Бұл мәселе осы уақытқа дейін Үкімет отырысында да көтеріліп үлгерді. Премьер-Министр Олжас Бектенов келе салып, өңірлердегі су тасқыны кезеңіне дайындық барысын сынға алды. Мұнысы бекер де емес еді. Өйткені, қыста жауған қалың қар мен жаңбыр су басу ықтималдығын арттыра түседі. Ал су тасқынына дайындық тек қағаз жүзінде қалып отыр. Су жаңа министр осыны жөнге салып, тезге келтіруі тиіс, – деп хабарлайды Dalanews.kz ҚР Төтенше жағдай министрлігінің баспасөз қызметіне сілтеме жасап.
Рас, министрлік жыл сайын «Көктем» республикалық командалық-штабтық оқу-жаттығуы аясында су тасқыны кезеңіне дайындықты тексереді. Қазірдің өзінде барлық өңірлердегі әкімдіктер су тасқынына толық дайын екендіктерін хабарлап жатыр. Алайда, күні ертең-ақ зардап шеккен адамдардың жан даусын, су басқан ғимараттар мен инфрақұрылымдарды көреміз. Жылдағы ахуал осы. Демек, бұл жаттығулардың формальды түрде орындалатынын, дайындық тек қағаз жүзінде қалатынын білдіреді. Премьер-Министрдің пайымынша, бізге тиімді шаралар қажет.
Енді аймақтарға шолу жасап көрсек, жақында ғана Жамбыл облысы әкімінің баспасөз қызметі өңірде су тасқынына дайындық 5 қаңтардан басталып кеткенін мәлімдеді. Одан кейін облыстық төтенше жағдайлар департаменті басшысының орынбасары Руслан Орынбеков су тасқыны бола қалған жағдайда 397 бірлік техника, 112 су сорғыш техника, 10 қайық және 4 мотор сақадай сай екенін жариялады.
10 ақпаннан бастап облыста су тасқынына қарсы құбылыстардың алдын алу және жою бойынша практикалық іс-шаралар жүргізіле бастаған. Тараз қаласының орталық алаңында төтенше жағдайлар жасағының көктемгі кезеңге дайындығын тексеру жұмыстары жүргізілді. Онда бұрғылау сынағы өткізілді.
Оқу-жаттығуға барлығы 783 адам мен 249 техника жұмылдырылған. Жамбыл облысы Төтенше жағдайлар департаментінің мәліметінше, «Көктем-2024» республикалық командалық-штабтық оқу-жаттығуы аясында облыстың барлық аудандарында арнайы тактикалық оқу-жаттығулар өтуде.
Аймақ басшысы сел қаупі бар елді мекендерде қажетті резервтерді құруды және жағдайды бақылайтын, ауа райы кенеттен жылынған жағдайда шаралар қабылдайтын мобильді топтар жасақтауды тапсырды. Сонымен бірге, Жамбыл облысында 42 елді мекенде су тасқыны кезінде болуы мүмкін су басу қаупі бар.
Ал Павлодар облысында су басу қаупін азайту жұмыстары жүргізіліп жатыр. 12 қаңтарда облыстық Төтенше жағдайлар департаменті аймақтағы су басу қаупі бар аудандардың бірі Баянауыл екенін хабарлады. Тәуекел аймағында 17 елді мекен бар. Оларға көктемде басты қауіп Ащысу, Айдос, Бала-Шідерті, Қарасу өзендері арқылы келеді.
Су басу қаупін азайту үшін 2023 жылы Баянауыл ауданындағы сағалық суару жүйесін қалпына келтіру жұмыстары басталды. Жаңатілек, Сәтбаев, Ұзынбұлақ және Жаңажол сияқты төрт ауылдық округте жұмыс 6,7 мың гектар аумақта жүргізілуде.
«Жұмыс бөгеттер үшін топырақты төсеу және шлюз реттегіштерін орнатудан тұрады. Жұмыстарды орындау үшін республикалық бюджеттен 5 миллиард теңгеге жуық қаражат қажет», деді сол кезде Павлодар облысының Төтенше жағдайлар департаменті. Дегенмен, 20 қаңтарда Павлодар облысының басшысы аудандардағы әріптестерінің жұмысын сәтсіз деп атады. Қар тазалаудың төмен қарқыны Павлодар, Железин, Май, Успен, Ертіс аудандарында және Аққұла өңірінде байқалады.
