Qazirgi álemde «jańa etıka» uǵymy kúsheıip keledi. Ol — tózimdilik, teń quqyqtylyq jáne ártúrlilikti qabyldaý qaǵıdattaryna negizdelgen. Sol ustanymdardyń mańyzdy bóligi — ınklúzıa, ıaǵnı qoǵamnan shet qalǵan adamdardy áleýmettik ómirge tolyqtaı tartý úderisi, dep habarlaıdy Dalanews.kz
«Inklúzıa» sózi latynnyń includo — «qosý», «engizý» degen maǵynany bildiredi. Bul uǵym kóbinese erekshe bilim berýdi qajet etetin nemese densaýlyǵynda shekteýi bar adamdardy qoǵam ómirine tartýmen baılanysty aıtylady. Biraq qazirgi zamanǵy túsinikte ınklúzıanyń aıasy áldeqaıda keńeıdi — ol jynystyq, etnıkalyq, áleýmettik jáne mádenı teńdikti de qamtıdy.
Inklúzıa – qaıyrymdylyq emes, qoǵamnyń órkenıetti damý satysyna ótýiniń tabıǵı talaby. Iaǵnı adamdy qoǵamǵa beıimdeý emes, qoǵamdy adamǵa beıimdeý. Osy oraıda, kórý qabileti shekteýli jandarǵa durys kómektesý joldaryn usynýdy jón kórdik.
Kóptegen adamdar kóshede nemese qoǵamdyq kólikte kózi kórmeıtin adamdy kórip, kómekteskisi kelgenimen, qalaı durys áreket etý kerektigin bilmeı, yńǵaısyzdanyp turady. Shyn máninde, arnaıy daıyndyqtyń qajeti joq — bastysy ádep pen syılastyq.
Kórý qabileti shekteýli adam da — siz ben biz sekildi tolyqqandy qoǵam múshesi. Sondyqtan eń mańyzdysy — onymen teń dárejede qarym-qatynas jasaý.
Kómektiń qarapaıym ári durys tártibi
Eger siz kórý qabileti shekteýli adamǵa kómekteskińiz kelse, kelesi qarapaıym qadamdardy oryndańyz:
-
Jaqyndap, amandasyńyz. Aldymen ózińizdi tanystyryńyz jáne kómektesýge ruqsat surańyz.
-
Ruqsatsyz ustamańyz. Kútpegen janasý adamdy shoshytyp jiberýi múmkin. Aldymen «Sizge kómektesýge bola ma?» dep surańyz.
-
Kelisim alsańyz — jeńil janasyp baǵyttańyz.. Eń yńǵaıly tásil — adamnyń sizdiń shyntaǵyńyzdan ustaýy. Bul onyń qozǵalysyn baqylaýǵa jáne kedergilerdi sezýge múmkindik beredi.
-
Jol boıy baǵyt berińiz. Baspaldaq, bordúr nemese burylystar týraly aldyn ala eskertińiz. Mysaly, «úsh baspaldaq joǵary attaımyz» nemese «solǵa burylamyz».
-
Kómegińiz qajet emes bolsa — qurmetpen qabyldańyz. Kórý qabileti shekteýli adamdardyń kóbi óz betinshe qozǵala alady. Eger adam kómekten bas tartsa, qysym jasamańyz.
-
Qoshtasqanda mindetti túrde aıtyńyz. Siz ketip bara jatqanyńyzdy eskertpeseńiz, adam sizdiń áli janynda tur dep oılap qalýy múmkin.
Ne isteýge bolmaıdy?
-
Adamdy qatty ustamańyz jáne ruqsatsyz súıremeńiz.
-
«Kóziń kórmeıdi ǵoı», «múmkin emes shyǵar» degen qatqyl eskertpeler aıtpańyz.
-
Eger janynda ıt-qamqorshysy bolsa, onymen sóılespeńiz jáne sıpamańyz. Ol — jumys ústinde.
-
Adamdy tastap keter aldynda mindetti túrde «Men kettim, jolyńyz bolsyn» dep aıtyńyz.
