Indonezıada eki qazaqstandyq ólim jazasyna kesilýi múmkin. Qazaqstannyń Syrtqy ister mınıstrligi Balıde eki otandasymyzdyń ustalǵany jóninde resmı málimdeme jasady. Olar esirtki aınalymyna qatysy bar degen kúdikke ilingen.Dalanews.kz tilshisi Indonezıa zańyna sholý jasap, eks-dıplomattyń oıyn bildi.
Jergilikti buqaralyq aqparat quraldarynyń habarlaýynsha, Qazaqstan azamattary sáýir aıynda ustalyp, olardan 49 gramǵa jýyq metamfetamın tárkilengen. Kúdiktilerge esirtki zatyn taratty degen aıyp taǵylyp otyr.
Mınıstrlik bul oqıǵa boıynsha túsinikteme berip, qazirgi ýaqytta Indonezıanyń quzyrly organdary tergeý amaldaryn júrgizip jatqanyn habarlady.
«Qazirgi tańda atalǵan azamattarǵa qatysty sotqa deıingi tergep-tekserý jumystary júrgizilýde. Ózge aqparat jarıalaýǵa jatpaıdy. Qazaqstannyń Djakartadaǵy elshiligi tergeý organdarymen jáne kúdiktilerdiń týystarymen turaqty baılanys ornatyp otyr. Bul másele elimizdiń dıplomattarynyń erekshe baqylaýynda», – delingen SİM taratqan aqparatta.
Sonymen qatar, Qazaqstan syrtqy ister mınıstriniń orynbasary Álibek Baqaev 26 maýsym kúngi baspasóz brıfıńi kezinde Qazaqstan men Indonezıa arasynda tutqyn almasý boıynsha kelisim joǵyn aıtty.
Onyń aıtýynsha, Qazaqstan jaǵy mundaı qujatqa 2014 jyldan beri qol qoıýdy usynyp keledi jáne jýyrdaǵy ustaýǵa deıin buǵan qajettilik týyndamaǵan.
“Máseleni Indonezıa jaǵy sheship jatyr. Tergeý júrip jatyr. Olar qandaı da bir sheshimge kelgende sáıkesinshe biz de odan habardar bolamyz. Biz qol qýsyryp otyrǵan joqpyz. Elshilik jumys istep jatyr” dedi mınıstrdiń orynbasary.
Eks-dıplomattyń oıy
Bul jaıtqa qatysty ǵalym, tájirıbeli eks-dıplomat Mursal-Nábı Tuıaqbaev pikir bildirdi.
"Esirtkimen eki qazaq Indonezıada ustalǵany jaıly qaýeset tarady. Ras bolsa, jaǵdaı óte múshkil. Sheteldik pe, basqa ma, qaramaıdy. Qatal. Tek ólimge jiberedi. Esirtkimen aınalysatyn esýas, aqymaqtardyń qulaqtaryna altyn syrǵa. Dıpqyzmetpen júrgenimde Aýstralıa Úkimetiniń PM aralasyp, azamatyn (30-dan asqan) óliminen alyp qala almady. Fransıa qansha aralassa da, fransýz kempirdiń jany jahannamǵa jiberildi", - deıdi Tuıaqbaev.
Indonezıadaǵy esirtki týraly zań álemdegi eń qatal zańdardyń biri sanalady
Bul memleket esirtki tasymaldaý, saqtaý nemese taratý sekildi áreketterge eshbir jaǵdaıda keshirim bermeıdi. Munda esirtkimen baılanysty qylmystarǵa qatysty zań talaby bir ǵana qaǵıdaǵa baǵynady: esirtkiniń mólsheri 5 gramnan assa, bul avtomatty túrde ólim jazasyna ákep soǵady. Indonezıa úkimeti bundaı aýyr sharany qoǵamdy esirtkiden qorǵaýdyń birden-bir tıimdi amaly dep sanaıdy. Ólim jazasynyń oryndalý tásili de adamǵa úreı týǵyzardaı – sottalǵandy arnaıy jasaqtyń qatysýymen atyp jazalaıdy.
