قوعامنىڭ ءار مۇشەسىنىڭ جۇمىسپەن قامتاماسىز ەتىلۋى – پرەزيدەنت ايتقان «ماسىلدىققا» جول بەرمەۋدەگى نەگىزگى كۇش. ەل ازاماتتارى ءار سالادا ناعىز ەڭبەك ادامى بولعان كەزدە قازاقستاننىڭ دا ەكونوميكاسى، ءال-اۋقاتى باسەكەگە قابىلەتتى بولا تۇسەدى. مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ 2022 جىلى ۇكىمەتتىڭ الدىنا ماڭىزدى مىندەت قويىپ، حالىقتىڭ ءال-اۋقاتىن كوتەرۋ باستى ماقسات ەكەنىن، سوعان وراي جۇمىسپەن قامتۋ ماسەلەسى ءبىرىنشى كەزەكتە تۇرۋى قاجەت ەكەنىن مالىمدەگەن بولاتىن. سوندىقتان حالىقتىڭ تابىسىن ارتتىرۋدىڭ 2025 جىلعا دەيىنگى باعدارلاماسىن ىسكە اسىرۋ تاپسىرىلدى. ال بۇل باعدارلامانىڭ نەگىزگى ماقساتى – حالىقتى جۇمىسپەن قامتۋ، جاڭا جۇمىس ورىندارىن اشۋ، تۇرمىس دەڭگەيىن، تابىستى كوتەرۋ. بۇل شارا قازاقستاننىڭ ءار وڭىرىندە بەلسەندى تۇردە قولعا الىنىپ، ءتۇرلى جۇمىستار اتقارىلىپ جاتىر. وسى ورايدا الماتى وبلىسىنىڭ جۇمىسپەن قامتۋدى ۇيلەستىرۋ جانە الەۋمەتتىك باعدارلامالار باسقارماسىنىڭ «الماتى وبلىسى بويىنشا ەڭبەك موبيلدىگى ورتالىعى» كوممۋنالدىق مەملەكەتتىك مەكەمەسىنىڭ ديرەكتورى ابىلاي جۇمابەك ۇلى زۋايدامەن سۇحباتتاسىپ، وڭىردە بۇل باعىتتا قانداي جۇمىستار قالاي قولعا الىنعانىن سۇرادىق.

– كەيىنگى جىلدارى وڭىردە قانشا ازامات جۇمىسپەن قامتىلدى؟ ناقتى ستاتيستيكا كەلتىرە الاسىز با؟ سونىمەن قاتار، كوبىنە قاي باعدارلامالار ارقىلى ازاماتتار جۇمىسپەن قامتاماسىز ەتىلىپ وتىر؟

– بۇگىنگى تاڭدا «كاسىپكەرلىكتى دامىتۋدىڭ 2021-2025 جىلدارعا ارنالعان ۇلتتىق جوباسى» باعدارلاماسى بويىنشا الماتى وبلىسىندا 13039 ازامات ءوتىنىش ءبىلدىردى، ونىڭ ىشىندە 10064 ازامات جۇمىسسىز رەتىندە تىركەلگەن بولاتىن.

2024 جىلدىڭ باسىنان باستاپ جۇمىسپەن قامتۋعا جاردەمدەسۋ شارالارى ناتيجەسىندە 12063 ادامدى جۇمىسپەن قامتۋ جوسپارلانعان، سونىڭ ىشىندە قوعامدىق جۇمىستارعا 8342 ادامدى، الەۋمەتتىك جۇمىس ورىندارىنا 598 ادامدى، «كۇمىس جاس» جوباسىنا 1500 ادامدى، «العاشقى جۇمىس ورنى» جوباسىنا 575 ادامدى، «ۇرپاقتار كەلىسىمشارت» جوباسىنا 40 ادامدى، «جاستار پراكتيكاسى» جوباسىنا 1008 جۇمىسسىز ازاماتتى تارتۋ جوسپارلاندى.

– بيىل جىل باسىنان بەرگى كورسەتكىش قانداي؟ بۇل تۇستا دا ناقتى ستاتيستيكا كەلتىرە الاسىز با؟

– جىل باسىنان بەرى جۇمىسپەن قامتۋ شارالارى ارقىلى 2671 ازامات قامتىلدى، ونىڭ ىشىندە قوعامدىق جۇمىستارعا 2 079، الەۋمەتتىك جۇمىس ورىندارىنا 167، «كۇمىس جاس» جوباسىنا 253، «العاشقى جۇمىس ورنى» جوباسىنا 75، «ۇرپاقتار كەلىسىمشارتى» جوباسىنا 40، «جاستار پراكتيكاسى» جوباسىنا 97 ادام تارتىلدى.

