Qoǵamnyń ár múshesiniń jumyspen qamtamasyz etilýi – Prezıdent aıtqan «masyldyqqa» jol bermeýdegi negizgi kúsh. El azamattary ár salada naǵyz eńbek adamy bolǵan kezde Qazaqstannyń da ekonomıkasy, ál-aýqaty básekege qabiletti bola túsedi. Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev 2022 jyly Úkimettiń aldyna mańyzdy mindet qoıyp, halyqtyń ál-aýqatyn kóterý basty maqsat ekenin, soǵan oraı jumyspen qamtý máselesi birinshi kezekte turýy qajet ekenin málimdegen bolatyn. Sondyqtan halyqtyń tabysyn arttyrýdyń 2025 jylǵa deıingi baǵdarlamasyn iske asyrý tapsyryldy. Al bul baǵdarlamanyń negizgi maqsaty – halyqty jumyspen qamtý, jańa jumys oryndaryn ashý, turmys deńgeıin, tabysty kóterý. Bul shara Qazaqstannyń ár óńirinde belsendi túrde qolǵa alynyp, túrli jumystar atqarylyp jatyr. Osy oraıda Almaty oblysynyń jumyspen qamtýdy úılestirý jáne áleýmettik baǵdarlamalar basqarmasynyń «Almaty oblysy boıynsha eńbek mobıldigi ortalyǵy» komýnaldyq memlekettik mekemesiniń dırektory Abylaı Jumabekuly Zýaıdamen suhbattasyp, óńirde bul baǵytta qandaı jumystar qalaı qolǵa alynǵanyn suradyq.

– Keıingi jyldary óńirde qansha azamat jumyspen qamtyldy? Naqty statısıka keltire alasyz ba? Sonymen qatar, kóbine qaı baǵdarlamalar arqyly azamattar jumyspen qamtamasyz etilip otyr?

– Búgingi tańda «Kásipkerlikti damytýdyń 2021-2025 jyldarǵa arnalǵan ulttyq jobasy» baǵdarlamasy boıynsha Almaty oblysynda 13039 azamat ótinish bildirdi, onyń ishinde 10064 azamat jumyssyz retinde tirkelgen bolatyn.

2024 jyldyń basynan bastap jumyspen qamtýǵa járdemdesý sharalary nátıjesinde 12063 adamdy jumyspen qamtý josparlanǵan, sonyń ishinde qoǵamdyq jumystarǵa 8342 adamdy, áleýmettik jumys oryndaryna 598 adamdy, «Kúmis jas» jobasyna 1500 adamdy, «Alǵashqy jumys orny» jobasyna 575 adamdy, «Urpaqtar kelisimshart» jobasyna 40 adamdy, «Jastar praktıkasy» jobasyna 1008 jumyssyz azamatty tartý josparlandy.

– Bıyl jyl basynan bergi kórsetkish qandaı? Bul tusta da naqty statısıka keltire alasyz ba?

– Jyl basynan beri jumyspen qamtý sharalary arqyly 2671 azamat qamtyldy, onyń ishinde qoǵamdyq jumystarǵa 2 079, áleýmettik jumys oryndaryna 167, «Kúmis jas» jobasyna 253, «Alǵashqy jumys orny» jobasyna 75, «Urpaqtar kelisimsharty» jobasyna 40, «Jastar praktıkasy» jobasyna 97 adam tartyldy.

– Búginde jastar arasynda da jumyssyzdyq beleń alyp bara jatqany shyndyq. Óıtkeni dıplomyn is júzinde paıdalanbaıtyndar da bar. Osy tusta óńirde jastardy jumyspen qamtý máselesi qalaı sheshilip jatyr?

– Qazirgi tańda 1385 jas azamat jumyspen qamtyldy. Onyń ishinde521 azamat turaqty jumys oryndaryna ornalastyryldy, jumyspen qamtý sharalary arqyly qoǵamdyq jumystarǵa 486, «Jastar praktıkasy» jobasyna 96, áleýmettik jumys oryndaryna 32, «Alǵashqy jumys orny» jobasyna 73, «Bastaý bıznes» jobasyna 177 jas qamtyldy.

– Múmkindigi shekteýli adamdarǵa qatysty jumyspen qamtý statısıkasy qandaı? Qansha adam turaqty jumyspen qamtylyp otyr?

– Múmkindigi shekteýli adamdarǵa toqtalsaq, olardyń arasynan 186 jumyssyz azamat qamtyldy, olardyń 39-y turaqty jumys oryndaryna jumysqa ornalastyryldy.

Al 121-i qoǵamdyq jumystarǵa, ekeýi jastar praktıkasyna, bireýi «Alǵashqy jumys orny» jobasyna, altaýy «Kúmis jas» jobasyna, jeti azamat «Bastaý bıznes» jobasyna baǵyttaldy.

