قازىرگى الەمدە «جاڭا ەتيكا» ۇعىمى كۇشەيىپ كەلەدى. ول — توزىمدىلىك، تەڭ قۇقىقتىلىق جانە ارتۇرلىلىكتى قابىلداۋ قاعيداتتارىنا نەگىزدەلگەن. سول ۇستانىمداردىڭ ماڭىزدى بولىگى — ينكليۋزيا، ياعني قوعامنان شەت قالعان ادامداردى الەۋمەتتىك ومىرگە تولىقتاي تارتۋ ۇدەرىسى، دەپ حابارلايدى Dalanews.kz
«ينكليۋزيا» ءسوزى لاتىننىڭ includo — «قوسۋ»، «ەنگىزۋ» دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى. بۇل ۇعىم كوبىنەسە ەرەكشە ءبىلىم بەرۋدى قاجەت ەتەتىن نەمەسە دەنساۋلىعىندا شەكتەۋى بار ادامداردى قوعام ومىرىنە تارتۋمەن بايلانىستى ايتىلادى. ءبىراق قازىرگى زامانعى تۇسىنىكتە ينكليۋزيانىڭ اياسى الدەقايدا كەڭەيدى — ول جىنىستىق، ەتنيكالىق، الەۋمەتتىك جانە مادەني تەڭدىكتى دە قامتيدى.
ينكليۋزيا – قايىرىمدىلىق ەمەس، قوعامنىڭ وركەنيەتتى دامۋ ساتىسىنا ءوتۋىنىڭ تابيعي تالابى. ياعني ادامدى قوعامعا بەيىمدەۋ ەمەس، قوعامدى ادامعا بەيىمدەۋ. وسى ورايدا، كورۋ قابىلەتى شەكتەۋلى جاندارعا دۇرىس كومەكتەسۋ جولدارىن ۇسىنۋدى ءجون كوردىك.
كوپتەگەن ادامدار كوشەدە نەمەسە قوعامدىق كولىكتە كوزى كورمەيتىن ادامدى كورىپ، كومەكتەسكىسى كەلگەنىمەن، قالاي دۇرىس ارەكەت ەتۋ كەرەكتىگىن بىلمەي، ىڭعايسىزدانىپ تۇرادى. شىن مانىندە، ارنايى دايىندىقتىڭ قاجەتى جوق — باستىسى ادەپ پەن سىيلاستىق.
كورۋ قابىلەتى شەكتەۋلى ادام دا — ءسىز بەن ءبىز سەكىلدى تولىققاندى قوعام مۇشەسى. سوندىقتان ەڭ ماڭىزدىسى — ونىمەن تەڭ دارەجەدە قارىم-قاتىناس جاساۋ.
كومەكتىڭ قاراپايىم ءارى دۇرىس ءتارتىبى
ەگەر ءسىز كورۋ قابىلەتى شەكتەۋلى ادامعا كومەكتەسكىڭىز كەلسە، كەلەسى قاراپايىم قادامداردى ورىنداڭىز:
-
جاقىنداپ، امانداسىڭىز. الدىمەن ءوزىڭىزدى تانىستىرىڭىز جانە كومەكتەسۋگە رۇقسات سۇراڭىز.
-
رۇقساتسىز ۇستاماڭىز. كۇتپەگەن جاناسۋ ادامدى شوشىتىپ جىبەرۋى مۇمكىن. الدىمەن «سىزگە كومەكتەسۋگە بولا ما؟» دەپ سۇراڭىز.
-
كەلىسىم الساڭىز — جەڭىل جاناسىپ باعىتتاڭىز.. ەڭ ىڭعايلى ءتاسىل — ادامنىڭ ءسىزدىڭ شىنتاعىڭىزدان ۇستاۋى. بۇل ونىڭ قوزعالىسىن باقىلاۋعا جانە كەدەرگىلەردى سەزۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.
-
جول بويى باعىت بەرىڭىز. باسپالداق، بورديۋر نەمەسە بۇرىلىستار تۋرالى الدىن الا ەسكەرتىڭىز. مىسالى، «ءۇش باسپالداق جوعارى اتتايمىز» نەمەسە «سولعا بۇرىلامىز».
-
كومەگىڭىز قاجەت ەمەس بولسا — قۇرمەتپەن قابىلداڭىز. كورۋ قابىلەتى شەكتەۋلى ادامداردىڭ كوبى ءوز بەتىنشە قوزعالا الادى. ەگەر ادام كومەكتەن باس تارتسا، قىسىم جاساماڭىز.
-
قوشتاسقاندا مىندەتتى تۇردە ايتىڭىز. ءسىز كەتىپ بارا جاتقانىڭىزدى ەسكەرتپەسەڭىز، ادام ءسىزدىڭ ءالى جانىندا تۇر دەپ ويلاپ قالۋى مۇمكىن.
نە ىستەۋگە بولمايدى؟
-
ادامدى قاتتى ۇستاماڭىز جانە رۇقساتسىز سۇيرەمەڭىز.
-
«كوزىڭ كورمەيدى عوي»، «مۇمكىن ەمەس شىعار» دەگەن قاتقىل ەسكەرتپەلەر ايتپاڭىز.
-
ەگەر جانىندا يت-قامقورشىسى بولسا، ونىمەن سويلەسپەڭىز جانە سيپاماڭىز. ول — جۇمىس ۇستىندە.
-
ادامدى تاستاپ كەتەر الدىندا مىندەتتى تۇردە «مەن كەتتىم، جولىڭىز بولسىن» دەپ ايتىڭىز.