– بۇگىندە جاستار اراسىندا دا جۇمىسسىزدىق بەلەڭ الىپ بارا جاتقانى شىندىق. ويتكەنى ديپلومىن ءىس جۇزىندە پايدالانبايتىندار دا بار. وسى تۇستا وڭىردە جاستاردى جۇمىسپەن قامتۋ ماسەلەسى قالاي شەشىلىپ جاتىر؟

– قازىرگى تاڭدا 1385 جاس ازامات جۇمىسپەن قامتىلدى. ونىڭ ىشىندە521 ازامات تۇراقتى جۇمىس ورىندارىنا ورنالاستىرىلدى، جۇمىسپەن قامتۋ شارالارى ارقىلى قوعامدىق جۇمىستارعا 486، «جاستار پراكتيكاسى» جوباسىنا 96، الەۋمەتتىك جۇمىس ورىندارىنا 32، «العاشقى جۇمىس ورنى» جوباسىنا 73، «باستاۋ بيزنەس» جوباسىنا 177 جاس قامتىلدى.

– مۇمكىندىگى شەكتەۋلى ادامدارعا قاتىستى جۇمىسپەن قامتۋ ستاتيستيكاسى قانداي؟ قانشا ادام تۇراقتى جۇمىسپەن قامتىلىپ وتىر؟

– مۇمكىندىگى شەكتەۋلى ادامدارعا توقتالساق، ولاردىڭ اراسىنان 186 جۇمىسسىز ازامات قامتىلدى، ولاردىڭ 39-ى تۇراقتى جۇمىس ورىندارىنا جۇمىسقا ورنالاستىرىلدى.

ال 121ء-ى قوعامدىق جۇمىستارعا، ەكەۋى جاستار پراكتيكاسىنا، بىرەۋى «العاشقى جۇمىس ورنى» جوباسىنا، التاۋى «كۇمىس جاس» جوباسىنا، جەتى ازامات «باستاۋ بيزنەس» جوباسىنا باعىتتالدى.

اكىمدىكتىڭ قاۋلىسىمەن 2024 جىلى مۇگەدەكتىگى بار ادامداردى جۇمىسقا ورنالاستىرۋ ءۇشىن ۇيىمدارداعى جۇمىس ورىندارىنىڭ كۆوتالارى قىزمەتكەرلەردىڭ تىزىمدىك سانىنىڭ 2 پايىزىنان 4 پايىزىنا دەيىنگى مولشەردە بەلگىلەندى. وسى جوبا شەڭبەرىندە مۇمكىندىگى شەكتەۋلى 309 ازاماتتى، باس بوستاندىعىنان ايىرۋ ورىندارىنان 69 ازاماتتى، پروباسيا قىزمەتىندە ەسەپتە تۇرعان 136 ازاماتتى، جەتىم بالالاردى، اتا-اناسىنىڭ قامقورلىعىنسىز قالعان 12 ازاماتتى قامتۋ جوسپارلانعان.

2024 جىلدىڭ باسىنان باستاپ تۇراقتى جۇمىس ورىندارىنا مۇمكىندىگى شەۋتەۋلى 7 ازامات، باس بوستاندىعىنان ايىرۋ ورىندارىنان 3 ازامات، پروباسيا قىزمەتىندە ەسەپتە تۇرعان 8 ازامات جۇمىسقا ورنالاستىرىلدى.

– بۇدان بولەك وڭىردە وسى باعىتتا قانداي جۇمىستار قولعا الىندى؟

– قوسىمشا جوسپار بويىنشا 800 جۇمىسسىز ازامات قىسقا مەرزىمدى وقيدى. سونداي-اق، "باستاۋ بيزنەس" كاسىپكەرلىك نەگىزدەرىنە ساي 2340 جۇمىسسىز جانە ءوزىن-وزى جۇمىسپەن قامتىعان ازامات وقيدى. بۇگىنگى تاڭدا 361 ادام وسىنداي ءبىلىم الىپ، سەرتيفيكات الدى .

– حالىقتى ەڭبەكسۇيگىشتىككە باۋلىپ، كاسىپكە ىنتالانتىرۋدا مەملەكەت تاراپىنان قولداۋ بار ما؟ بۇل تۇستا قانداي جوبالاردى ايتا الاسىز؟

– ازاماتتارعا ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىشتىڭ 400 ەسە مولشەرىندە مەملەكەتتىك گرانت بەرىلەدى. بۇل جوبانى قازاقستاندىقتارعا جاڭا بيزنەستى باستاۋ ءارى دامىتۋ ءۇشىن قايتارىمسىز نەگىزدە بەرىلەتىن باستاپقى كاپيتال كوزى رەتىندە ايتۋعا بولادى.

