قازان ايىندا North Caspian Operating Company (NCOC) ينۆەستورلار كونسورسيۋمى 5 ملرد دوللاردى قۇرايتىن ەكولوگيالىق ايىپپۇل بويىنشا قازاقستان ۇكىمەتىمەن اراداعى كەلىسسوزدەردى قايتا جانداندىردى، دەپ جازادى Dalanews.kz.
ايتا كەتسەك، 2024 جىلدىڭ باسىندا قازاقستان ۇكىمەتى NCOC كونسورسيۋمىن كەن ورنىندا تىم كوپ كۇكىرت كولەمىن ساقتاعانى ءۇشىن 2،3 ترلن تەڭگە (سول كەزدە 5 5،1 ملرد دوللار) كولەمىندە ايىپپۇل تولەۋگە مىندەتتەدى. ساراپشىلار قازاقستان NCOC-تاعى ءوز ۇلەسىن ارتتىرۋ ءۇشىن وسىنداي امالعا بارىپ وتىر دەگەن پىكىردە. ال مۇناي سەكتورىنداعى ءىرى ينۆەستورلار بۇل ايىپپەن مۇلدە كەلىسپەي، ءتۇرلى ىقپال ەتۋ تەتىكتەرىن پايدالانىپ، ءتىپتى سوتقا دا شاعىمدانىپ كوردى. ودان ايتارلىقتاي ناتيجە شىقپاعان سوڭ ەندى ەندى ۇكىمەتپەن اراداعى كەلىسسوزدەردى قايتا جانداندىرۋعا نيەتتى.
NCOC كونسورسيۋمى 5 ملدر دوللار ايىپپۇل ورنىنا قازاقستان ۇكىمەتىنە نە ۇسىنىپ وتىر؟
"بۇل ايىپپۇل ورنىنا Eni، Shell، Exxon Mobil جانە TotalEnergies الەۋمەتتىك جوبالارعا 1 110 ملن دوللار كولەمىندە ينۆەستيسيا سالۋدى، "الەۋمەتتىك دامۋ" ارنايى قورىن قۇرۋدى، مەملەكەتكە سۇيىتىلعان گاز جەتكىزۋ بويىنشا جەڭىلدىكتەر جاساۋدى ۇسىنادى. وعان قوسا، قازاقستان ۇكىمەتىنە بولاشاقتا مۇناي كومپانيالارىنا قارسى وسىنداي تالاپتاردى بولدىرماس ءۇشىن ەكولوگيالىق زاڭناماعا وزگەرىستەر ەنگىزۋدى ۇسىنادى"، دەپ جازادى Bloomberg.
ال ق ر جوعارعى سوتى وسى اپتادا اتالعان ەكولوگيالىق داۋعا بايلانىستى الدىن الا قاۋلى شىعارۋى مۇمكىن دەگەن اقپارات تا بار.
مۇناي وندىرۋشىلەردىڭ قورشاعان ورتاعا كەلتىرگەن زيانى جايلى
ايتا كەتسەك، 2024 جىلدىڭ ناۋرىز ايىنىڭ باسىندا اتىراۋ وبلىسىنىڭ ەكولوگيا دەپارتامەنتى قورشاعان ورتاعا زيان كەلتىرگەن ءبىرقاتار زاڭبۇزۋشىلىقتاردى انىقتادى. سوعان سايكەس، NCOC كومپانياسىنا ەكولوگيالىق زاڭنامانى بۇزدى دەگەن ايىپ تاعىلدى. ولاردىڭ كەن ورنىندا ساقتاعان كۇكىرت كولەمى رۇقسات ەتىلگەن مولشەردەن ەكى ەسە اسىپ كەتكەنى ايتىلادى.
اتىراۋ وبلىسىنىڭ ەكولوگيا دەپارتامەنتى انىقتاعان زاڭبۇزۋشىلىقتار تىزبەگى مىنانداي:
- قالدىق سۋلاردى توعانعا ارنايى رۇقساتسىز اعىزعان.
- كۇكىرت بلوگىنداعى جۇمىستار كەزىندە زياندى شاڭدى وقشاۋلاۋ ءۇشىن گيدرو جابىندىنى قولدانۋ تۇرعىسىندا مەملەكەتتىك ساراپتاما تالاپتارى ساقتالماعان.