Ákimdiktiń qaýlysymen 2024 jyly múgedektigi bar adamdardy jumysqa ornalastyrý úshin uıymdardaǵy jumys oryndarynyń kvotalary qyzmetkerlerdiń tizimdik sanynyń 2 paıyzynan 4 paıyzyna deıingi mólsherde belgilendi. Osy joba sheńberinde múmkindigi shekteýli 309 azamatty, bas bostandyǵynan aıyrý oryndarynan 69 azamatty, probasıa qyzmetinde esepte turǵan 136 azamatty, jetim balalardy, ata-anasynyń qamqorlyǵynsyz qalǵan 12 azamatty qamtý josparlanǵan.

2024 jyldyń basynan bastap turaqty jumys oryndaryna múmkindigi sheýteýli 7 azamat, bas bostandyǵynan aıyrý oryndarynan 3 azamat, probasıa qyzmetinde esepte turǵan 8 azamat jumysqa ornalastyryldy.

– Budan bólek óńirde osy baǵytta qandaı jumystar qolǵa alyndy?

– Qosymsha jospar boıynsha 800 jumyssyz azamat qysqa merzimdi oqıdy. Sondaı-aq, "Bastaý bıznes" kásipkerlik negizderine saı 2340 jumyssyz jáne ózin-ózi jumyspen qamtyǵan azamat oqıdy. Búgingi tańda 361 adam osyndaı bilim alyp, sertıfıkat aldy .

– Halyqty eńbeksúıgishtikke baýlyp, kásipke yntalantyrýda memleket tarapynan qoldaý bar ma? Bul tusta qandaı jobalardy aıta alasyz?

– Azamattarǵa aılyq eseptik kórsetkishtiń 400 ese mólsherinde memlekettik grant beriledi. Bul jobany qazaqstandyqtarǵa jańa bıznesti bastaý ári damytý úshin qaıtarymsyz negizde beriletin bastapqy kapıtal kózi retinde aıtýǵa bolady.

Grant arqyly beriletin qarajat halyqtyń áleýmettik osal toptaryna jatatyn azamattarǵa óz jeke kásibin iske asyrýǵa, óndiristi jolǵa qoıýǵa jáne damytýǵa, sol arqyly ózderin turaqty tabyspen qamtamasyz etýge múmkindik beredi. Osyndaı jańa bıznes ıdeıalardy iske asyrýǵa 400 AEK (ıaǵnı 1 476 800 teńge) mólsherinde 260 adamǵa memlekettik grant berý josparlanǵan.

– Al kásip bastaǵysy keletinderge beriletin shaǵyn nesıeni alý úshin qandaı talaptar qoıylady?

– Óńirde 2,5 paıyzben 35 jasqa deıingi 392 azamatqa shaǵyn nesıe berý josparlanǵan. Mıkrokredıtterge qoıylatyn basty sharttyń biri 21 jastan 35 jasqa deıingi jasta bolýy jáne bul óz isin ashý nemese keńeıtý úshin 5 jyldan aspaıtyn merzimmen jeke kásipker retinde tirkelgen jaǵdaıda ǵana beriledi. Bul rette mıkrokredıt boıynsha konkýrsqa qatysýshylardyń jasy "Agrarlyq kredıttik korporasıa" AQ-ǵa ótinimmen júgingen kezeńmen eskeriledi.

– Al jumys izdep júrgen jastar qaıdan aqparat ala alady? Oqý bitirgen túlek qaıda júginse bolady?

– Jumyspen qamtý salasynda memleketten qoldaý alý úshin Enbek.kz - platformasyna (elektrondyq eńbek bırjasy) tirkelý qajet. Bul platformada azamattar jumys taba alady nemese bos jumys orny týraly aqparat jarıalaı alady, sonymen qatar, elektrondy eńbek kelisimsharttaryn jasaı alady. Sondaı-aq, sýbsıdıalanatyn jumys oryndaryna ótinish berýge bolady. «Elektrondyq eńbek bırjasy» ınternet-portalynda 11801 jumys ornyna 935 habarlandyrý jarıalanǵan.

– Eńbek salasyndaǵy saıasatty damytý maqsatynda jumyssyzdyqqa qatysty jármeńkeler ótkizilip tura ma? Bul is-sharalar qanshalyq tıimdi bolyp otyr?

– Búgingi tańda Almaty oblysy boıynsha bos jumys oryndaryna qatysty 92 jármeńke ótkizildi. Jumyssyz azamattarǵa 11393 bos jumys orny usynyldy. Jármeńkede 7366 adam keńes aldy, onyń ishinde 945 adam jumysqa ornalastyryld. Naqty statısıkaǵa toqtalsaq, turaqty jumys oryndaryna 2198 adam, ýaqytsha jumys oryndaryna 92 azamat tartyldy. Óńirde keıingi statısıka osyndaı, alda da mańyzdy jobalar iske asyryla beredi. Bul baǵytta qoǵamnyń ártúrli toby qamtylyp jatyr.