جاساي وتىرىپ، اۋەلدەن ساپاسىز سالىنعان قۇرىلىستى قايتا جوندەۋ پاتەر يەلەرىنىڭ مىندەتى دەپ جاۋاپ بەرگەن. ءبىراق بۇل اقىلعا سيمايدى.
سەبەبى، «نۇرلى جەر» باعدارلاماسى بويىنشا سالىنعان ۇيلەردى تۇرعىنداردىڭ كوپشىلىگى الماتى قالاسىنىڭ اكىمدىگىنەن جالعا الىپ وتىر. بۇل رەتتە ءوزى ونسىز دا ساپاسىز قۇرىلىستان زارداپ شەگىپ وتقان جانداردىڭ يىعىنا بار جاۋاپكەرشىلىكتى ارتا سالۋ قيسىنعا كەلمەيدى.
ماسەلەنىڭ ءبىرجاقتى بولماعانىنا «وتباسى بانكىنىڭ» اۋدانداعى ۇيلەرگە يپوتەكا بەرۋدەن باس تارتۋى دا دالەل. بانك «قازقسزي» اق-نىڭ 2023 جىلعى قورىتىندىسىنا سىلتەمە جاساي وتىرىپ، ۇيلەرگە قويىلعان شەكتەۋدىڭ جويىلعانىن مالىمدەيدى. ءبىراق ءىس جۇزىندە حالىققا يپوتەكا بەرۋدەن ۇزىلدى-كەسىلدى باس تارتىپ وتىر.
«زەردەلى» تۇرعىندارى جىلدار بويى جاۋاپتى ورگاندارعا جۇگىنىپ، تابان توزدىرعانمەن ماسەلەنىڭ مايشاممەن قارالار اۋىلى الىس سياقتى. تۇرعىندار ءبىر-بىرىنىڭ «ارتىن جىلى جاباتىن» جالعان شارالاردىڭ سالدارىمەن جالعىز ءوزى كۇرەسۋگە ءماجبۇر. ءبىراق مۇمكىن، بۇل «ەستيتىن ۇكىمەتتىڭ» قۇلاعىنا جەتىپ، تۇرعىندار تىلەگى ورىندالىپ قالار؟!