- ەكى تەرميالىق توتىقتىرۋ قوندىرعىسىندا سىناما الۋعا ارنالعان ارنايى قۇرىلعىلار (شتۋسەرلەر) بولماعان.
- جوبا اياسىندا قاراستىرىلعان امياكتى تازارتۋعا ارنالعان 14 قوسىمشا سۇزگى جەتكىزىلمەگەن.
- 2022 جىلدىڭ 3 تامىزىندا شيكى گازدىڭ ءبولىنىسى جانە ەكولوگيالىق رۇقساتسىز ونى جاعۋ سالدارىنان قورشاعان ورتاعا زيان كەلدى.
- لاستاۋشى زاتتاردىڭ شىعارىندىلارى بەلگىلەنگەن نورمالاردان اسىپ كەتكەن.
- "بولاشاق" مۇناي مەن گاز كەشەنى قوندىرعىسىن دايىنداۋ كەزىندە كۇكىرتتى ساقتاۋ الاڭدارىنا جەتكىزىلگەن كۇكىرت رۇقسات ەتىلگەن مولشەردەن ارتىق بولعان.
- گاز بەن وزگە دە حيميالىق سۇيىقتىقتار ساقتالاتىن باتىس ەسكەنە تەمىرجول كەشەنى ايماعىنداعى كۇكىرتسۋتەكتىڭ دەڭگەيى جوبالىق قۇجاتتاردا كورسەتىلگەن نورمادان اسىپ كەتكەن.
- قورشاعان ورتانى قورعاۋ بويىنشا جوسپارلانعان شارالاردى دۇرىس اتقارماۋ: 2020-2022 جىلدار ارالىعىندا مۇلدە اعاش وتىرعىزىلماعان.
قارسى تاراپتىڭ ارەكەتى
NCOC بۇل ايىپتارمەن كەلىسپەي، استانا قالاسىنىڭ مامانداندىرىلعان اۋدانارالىق اكىمشىلىك سوتىنا تالاپ-ارىزبەن جۇگىندى. كونسورسيۋم پروفيلاكتيكالىق باقىلاۋ/قاداعالاۋ اكتىسىن جانە زاڭبۇزۋشىلىقتاردى جويۋ تۋرالى نۇسقامانى جويۋدى سۇرادى، وسىلايشا تەكسەرۋ ناتيجەلەرىن جارامسىز دەپ تانۋدى كوزدەدى.
سۋديا نۇرلان اۋباكيروۆ NCOCء-تىڭ بۇل تالاپ-ارىزىن ءىشىنارا قاناعاتتاندىرىپ، 2022 جىلدىڭ 13 جەلتوقسانىندا بەرىلگەن زاڭبۇزۋشىلىقتاردى جويۋ تۋرالى نۇسقامانىڭ تەك ءۇش تارماعىنىڭ (3، 6 جانە 9 – رەداكتوردىڭ ەسكەرتپەسى) كۇشىن جويدى. قالعان جەتى تارماق وزگەرىسسىز قالدىرىلدى.
كوپ ۇزاماي Bloomberg كونسورسيۋمنىڭ قازاقستان سوتتارىنىڭ ەكولوگيالىق ايىپپۇل تولەۋ تۋرالى شەشىمىمەن كەلىسپەي، اربيتراجدىق سوتقا تالاپ ارىز بەرۋگە نيەتتى ەكەنىن حابارلادى.
ەستەرىڭىزگە سالا كەتەيىك، قازاقستان ۇكىمەتى ەلدەگى ەكى ءىرى مۇناي كەن ورنىن – قاشاعان (13 ميلليارد دوللار) جانە قاراشىعاناقتى (3،5 ميلليارد دوللار) يگەرىپ جاتقان كومپانيالارعا قارسى حالىقارالىق اربيتراجدىق سوتقا تالاپ-ارىز بەرگەن. مەملەكەت سوڭعى بىرنەشە جىلدا كەلتىرىلگەن ميللياردتاعان شىعىندى وتەۋدى تالاپ ەتۋدە. قاشاعان بويىنشا ىستەر 2010-2018 جىلداردى، ال قاراشىعاناق بويىنشا 2010-2019 جىلداردى قامتيدى. قازىرگى تاڭدا جەنيەۆا مەن ستوكگولمدە وسى نەگىزدە قوسىمشا سوت پروسەستەرى ءجۇرىپ جاتىر.