«Бұл - жергілікті әкімдердің жұмысындағы үлкен олқылық. Жыл сайын ақпан айында қарды уақытылы шығару мәселесі өткір қойылады. Екі аптаның ішінде шалғай ауылдардағы қарды шығаруды тапсырамын», — деді облыс әкімі Асайн Байханов. Ол 1 наурызға дейін республикалық және облыстық маңызы бар жолдардағы су өткізгіш құбырларды тазалау шараларын қабылдауды да міндеттеген. Ал оның қай деңгейде орындалғанын көктемде көреміз.
Сондай-ақ, әкімдіктің хабарлауынша, ықтимал су тасқыны кезінде техникалар, су көліктері мен мотопомпалар дайындалған. Су тасқыны кезеңіне дайындық аясында Май ауданы Қаратерек ауылыындағы Ертіс өзенінің арнасын және Ақтоғай ауданындағы Сілеті өзенінің арнасын тазарту және жағалауды бекіту жұмыстары жүргізілді. Қалқаман-Баянауыл-Үміткер-Ботақара жолындағы екі көпірдің құрылысы аяқталуда. Дегенмен, Ақтоғай өңірінде күн күрт жылынып, Шілікті ауылына жақын жерде еріген судың көп жиналуы мүмкін деген қауіп бар.
Қостанай қаласының Төтенше жағдайлар департаменті су тасқыны кезінде қалада тәулік бойы жұмыс істейтін екі бақылау-өлшеу бекеті жұмыс істейтінін жария етті. Осы кезеңге 197 бірлік техника әзір тұр. Су тасқыны аймағынан көшірілуі мүмкін тұрғындарды азық-түлікпен қамтамасыз ету үшін 3500 адамға азық-түлікке меморандумдар жасалды. Сонымен қатар, департамент жалпы құны 227 млн теңгені құрайтын 35 дауыстық хабарландыру жүйесін орнату қажеттілігін мәлімдеді.
Биылғы жылы топырақтың ылғалдылығы 158 мм болды, ал норма - 112 мм. Коммуналдық қызмет мамандары осы жылы 421,2 мың текше метр қарды көбірек шығарса, өткен жылы бұл көрсеткіш 127,5 мың текше метрді құраған.
Қостанай қаласының Төтенше жағдайлар департаменті су тасқыны қаупі аймағындағы әр аудан бойынша су тасқынынан сақтану үшін өз жоспарлары бар екенін де хабарлады. Су арналары қоқыстан, қардан, құрғақ өсімдіктерден тазартылып, нөсер суы жүйесі салынады деп күтілуде.
Су тасқыны аймағында барлығы 1500-ге жуық тұрғыны бар шамамен 421 тұрғын үй бар.
Солтүстік Қазақстан облысына келсек, онда су тасқынына дайындық барысы қаңтар айының соңында талқылана бастады. 23 қаңтарда өткен әкімдік отырысында тасқыннан өтудің түрлі нұсқалары қаралды.
Төтенше жағдайлар департаментінің басшысы Ерік Сарыбаев бұрыннан бар жағалауларды нығайтып, егіс алқаптарын қаралау жұмыстарын белсенді түрде жүргізу қажеттігін алға тартты. Су тасқыны орын алған жағдайда бақылау бекеттерін орнату арқылы өзендердің толып кетуін қадағалап, тұрғындар мен ауылшаруашылық жануарларын орналастыратын орындарды анықтауға кеңес берді. Ерік Сарыбаевтың айтуынша, су басқан 87 елді мекен тіркелген.
Төтенше жағдайлар департаментінің мәліметінше, Солтүстік Қазақстан облысының құтқарушыларында халықты тасымалдау және эвакуациялау үшін 10 рельефтік техника, алты батпақтан шығуға арналған көлік, 7 жүзу құрылғысы, 82 мотопомпа, 370 су өткізбейтін костюмдер және 21 шатыр бар. сыйымдылығы 400-ден астам адам бар. Бұл ретте өзен деңгейінің көтерілу қаупі облыстың төрт ауданы мен Петропавл қаласында байқалды. Өткен жылы Ғ.Мүсірепов ауданындағы Тахтаброд ауылы мен Петропавлда күрделі жағдай қалыптасты. Жұмысшылар ауылы мен Солнечный шағын ауданындағы аулаларды су басқан.
1 ақпанда «Қазгидромет» РМК Солтүстік Қазақстан облысы бойынша филиалы облысты су тасқынының таралу қаупінің жоғарылау аймағына қосты. «Қазгидромет» РМК мәліметі бойынша, Есіл өзені бойындағы көктемгі су тасқынының алдын ала күтілетін көлемі (Сергеевское су қоймасына құятын ағын) 1,1-ден 1,7 млрд текше метрге дейін жеткен, ал норма бойынша шамамен 1,3 млрд текше метр болуы керек.