گرانت ارقىلى بەرىلەتىن قاراجات حالىقتىڭ الەۋمەتتىك وسال توپتارىنا جاتاتىن ازاماتتارعا ءوز جەكە كاسىبىن ىسكە اسىرۋعا، ءوندىرىستى جولعا قويۋعا جانە دامىتۋعا، سول ارقىلى وزدەرىن تۇراقتى تابىسپەن قامتاماسىز ەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. وسىنداي جاڭا بيزنەس يدەيالاردى ىسكە اسىرۋعا 400 اەك (ياعني 1 476 800 تەڭگە) مولشەرىندە 260 ادامعا مەملەكەتتىك گرانت بەرۋ جوسپارلانعان.

– ال كاسىپ باستاعىسى كەلەتىندەرگە بەرىلەتىن شاعىن نەسيەنى الۋ ءۇشىن قانداي تالاپتار قويىلادى؟

– وڭىردە 2،5 پايىزبەن 35 جاسقا دەيىنگى 392 ازاماتقا شاعىن نەسيە بەرۋ جوسپارلانعان. ميكروكرەديتتەرگە قويىلاتىن باستى شارتتىڭ ءبىرى 21 جاستان 35 جاسقا دەيىنگى جاستا بولۋى جانە بۇل ءوز ءىسىن اشۋ نەمەسە كەڭەيتۋ ءۇشىن 5 جىلدان اسپايتىن مەرزىممەن جەكە كاسىپكەر رەتىندە تىركەلگەن جاعدايدا عانا بەرىلەدى. بۇل رەتتە ميكروكرەديت بويىنشا كونكۋرسقا قاتىسۋشىلاردىڭ جاسى "اگرارلىق كرەديتتىك كورپوراسيا" اق-عا وتىنىممەن جۇگىنگەن كەزەڭمەن ەسكەرىلەدى.

– ال جۇمىس ىزدەپ جۇرگەن جاستار قايدان اقپارات الا الادى؟ وقۋ بىتىرگەن تۇلەك قايدا جۇگىنسە بولادى؟

– جۇمىسپەن قامتۋ سالاسىندا مەملەكەتتەن قولداۋ الۋ ءۇشىن Enbek.kz - پلاتفورماسىنا (ەلەكتروندىق ەڭبەك بيرجاسى) تىركەلۋ قاجەت. بۇل پلاتفورمادا ازاماتتار جۇمىس تابا الادى نەمەسە بوس جۇمىس ورنى تۋرالى اقپارات جاريالاي الادى، سونىمەن قاتار، ەلەكتروندى ەڭبەك كەلىسىمشارتتارىن جاساي الادى. سونداي-اق، سۋبسيديالاناتىن جۇمىس ورىندارىنا ءوتىنىش بەرۋگە بولادى. «ەلەكتروندىق ەڭبەك بيرجاسى» ينتەرنەت-پورتالىندا 11801 جۇمىس ورنىنا 935 حابارلاندىرۋ جاريالانعان.

– ەڭبەك سالاسىنداعى ساياساتتى دامىتۋ ماقساتىندا جۇمىسسىزدىققا قاتىستى جارمەڭكەلەر وتكىزىلىپ تۇرا ما؟ بۇل ءىس-شارالار قانشالىق ءتيىمدى بولىپ وتىر؟

– بۇگىنگى تاڭدا الماتى وبلىسى بويىنشا بوس جۇمىس ورىندارىنا قاتىستى 92 جارمەڭكە وتكىزىلدى. جۇمىسسىز ازاماتتارعا 11393 بوس جۇمىس ورنى ۇسىنىلدى. جارمەڭكەدە 7366 ادام كەڭەس الدى، ونىڭ ىشىندە 945 ادام جۇمىسقا ورنالاستىرىلد. ناقتى ستاتيستيكاعا توقتالساق، تۇراقتى جۇمىس ورىندارىنا 2198 ادام، ۋاقىتشا جۇمىس ورىندارىنا 92 ازامات تارتىلدى. وڭىردە كەيىنگى ستاتيستيكا وسىنداي، الدا دا ماڭىزدى جوبالار ىسكە اسىرىلا بەرەدى. بۇل باعىتتا قوعامنىڭ ءارتۇرلى توبى قامتىلىپ جاتىر.