Men qoıarda qoımaı, aıaǵy men qolyn asyqpaı jibitip, sabyndy sýǵa saldyryp qoıdym, sabyn ashytqan kezde, shydaı almaı, budan keıin kúnde ózim jýyp júremin dep, monshaqtaı jasy sorǵalaı bastady. Qatqan kir jyly sýǵa jibigen soń, kústerin eki qolymmen tazalap, ósken tyrnaqtaryn alyp, jarylǵan jerlerine maı jaǵyp, «Eshteńeden tartynba, kómek kerek bolsa aıt, taza júrýge tyrys. Osy úıdiń endigi arqa súıeri sensiń. Sen batyl bol», – dedim aqyryn ǵana.
«Áli esimde, ótken ǵasyrdyń jetpisinshi jyldary bolsa kerek, aýylda elge syıly, bardam bir shańyraqtyń jelpingen uly men jelkildegen kelini kólik apatynan qaza tapty. Arttarynda úıelmeli-súıelmeli alty jetimek bozdap qala berdi. Úlkeni tórtinshi synypta oqıtyn. Áke-shesheleri tiride ústi-basy muntazdaı bolyp júretin qaradomalaq bala edi. Qaı sabaqty bolsa da shemishkedeı shaǵatyn. Endi kúnnen kúnge sabaǵy nasharlaı bastady. Sebep kóp edi buǵan. Qart atasy men ájesine zyr júgirip kómektesedi. Maldyń qıyn tazalap, shóbin salady. Bir tútinniń aýyrlyǵy kishkentaı ǵana sonyń ıyǵyna túsken bolatyn. Sabaqqa da keshigip keletin. Tipti onyń qoldary kús-kús bolyp, jarylyp, irińdep ketkenin kórdim birde. Qoly bosaǵan ýaqyttary kóshe balalarymen asyq oınap, keshke malǵa qarap, jýynýǵa mursha joq, murttaı ushatyny belgili ǵoı. Qys bolsa saqyldap turǵan ýaq. Qart ájesi alty birdeı balaǵa qaraýǵa úlgirmeıtini anyq. Mektepte, sol bir jaǵdaısyz kúninen qoryna ma, sabaqty bilip tursa da qol kótermeıtinin baıqadym. Sosyn mektepke jaqyn mańda turatyn bir oqýshyma: «Túste apańa aıtyp, ystyq sý daıyndatyp qoı, keshke maǵan kerek», – dedim. Mektepten taraǵan kezde álgi balany úıindegi sýdy alyp kelýge jumsap, sherli kóńil oqýshyny jeke alyp qaldym. Úıden kir sabyn, oramal alyp kelgen edim. «Balam, uıalma, aıaǵyń men qolyńdy myna sýǵa salyp otyr», – dedim. Ol tartynshaqtap, bir jaǵy menen uıalǵan bolsa kerek, óziniń úıden jýyp keletinin aıtty. Men qoıarda qoımaı, aıaǵy men qolyn asyqpaı jibitip, sabyndy sýǵa saldyryp qoıdym, sabyn ashytqan kezde, shydaı almaı, budan keıin kúnde ózim jýyp júremin dep, monshaqtaı jasy sorǵalaı bastady. Qatqan kir jyly sýǵa jibigen soń, kústerin eki qolymmen tazalap, ósken tyrnaqtaryn alyp, jarylǵan jerlerine maı jaǵyp, «Eshteńeden tartynba, kómek kerek bolsa aıt, taza júrýge tyrys. Osy úıdiń endigi arqa súıeri sensiń. Sen batyl bol», – dedim aqyryn ǵana. Sondaǵy sol balanyń janarynan sorǵalaǵan jasty kórseńiz ǵoı. Meıirimge shóldegen jannyń sharasyz jasy edi bul. Sol kúnnen bastap retti júretin boldy. Ásirese, men beretin matematıka pánine aıryqsha kóńil bóldi. Mektepti úzdik bitirgeni esimde qalypty…
Arada talaı jyl ótkende mektep bitirgenderine 30 jyl tolý saltanatyna keldi sol bala. Búginde atpal azamat. Esimi elge tanymal isker jigitterdiń biri. Sahnaǵa shyǵyp, osy bir oqıǵany jylap turyp aıtyp berdi. Meniń qolymnan súıip, rahmetin jetkizdi. «Eger sizdiń sol meıirimińiz bolmasa, meniń taǵdyrym qalaı qalyptasaryn oılaı almaımyn. Sol kúni men bir áýletke tirek bolýym kerek ekenin túsindim. Sol kúni men ata-anasyz qalý úlken qaıǵy ekenin, al oǵan moıynsal bolyp, alǵa serpilmeý odan da aýyr qasiret ekenin uqtym», – dedi.
Eger sizdiń sol meıirimińiz bolmasa, meniń taǵdyrym qalaı qalyptasaryn oılaı almaımyn. Sol kúni men bir áýletke tirek bolýym kerek ekenin túsindim. Sol kúni men ata-anasyz qalý úlken qaıǵy ekenin, al oǵan moıynsal bolyp, alǵa serpilmeý odan da aýyr qasiret ekenin uqtym
Bul bir kishkentaı isimdi men áldeqashan umytyp ketken ekenmin, sol oqýshym aıtqanda baryp esime tústi… Al sender muǵalimniń qoǵamdaǵy bedeli nege tómen degen suraq qoıasyńdar. Muǵalim bolýdyń basty sharty – júrektiń jumsaqtyǵy. Ózi bilimdi bolsa, meıirimdi bolsa, ony eshqandaı baı-baǵlannyń balasy kelemejdeı almaıdy…».
Qart ustaz sóziniń sońyn aıta almady. Daýysy qumyǵyp shyqty. Kózine uıyǵan tuńǵıyq muńdy kórdim men. Meniń de janarym jasqa tolyp ketkenin baıqamaı qalyppyn.
T. ÓSKENBAI.