Bul eldiń qatań zańynan beıhabar nemese bul zańnyń tek sóz júzinde ǵana qoldanylatynyna senetinder qatty qatelesedi. Indonezıadaǵy túrmelerde qazirdiń ózinde esirtki qylmysyna qatysty júzdegen adam ólim jazasyn kútip otyr, olardyń arasynda ózge eldiń azamattary da kóp. Ókinishtisi sol, sheteldik azamattarǵa da eshbir jeńildik qarastyrylmaıdy, kerisinshe, olardy basqalarǵa sabaq retinde kórsetýge tyrysady. Osyǵan deıin dıplomatıalyq jolmen óz azamattaryn aman alyp qalmaq bolǵan Aýstralıa men Fransıanyń áreketteri nátıjesiz aıaqtaldy. Birde Aýstralıanyń premer-mınıstri tikeleı aralasyp, dıplomatıalyq deńgeıde aýqymdy kelissóz júrgizgenimen, 30-dan asqan óz azamatyn ólimnen qutqara almady. Fransıa úkimeti de óz azamatshasy – jasy egde tartqan áıeldi ajaldan arashalaýǵa qanshama kúsh salǵanymen, nátıje bermeı, áıeldiń ómiri ólimmen aıaqtaldy.
Indonezıadaǵy quqyq qorǵaý organdary úshin esirtkige baılanysty qylmys jasaǵan adamnyń azamattyǵy, áleýmettik mártebesi nemese bedeli eshbir mańyzǵa ıe emes. Elde sońǵy ret ólim jazasy 2016 jyly oryndalǵanymen, sodan beri júzdegen adam ólim jazasy úkimimen ómir súrip keledi. Jazanyń oryndalýy toqtaǵanymen, úkimniń kúshi esh joıylǵan emes. Bul – kez kelgen ýaqytta jazanyń qaıta oryndala bastaýy múmkin ekenin bildiredi. Indonezıa bıligi qoǵamǵa «zańnyń aty – zań, odan attaǵannyń taǵdyry bireý» degen ustanymyn barynsha ashyq kórsetip otyr.
Bul máselede shetel azamattarynyń jazadan aman qalýy óte sırek qubylys. Buǵan deıingi tájirıbeler kórsetkendeı, Indonezıa úkimeti dıplomatıalyq qysymdarǵa qaramastan, óz ustanymynan bas tartqan emes. Sondyqtan sońǵy ýaqytta eki qazaqstandyqtyń esirtkimen ustalǵany týraly taraǵan aqparat, ras bolsa, olardyń jaǵdaıy asa qıyn. Óıtkeni esirtki mólsheri belgilengen shekten asyp ketse, sot úkimi de anyq – ólim jazasy. Qazaqstannyń dıplomatıalyq aralasýy da bul azamattardyń taǵdyryn ózgertedi dep kepildik bere almaıdy. Buǵan deıingi Fransıa men Aýstralıa sıaqty damyǵan, yqpaldy elderdiń dıplomatıalyq kúsh-jigeriniń ózi nátıje bermegenin eskersek, Qazaqstannyń jaǵdaıdy ózgertý yqtımaldyǵy tym az ekeni túsinikti.
Indonezıa úkimeti ózge elderdiń synyna, halyqaralyq uıymdardyń narazylyǵyna da asa mán bere qoımaıdy. Olardyń logıkasy qarapaıym ári qatygez: qoǵamdy esirtkiden saqtaýdyń jalǵyz joly – qatań jazany toqtaýsyz qoldaný. Bul qatal ustanym eldiń esirtkimen kúrestegi saıasatyn asa agressıvti jáne úreı týǵyzatyn deńgeıge jetkizgen. Osy zańdar arqyly Indonezıa úkimeti qoǵamdy, ásirese jas urpaqty esirtkiden qorǵaýǵa bekingen.
Týrıser kóp keletin tanymal aımaqtarda, ásirese Balı aralynda, bul zańǵa selqos qaraý nemese «men shetel azamatymyn, maǵan basqa zań qoldanylady» degen qate pikirmen júrgender únemi ustalyp jatady. Bir sáttik aqymaqtyq pen ańǵaldyq adam taǵdyryn birjola ózgertip, ólimge ákelýi múmkin ekenin bul eldiń tájirıbesi anyq kórsetip otyr. Indonezıadaǵy bul zań eshqashan jumsarmaıtynyn jáne eshkimge aıaýshylyq tanytpaıtynyn esten shyǵarmaǵan jón. Munda zańdy buzǵan adam úshin dıplomatıalyq qorǵanys ta, halyqaralyq qysym da aıtarlyqtaı qorǵan bola almaıdy. Esirtkini essizdikpen tasymaldaǵan adamnyń taǵdyry tek jalǵyz ǵana jolǵa baǵyttalady – ólim jazasyna.