Ақмола облысында да құтқарушылар су тасқынына дайындық үстінде. 10 ақпанда ғана Ақмола облысының Аршалы ауданында төтенше жағдайлар жөніндегі облыстық комиссияның кезектен тыс отырысы өтті. Отырыс «Көктем-2024» өңірлік басқару комитеті аясында төтенше жағдайлар, су ресурстары және ирригация министрлерінің, Ақмола облысы мен Астана қаласы әкімдерінің, Есіл бассейндік инспекциясы басшыларының және облыс әкімінің қатысуымен өтті. «Қазсушарз» РМК, Аршалы және Целиноград аудандарының әкімдіктері де осы басқосудан табылды. Іс-шара аясында жедел әрекет ету тобын тексеру, су тасқынына қарсы практикалық іс-шаралар, су тасқынына қарсы аумақтарға экскурсия жүргізілді.
Төтенше жағдайлар министрлігінің мәліметінше, Аршалы өңірінде көктемгі су басу қаупі бар тоғыз елді мекен анықталған.
Қарағанды облысында су тасқыны кезеңіне дайындық енді ғана басталды. 11 ақпанда облыстық төтенше жағдайлар департаменті өңірдегі гидрометеорологиялық жағдайдың тұрақты екенін мәлімдеді. Ағымдағы жылы 150 авариялық-құтқару бекеті, су тасқыны қаупі бар 139 автомобиль және темір жол учаскесі, 250 су шаруашылығы нысаны бақылауға алынған. 3700 тоннадан астам жанар-жағармай, 170 тонна азық-түлік, 51800 тонна инертті материал және 100 мыңға жуық қап контейнерлері дайындалды. Тұрғындарды эвакуациялауға 235 пункт әзірленді.
Осы ретте облыстық төтенше жағдайлар департаментінің басшысы Мұрат Қатпанов өткен жылы өңірлерде 3 өрт сөндіру бекеті ұйымдастырылғанын еске салды. 2024-2025 жылдарға тағы 15 лауазым ашу жоспарлануда, оның 6-уы Осакаров ауданында болады. Сондай-ақ биылғы жылы олар автопаркті 19 вагонға кеңейтуді жоспарлап отыр. 15 ақпаннан бастап департамент қызметкерлері су басу қаупі бар елді мекендерді аралап өтуді жоспарлаған. Ақпан айының үшінші онкүндігінде Нұра және Шерубай-Нұра бассейндері бойымен қар өлшейтін екінші айналма жол жоспарланды.
«Қазгидромет» РМК мәліметінше, Нұра, Шерубай-Нұра және Тоқырау өзендерінің бассейндерінде қардағы су қоры орташа көпжылдық мәндер шегінде, бірақ өткен жылғы көрсеткіштерден 25-тен 60 пайызға жоғары. Топырақтың күзгі ылғалдылығы нормадан жоғары байқалады: Нұра өзені алабында – 49 мм, Шерубай-Нұра өзені алабында – 48 мм, Тоқыраут өзені бассейнінде нормадан 5 есе артық.
Шығыс Қазақстан облысында жергілікті атқарушы органдар ақпан айының басында үйлерді су басу қаупінің алдын алуға жұмылдырылды. Риддер әкімдігі мен төтенше жағдайлар қызметкерлері су қоймасының жағдайын бақылап отырды. 11 ақпанға қараған түні құтқарушылар мен қала әкімдігі су басу қаупіне жедел ден қойып, Өскемен қаласындағы Ахмирово кентіндегі тұрғын үйден еріген суды бұрып жіберді.
Катонқарағай ауданы Алтынбел ауылында таудан су Жақсылықов, Малдыбаев, Ноғайбай көшелеріндегі 10 тұрғын үйдің ауласына жеткен. ШҚО ақпарат орталығының мәліметінше, жағдай жергілікті атқарушы органдар мен облыс әкімдігінің тұрақты бақылауында. Риддер, Өскемен, Зайсан және Катонқарағай ауданындағы үйлердің тұрғындарын су басу қаупі төніп тұр.
Су жаңа Төтенше жағдайлар министрі Шыңғыс Әрінов Қазақстанның су тасқыны салдарынан су басу қаупі бар 10 аймағын атады. Министрдің сөзіне қарағанда, қазіргі таңда ел бойынша су тасқыны жағдайы салыстырмалы түрде тұрақты. Алайда, Қазгидрометтің алдын ала болжамы бойынша, ақпан мен наурыз айының аяғында республиканың оңтүстік-шығыс, солтүстік және орталық бөлігінде тәуліктік айлық нормада көп жауын-шашын болуы мүмкін.
