Inklúzıa – bul múmkindigi shekteýli adamdardy qoǵamnyń barlyq salasyna teń quqyqpen aralastyrý úderisi. Ol tek pandýstar qoıý nemese arnaıy synyptarmen ǵana shektelmeıdi. Bul – adamnyń qadir-qasıetine qurmet kórsetý, barshaǵa ortaq quqyqtar men múmkindikterdi qamtamasyz etý. Iaǵnı, oqýǵa, jumys isteýge, mádenı ómirge aralasýǵa jaǵdaı jasaý,- dep habarlaıdy Dalanews.kz

Inklúzıa qaǵıdatyna sáıkes, másele adamnyń múmkindiginde emes, ony shekteıtin qorshaǵan ortada. Mysaly, erekshe qajettiligi bar balaǵa beıimdelmegen mektep – ınklúzıvti emes orta bolyp esepteledi.

Inklúzıa uǵymy tek bilim berý aıasymen shektelmeıdi. Ol qoǵamnyń barlyq salasynda qoldanylady:

• Bilim berý: Erekshe qajettiligi bar balalar jalpy bilim beretin mektepterde oqyp, bilim alady. Bul – balaǵa ózin qoǵamnyń bir bólshegi retinde sezinýge múmkindik beredi.

• Jumyspen qamtý: Birqatar kompanıalar erekshe jandardy jumysqa tartyp, beıimdelgen jumys ortasyn usynady.

• Mádenıet jáne demalys: Murajaılar, teatrlar men kórmelerde pandýstar, sýrdoaýdarma, aýtızm spektrindegi adamdarǵa arnalǵan arnaıy baǵdarlamalar engizedi.

Naǵyz ınklúzıvti qoǵam mynadaı qaǵıdattarǵa súıenedi:

• Adamnyń qadir-qasıetine qurmet;

• Dıskrımınasıany boldyrmaý;

• Qoǵam ómirine teń aralasý;

• Ártúrlilikti qabyldaý;

• Barshaǵa teń múmkindik berý.

Erekshe qajettilikteri bar adamdarǵa qatysty halyq arasynda keń taraǵan stereotıpter

Erekshe qajettilikteri bar balalar qoǵamda áli kúnge deıin túrli qate pikirler men túsinbeýshilikke tap bolady.

1-stereotıp: Erekshe balalar jalpy mektepte bilim ala almaıdy. Bul qate pikir. Durys qoldaý bolǵan jaǵdaıda olar baǵdarlamany óz deńgeıinde meńgere alady.

2-stereotıp: Múmkindigi shekteýli bala bolashaqta jumys isteı almaıdy, táýelsiz ómir súre almaıdy. Bul kóbinese erte jastan áleýmettený men qoǵamnyń qoldaýyna baılanysty. Qolaıly orta men senim bildirý – balanyń óz áleýetin tolyq ashýyna jol ashady.

3-stereotıp: Inklúzıa ózge oqýshylarǵa kedergi keltiredi. Mysaly, IýNESKO-nyń 2021 jylǵy «Bilim berý monıtorıńi jónindegi dúnıejúzilik baıandamasyna» sáıkes, ınklúzıvti synyptarda oqıtyn balalar empatıa, tózimdilik jáne oqý úlgerimi boıynsha joǵary nátıjeler kórsetken.

Qazaqstanda ınklúzıa qalaı damyp jatyr?

2024 jyly Qazaqstanda erekshe bilim berýdi qajet etetin balalardyń sany 230 myńnan asqan. Bul barlyq bilim berý uıymdarynda ınklúzıvti bilim berýdi damytýdyń ózektiligin aıqyn kórsetedi.

Osyny eskere otyryp, elimizdiń Bilim mınıstrligi ınklúzıvti bilim berý salasyn júıeli damytýǵa kóshti. Alǵash ret arnaıy Inklúzıvti jáne arnaıy bilim berý departamenti quryldy.

Mınıstrdiń aıtýynsha, 2023 jyly úkimettik emes uıymdar men ǵylymı qaýymdastyqpen birlesip úlken jumys atqarylǵan. Nátıjesinde:

• 15 jańa normatıvtik-quqyqtyq akt qabyldandy;

• Balalarǵa psıhologıalyq-pedagogıkalyq qoldaý kórsetý úlgisi engizildi;

• Qoldaý kabınetterine arnalǵan jańa standarttar bekitildi;

• Pedagog-assıstent, arnaıy pedagog, jeke kómekshi sıaqty jańa laýazymdar paıda boldy.

Bul reformalar bala dúnıege kelgen sátten bastap bilim alyp, mamandyq ıgergenge deıin úzdiksiz qoldaý kórsetý júıesin qalyptastyrady.

Inklúzıa – bul jaı ǵana áleýmettik baǵdarlama emes. Bul – qoǵamnyń kemeldenýge umtylǵan belgisi. Ár bala – qoǵamnyń teń quqyqty múshesi. Olardyń áleýetin damytý – tek otbasynyń emes, búkil qoǵamnyń ortaq jaýapkershiligi.