ينكليۋزيا – بۇل مۇمكىندىگى شەكتەۋلى ادامداردى قوعامنىڭ بارلىق سالاسىنا تەڭ قۇقىقپەن ارالاستىرۋ ۇدەرىسى. ول تەك پاندۋستار قويۋ نەمەسە ارنايى سىنىپتارمەن عانا شەكتەلمەيدى. بۇل – ادامنىڭ قادىر-قاسيەتىنە قۇرمەت كورسەتۋ، بارشاعا ورتاق قۇقىقتار مەن مۇمكىندىكتەردى قامتاماسىز ەتۋ. ياعني، وقۋعا، جۇمىس ىستەۋگە، مادەني ومىرگە ارالاسۋعا جاعداي جاساۋ،- دەپ حابارلايدى Dalanews.kz

ينكليۋزيا قاعيداتىنا سايكەس، ماسەلە ادامنىڭ مۇمكىندىگىندە ەمەس، ونى شەكتەيتىن قورشاعان ورتادا. مىسالى، ەرەكشە قاجەتتىلىگى بار بالاعا بەيىمدەلمەگەن مەكتەپ – ينكليۋزيۆتى ەمەس ورتا بولىپ ەسەپتەلەدى.

ينكليۋزيا ۇعىمى تەك ءبىلىم بەرۋ اياسىمەن شەكتەلمەيدى. ول قوعامنىڭ بارلىق سالاسىندا قولدانىلادى:

• ءبىلىم بەرۋ: ەرەكشە قاجەتتىلىگى بار بالالار جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتەردە وقىپ، ءبىلىم الادى. بۇل – بالاعا ءوزىن قوعامنىڭ ءبىر بولشەگى رەتىندە سەزىنۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.

• جۇمىسپەن قامتۋ: ءبىرقاتار كومپانيالار ەرەكشە جانداردى جۇمىسقا تارتىپ، بەيىمدەلگەن جۇمىس ورتاسىن ۇسىنادى.

• مادەنيەت جانە دەمالىس: مۇراجايلار، تەاترلار مەن كورمەلەردە پاندۋستار، سۋردواۋدارما، اۋتيزم سپەكترىندەگى ادامدارعا ارنالعان ارنايى باعدارلامالار ەنگىزەدى.

ناعىز ينكليۋزيۆتى قوعام مىناداي قاعيداتتارعا سۇيەنەدى:

• ادامنىڭ قادىر-قاسيەتىنە قۇرمەت؛

• ديسكريميناسيانى بولدىرماۋ؛

• قوعام ومىرىنە تەڭ ارالاسۋ؛

• ارتۇرلىلىكتى قابىلداۋ؛

• بارشاعا تەڭ مۇمكىندىك بەرۋ.

ەرەكشە قاجەتتىلىكتەرى بار ادامدارعا قاتىستى حالىق اراسىندا كەڭ تاراعان ستەرەوتيپتەر

ەرەكشە قاجەتتىلىكتەرى بار بالالار قوعامدا ءالى كۇنگە دەيىن ءتۇرلى قاتە پىكىرلەر مەن تۇسىنبەۋشىلىككە تاپ بولادى.

1-ستەرەوتيپ: ەرەكشە بالالار جالپى مەكتەپتە ءبىلىم الا المايدى. بۇل قاتە پىكىر. دۇرىس قولداۋ بولعان جاعدايدا ولار باعدارلامانى ءوز دەڭگەيىندە مەڭگەرە الادى.

2-ستەرەوتيپ: مۇمكىندىگى شەكتەۋلى بالا بولاشاقتا جۇمىس ىستەي المايدى، تاۋەلسىز ءومىر سۇرە المايدى. بۇل كوبىنەسە ەرتە جاستان الەۋمەتتەنۋ مەن قوعامنىڭ قولداۋىنا بايلانىستى. قولايلى ورتا مەن سەنىم ءبىلدىرۋ – بالانىڭ ءوز الەۋەتىن تولىق اشۋىنا جول اشادى.

3-ستەرەوتيپ: ينكليۋزيا وزگە وقۋشىلارعا كەدەرگى كەلتىرەدى. مىسالى، يۋنەسكو-نىڭ 2021 جىلعى «ءبىلىم بەرۋ مونيتورينگى جونىندەگى دۇنيەجۇزىلىك بايانداماسىنا» سايكەس، ينكليۋزيۆتى سىنىپتاردا وقيتىن بالالار ەمپاتيا، توزىمدىلىك جانە وقۋ ۇلگەرىمى بويىنشا جوعارى ناتيجەلەر كورسەتكەن.

قازاقستاندا ينكليۋزيا قالاي دامىپ جاتىر؟

2024 جىلى قازاقستاندا ەرەكشە ءبىلىم بەرۋدى قاجەت ەتەتىن بالالاردىڭ سانى 230 مىڭنان اسقان. بۇل بارلىق ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىندا ينكليۋزيۆتى ءبىلىم بەرۋدى دامىتۋدىڭ وزەكتىلىگىن ايقىن كورسەتەدى.

وسىنى ەسكەرە وتىرىپ، ەلىمىزدىڭ ءبىلىم مينيسترلىگى ينكليۋزيۆتى ءبىلىم بەرۋ سالاسىن جۇيەلى دامىتۋعا كوشتى. العاش رەت ارنايى ينكليۋزيۆتى جانە ارنايى ءبىلىم بەرۋ دەپارتامەنتى قۇرىلدى.

ءمينيستردىڭ ايتۋىنشا، 2023 جىلى ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار مەن عىلىمي قاۋىمداستىقپەن بىرلەسىپ ۇلكەن جۇمىس اتقارىلعان. ناتيجەسىندە:

• 15 جاڭا نورماتيۆتىك-قۇقىقتىق اكت قابىلداندى؛

• بالالارعا پسيحولوگيالىق-پەداگوگيكالىق قولداۋ كورسەتۋ ۇلگىسى ەنگىزىلدى؛

• قولداۋ كابينەتتەرىنە ارنالعان جاڭا ستاندارتتار بەكىتىلدى؛

• پەداگوگ-اسسيستەنت، ارنايى پەداگوگ، جەكە كومەكشى سياقتى جاڭا لاۋازىمدار پايدا بولدى.

بۇل رەفورمالار بالا دۇنيەگە كەلگەن ساتتەن باستاپ ءبىلىم الىپ، ماماندىق يگەرگەنگە دەيىن ۇزدىكسىز قولداۋ كورسەتۋ جۇيەسىن قالىپتاستىرادى.

ينكليۋزيا – بۇل جاي عانا الەۋمەتتىك باعدارلاما ەمەس. بۇل – قوعامنىڭ كەمەلدەنۋگە ۇمتىلعان بەلگىسى. ءار بالا – قوعامنىڭ تەڭ قۇقىقتى مۇشەسى. ولاردىڭ الەۋەتىن دامىتۋ – تەك وتباسىنىڭ ەمەس، بۇكىل قوعامنىڭ ورتاق جاۋاپكەرشىلىگى.