"Еуразиялық мониторинг" талдамалық зерттеулер орталығының директоры Әлібек Тәжібаев өз пікірін білдірді 18 маусымда Киевте қазақстандық журналист Айдос Садықовтың өміріне қастандық жасалды, ол жұбайымен бірге Украинада 2014 жылдан бері босқындар мәртебесінде тұрады. Бұл оқиға қоғамда үлкен резонанс тудырды және осы қылмыстық әрекеттің ықтимал себептері мен ұйымдастырушыларын мұқият талдауды қажет етеді.
Өз талдауын "Еуразиялық мониторинг" талдамалық зерттеулер орталығының директоры Әлібек Тәжібаев ұсынды, деп хабарлайды Azattyq Rýhy. Айдос Садықов өзінің белсенді қоғамдық ұстанымымен және Қазақстанның саяси және қоғамдық өмірінің түрлі аспектілерін қозғайтын сыни жарияланымдарымен танымал.
Соңғы жылдары ол өзінің талдауы мен ашық сөз сөйлеуінің арқасында қазақстандық ғана емес, халықаралық БАҚ-тың да назарына айналды. 18 маусымда Айдос Садықов жұбайы Натальямен бірге көлігінде болған кезде, белгісіз адам олардың көлігіне мылтықпен келіп, журналистке оқ жаудырып, содан кейін қашып кеткен. Айдос Садықов ауруханаға ауыр жағдайда жеткізілді.
Киев прокуратурасы қасақана кісі өлтіруге оқталу фактісі бойынша сотқа дейінгі тергеуді бастады. Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев су тасқынына қарсы іс-шараларға белсенді қатысқан азаматтарды салтанатты марапаттау кезінде Айдос Садықовқа жасалған шабуыл туралы түсініктеме берді. Тоқаев барлық қақтығыстар мен келіспеушіліктерді құқықтық саладағы және халықаралық нормаларға сәйкес шешу қажеттігін атап өтті.
Ол дипломатиялық ведомстволар мен құқық қорғау органдарына осы ауыр оқиға бойынша ресми сауалдар жіберуді тапсырды және қазақстандық ресми органдардың тергеуге жәрдемдесуге дайын екендігін білдірді. Айдос Садықовтың өміріне қастандық жасау кімге тиімді болуы мүмкін? Садықов қуғынға ұшырағанына қарамастан, оны сынау мен әшкерелеу Қазақстанның ішкі құрылымдарының беделі мен мүдделеріне елеулі нұқсан келтіруі мүмкін.
Ақпараттық өрісте саяси элитаның немесе күш құрылымдарының өкілдері оның ықпалына нұқсан келтіру және сыни материалдар ағынын бәсеңдету үшін осындай белсенді сыншыны жоюға мүдделі болуы мүмкін ықтимал модель белсенді түрде таралуда. Мұндай ұстаным, анализдің контекстін және ақпараттық аналитиканың басқа да негізгі құралдарын қолдана отырып, мұқият қараған кезде, ешқандай сынға төтеп бере алмайды. Мұндай хабарламалар кері әсер етеді және этика мен адамзаттың қарапайым нормаларын бұзатын қазақстандық қоғамды дистабилизациялау мақсатында Айдос Сыздықовтың отбасы трагедиясындағы қулық әрекеттерді ашық қолданады.
Қазақстандық олигархат пен ірі қаржы құрылымдары өздерінің бизнес мүдделеріне немесе беделіне қауіп төндіретін сыншылардың үнсіздігіне көбірек қызығушылық танытуы мүмкін. Садықов, барлық жағынан, қаржы ағындары мен сыбайлас жемқорлық схемаларын сәтті зерттеді, бұл оны мәртебесін сақтап қалғысы келетіндер үшін және қоғамдық айыптаудан аулақ болғысы келетіндер үшін мақсат ете алады. Садықов "Бәсе" порталындағы жарияланымдарында сынға алған материалдардың кейіпкерлері де қастандықты ұйымдастыруға түрткі болуы мүмкін. Садықовтың жарияланымдары көбінесе нақты адамдарға әсер етті, бұл олардың журналистке қатысты түбегейлі шаралар қолдануына түрткі болуы мүмкін. Сондай-ақ, "Бәсенің" өзін бопсалау мүмкіндігін жоққа шығаруға болмайды. Садықов белсенді сыншы бола отырып, басылымды немесе оның авторларын олардың үнін өшіру немесе жарияланымдарының желісін өзгерту үшін бопсалауға тырысқандарға қауіп төндіруі мүмкін. Қастандық жеке дұшпандықтардың немесе Садықов қатысқан кәсіби қақтығыстардың нәтижесі болуы мүмкін. Журналист қоғам қайраткері және медиа тұлға ретінде әрекет ете отырып, оның өміріне үлкен қауіп төндіруі мүмкін әртүрлі жеке қақтығыстарға тап болады.
Жоғарыда келтірілген мотивтерді талдай отырып, Айдос Садықовтың өміріне жасалған қастандық кездейсоқ емес және терең саяси және әлеуметтік мәнге ие деген қорытынды жасауға болады. Бұл оқиғаны тергеу осы қылмыстың шынайы ұйымдастырушылары мен орындаушыларын анықтау үшін мұқият және тәуелсіз жүргізілуі маңызды.
Бұл жәбірленушіге қатысты әділеттілік мәселесі ғана емес, сонымен қатар қазіргі қоғамдағы сөз бостандығын қорғау сәті.
