Sol sıaqty Túrkıa jerinde anaý aıtqandaı munaıdyń mol qory joq. Biraq Túrkıada Teńiz tabanynda munaı-gaz kenishterin baralap-burǵylaıtyn alpaýyt qondyrǵylar bar birden bir – memleket.
Búgin túrik aǵaıyndar dál osyndaı qondyrǵynyń tórtinshisin iske qosty. Áne, damyǵan elderdi ekonomıkasyn ártaraptandyrý úshin osylaı áreketke baryp jatyr.
Bizder ǵoı, teńizge «shyǵa almaımyz, anaý-mynaý» degen áńgimeni 30 jyl boıy estip keldik. El múddesi úshin qyzmet etetin basshy bolsa biz teńizge shyǵa almaımyz dep qarap otyrmaıdy. Teńiz jaǵasyndaǵy eldermen odaqtasyp, tutastaı flot quryp tastaýyna bolady.
Bilesiz be, Qazaqstan munaıǵa baı el bolsa da mol munaıdy saqtaıtyn iri ambary joq el. 30 jylda qazaqtyń munaıyn baýyryna basqan Qulybaevtar ambar salyp basyn aýyrtpady.
Damyǵan elder munaıdyń baǵasy quldyraǵan kezde ambarlaryn munaıǵa toltyryp alyp, baǵa kóterilgende qaıta satyp, munaıǵa baı elden artyq paıda tabady.
Al biz bolsaq, munaıǵa baı bolsaq ta qara altyndy saqtaıtyn bir ambarymyz joq. Munaıdy qoıyńyzshy, bizdiń elde pıaz ben kartopty saqtaıtyn qoımalardyń ózi tapshy emes pe? Mundaı jaǵdaıda ambardy aıtyp, jurttyń basyn aýyrtpaı-aq qoıalyq.
Kók-ónis saqtaıtyn jibi túzi qoıma bolmaǵannan keıin kóktemde pıaz ben sábizdiń baǵasy sharyqtap ketýi biz úshin qalypty dúnıege aınalǵany qashan.
Endi negizgi áńgimemizge qaıta oralsaq, kúni keshe ǵana baýyrlas Túrkıa eli teńiz tabanynda munaı-gaz qoryn barlap-burǵylaıtyn alyp qondyrǵysyn sýǵa túsirdi.
Túrkıada dál osyndaı tórt qondyrǵy bar. Olar – «Fatıh» (Fatih), «Kanýnı» (Kanuni ) jáne «Iavýz» (Yavuz) dep atalady. Munaı-gaz salasyna barlaý-burǵylaý paıdaly kásip bolǵannan keıin resmı Ankara tórtinshi platformasyn sýǵa túsirip, úlken qýanyshqa keneldi.
Búginde Túrkıa «bizdiń ata-babalarymyz jarty álemdi jaýalap alǵan» dep keýde kerip maqtanbaıdy. Qazir Túrkıa «Baıraqtarymen», oq ótpeıtin áskerı kıimder shyǵaratyn óndirisimen, munaı-gaz qoryn barlap-burǵylaıtyn qondyrǵylarymen maqtanady.
Túrkıanyń memlekettik munaı kompanıasy bas dırektory jańa Melıh Bilgin barlaý-burǵylaý kemeliriniń sońǵy jetinshi býynyna jatatyn jańa qondyrǵynyń usyndyǵy 238 metr, eni 42 metir ekenin alǵa tartty.
– Jańa qondyrǵyda 200 adam eńbek etip, teńiz tabanynan 12 200 metrge deıin burǵylaý jumystaryn júrgize alady. Dúnıejúzinde mundaı barlaý-burǵylaý kemeleriniń sany 4-5 ǵana. Aldaǵy ýaqytta bizder osy kemeler arqyly munaıly elderge qyzmet kórsetip, túrik ekonomıkasyn damytýǵa óz úlesmizdi qosamyz, – dedi Melıh Bilgin.
Munaıy joq bolsa da munaı óndirý tehnologıasyn jetik meńgergen Túrkıaǵa sáttilik tileımiz. Kim biledi? Jańa Qazaqstandy sátti qursaq, biz de munaı saqtaıtyn ambar salyp, muhıttarda kók baıraǵymyzdy jelbiretip, munaı tasıtyn tankerlerimiz júzip júrer. Qudaı qazaqty soǵan jetkizsin.
Nurlan Jumahan
