تاياۋدا الماتىداعى ق ر پرەزيدەنتى مۇراعاتىنىڭ عيماراتىندا تاريحشى عالىم مامبەت قويگەلدى مەن قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتى ءارحيۆى حح عاسىرداعى ساياسي قۋعىن-سۇرگىن ماتەريالدارىن زەردەلەۋ ورتالىعىنىڭ باسشىسى – ساياسي عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور گۇلشات رامازان قىزى نۇرىمبەتوۆا «الاشوردا ءىسى» دەپ اتالاتىن 12 تومدىق زەرتتەۋ ەڭبەگىنىڭ العاشقى 6 تومىن جۋرناليستەرگە تانىستىردى.

ءوز كەزەگىندە گۇلشات رامازان قىزى 12 تومدىقتىڭ قالعان بولىگىنىڭ دە جاقىن ارادا جارىققا شىعاتىنىن ايتتى.

– الاش ارداقتىلارىن اقتاۋعا قاتىستى بۇعان دەيىن ءبىراز زەرتتەۋلەر جاريالاندى. جاڭادان شىققان كوپتومدىقتا بۇرىن حالىققا بەيمالىم بولىپ كەلگەن دەرەكتەردى جاريالاۋعا كۇش سالدىق. العاشقى 6 تومدىقتىڭ وزىندە بۇعان دەيىن ەش جەردە جاريالانباعان تىڭ دەرەكتەر مەن فوتوسۋرەتتەر كەزدەسەدى. ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن اقتاۋ جونىندەگى كوميسسيا مۇشەلەرىنىڭ جيناعان ماتەريالدارى سول كەزدەگى ساياسي احۋالدى ءدال سيپاتتايدى. ءبىز 12 تومدىقتا تەك الاش ارىستارىمەن عانا شەكتەلمەدىك، سونىمەن قاتار سول جىلدارى امىرشىل-اكىمشىل جۇيەنىڭ رەپرەسسياسىنا ۇشىراعان داۋلەتتى ادامدار مەن ءدىني قايراتكەرلەر تۋرالى تىڭ دەرەكتەردى دە جينادىق، – دەدى گۇلشات رامازان قىزى.

جىل باسىندا استانادا مەملەكەتتىك كەڭەسشى ەرلان قارين كوميسسيا مۇشەلەرىن جيناپ، ءۇش جىلدان استام ۋاقىت جۇرگىزىلگەن جۇمىستاردىڭ قورىتىندىسىن جاسادى. ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن تولىق اقتاۋ جونىندەگى كوميسسيا جۇمىسىنىڭ ارقاسىندا قازاقستانداعى رەپرەسسيا جىلدارىندا ورىن العان تاريحي ادىلەتسىزدىكتەردى قالپىنا كەلتىرىپ، ساياسي قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىراعان مىڭداعان ادامدى اقتادى. قازاقستاننىڭ ءار ايماعىندا قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىراعان تۇلعالار انىقتالىپ، ولاردىڭ ءتىزىمى جاسالدى. بۇل تىزىمدەر ارحيۆتىك دەرەكتەر نەگىزىندە قۇراستىرىلدى.

تاريحي زەرتتەۋلەر بارىسىندا كوپتەگەن ارحيۆتىك قۇجاتتار اشىلىپ، سول ارقىلى ساياسي قۋعىن-سۇرگىن وقيعالارى تۋرالى اقپارات ناقتىلاندى. كوميسسيانىڭ زەرتتەۋ ناتيجەلەرى بويىنشا زاڭسىز سوتتالعان ازاماتتار تولىقتاي اقتالىپ، ولاردىڭ قۇقىقتارى قالپىنا كەلتىرىلدى.

كەزدەسۋ بارىسىندا بەلگىلى تاريحشى مامبەت قويگەلدى الاشوردانىڭ قازاق جەرىندەگى العاشقى ۇلت-ازاتتىق قوزعالىس بولعانىن اتاپ ءوتتى:

– پاتشا وكىمەتى ۇلت-ازاتتىق ماسەلەسىن كوتەرگەن ازاماتتاردى ۇستاپ، تۇرمەگە جاۋىپ، قازاق جەرىندە مەملەكەت قۇرۋ ماسەلەسىن كۇن تارتىبىنەن تۇسىرۋگە تىرىستى. كەيىننەن كەڭەستىك يدەولوگتار دا الاش ارىستارىنىڭ سوڭىنا ءتۇسىپ، ولاردى قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىراتتى. ءبىز شىعارعان 12 تومدىق ەڭبەكتەن سول كەزدەگى ساياساتتىڭ قالاي جۇرگىزىلگەنىن تاريحي قۇجاتتار ارقىلى انىق كورۋگە بولادى. بۇل قۇجاتتاردىڭ رۋحاني كۇشى بار دەپ ەسەپتەيمىن.

كورشى مەملەكەتتەردە دە بۇل باعىتتا جۇمىستار جۇرگىزىلۋدە، ءبىراق قازاقستاندا باستالعان جۇمىستار اۋقىمى جاعىنان كەڭىرەك. مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ كوميسسيا قۇرىپ، بۇل ءىستى مەملەكەتتىك دەڭگەيدە جۇرگىزۋگە مۇمكىندىك بەرگەنىنە تاريحشىلار ءدان ريزا. سونداي-اق، كوميسسيا جۇمىسىنا ءتوراعالىق ەتكەن ەرلان ءقاريننىڭ دە ەڭبەگى زور ەكەنىن ايتا كەتكەن ءجون. الاش ارىستارىنىڭ اسىل ارماندارى بىزگە كۇش-قۋات بەرەدى دەپ سەنەمىن.

ەلىمىز ءۇشىن قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن تولىق اقتاۋ ماقساتىندا الداعى ۋاقىتتا دا تاريحي زەرتتەۋلەر جۇرگىزۋ ماڭىزدى بولىپ قالا بەرەدى. كوميسسيانىڭ جۇمىسى توتاليتارلىق كەزەڭنىڭ زارداپتارىن جويۋعا باعىتتالعان ماڭىزدى قادام بولدى.