2025 жылдың қаңтар-наурыз айларында банк секторы экономика субъектілеріне жалпы сомасы 8,4 трлн теңгеге жаңа кредиттер берді, бұл - өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 532 млрд теңгеге немесе 6,7% - ға артық (7,9 трлн теңге) көлем. Ақша-несие саясатының қатаюына қарамастан, несие беру корпоративтік (+4,7%) және бөлшек сауда сегменттерінде (+8,8%) жеделдеуі байқалды, деп хабарлайды Dalanews.kz.
"2025 жылдың бірінші тоқсанында банк секторының кредиттік портфелінің өсімі жүйе активтерінің жалпы өсімінен (+0,7%) айтарлықтай озып, +2,4% -ды құрады. Өсім барлық негізгі несиелендіру бағыттарын қамтыды. Осыған қарамастан, портфельдердің өсім динамикасы 2024 жылдың ұқсас кезеңімен салыстырғанда бәсеңдеу болып шықты. Бұл жоғары базалық мөлшерлеме жағдайында ұзақ мерзімге несие алудың экономикалық тиімсіздігі және ірі инвестициялық жобаларды іске асыру мерзімдерін кейінге шегеру ықтималдылығы, ақша-несие саясатының қатаңдату салдарынан қысқа мерзімді қарыздардың басым болуына, бөлшек сегменттегі қанықтылық және жиынтық сұраныстың бәсеңдеуінің байқалуымен (атап айтқанда, бөлшек сауданың жылдық көлемінің 4,8%-ға дейін баяулауы) байланысты", - дейді Қазақстан қаржыгерлері қауымдастығы.
Қауымдастық сарапшыларының пікірінше, несиелік өнімдерге деген сұраныстың одан ары қарайғы динамикасы жоғары ставкаларға, ұлттық валюта бағамының құбылмалылығының күшеюіне, мұнай бағасының құлдырауына және сауда-саттық шиеленістеріне байланысты сыртқы экономикалық дүдамал жағдайдың созыла түсуінен қысымға ұшырауы мүмкін.
"Ұсыныс тарапынан ең төменгі резервтер бойынша талаптарды арттыру, салық жүктемесіндегі өзгерістер және макропруденциалдық саясатты қатаңдату бойынша қоғамда талқыланып жатқан бастамалар елеулі тәуекелдерге ұшырайды. Осы факторлардың жиынтығы несиелендіру көлемінің төмендеуіне әкеліп соғуы да мүмкін. Осы жағынан алғанда, экономикадағы жиынтық сұранысты тежей отырып, ұлғайту, банк секторының экономикалық өсім мен құрылымдық әртараптандыру процесіндегі үлесінің күрт қысқаруы салдарынан Мемлекет басшысының несиелендіруді ұлғайту жөніндегі алға қойған мақсатының орындалмау қаупі бар", - дейді олар.
Кәсіпкерлерге қарыз берудегі негізгі өсім шағын бизнес субъектілері (73% өсім) қамтмды, бұл олардың іскерлік белсенділігінің артуына, жеңілдетілген қаржыландыру құралдарына ие болу мен актив көлемдерінің кеңеюіне байланысты, әсіресе өңдеу өнеркәсібінде (негізгі өсім азық-түлік өндірісіне тиесілі). Сондай-ақ ағымдағы пайыздық мөлшерлемелер деңгейінде ұзақ мерзімді несиелеудің тартымдылығының төмендеуі жағдайында банктердің назары қарыз алушылардың неғұрлым әртараптандырылған және жылдам іске қосылатын бизнес-жобаларына қарай ойысқан.
Қарыздардың қысқа сипаттамасы мен 2024 жылдың соңында берілген несиелерді тезірек өтеу корпоративтік портфельдің маусымдық жағдайда шамалы төмендеуіне әкеліп соқты (-1,0%). Бөлшек кредиттер беруде барлық өсім автонесиелендіруді қоса алғанда, тұтынушылық қарыздарға тиесілі. Айта кетейік, елімізде жаңа автокөліктерді сату қаржы реттеушісінің оларды беру шарттарын оңтайландыру аясында 18,8% - ға өсті. Алайда, бөлшек портфель өсімі ақша-несие саясатын одан әрі қатаңдату, жаңа клиенттік базаның өсуінің едәуір баяулауы (3м24 үшін 127 мыңға қарсы 41 мыңға дейін) және қарыз алушылардың жекелеген санаттарындағы кредиттік қанықтылық аясында баяулады (3М24 үшін 5,1% - дан 3,5% - ға дейін).Базалық мөлшерлеменің өсуінен кейін несиелер мен депозиттер бойынша баға шарттары барлық сегменттерде қалыпты өсімді көрсетті, әрине жеңілдетілген мемлекеттік бағдарламалар шешуші рөл атқаратын ипотекалық несиелендіруді қоспағанда.
Нәтижесінде активтердің кірістілігі мен қорландыру құны өсімді көрсетті. Кірістердің ұлғаюымен капиталдандырумен қатар салыстырмалы түрде 35,9% - ға КТС төлеу бойынша шығыстар едәуір байқалды — 89,4-тен 121,5 млрд теңгеге дейін. Республикалық бюджеттегі КТС төлемі бойынша ЕДБ-ның барлық түсімдердегі үлесі 11,2% - дан 11,9% - ға дейін өсті.
