سول سياقتى تۇركيا جەرىندە اناۋ ايتقانداي مۇنايدىڭ مول قورى جوق. ءبىراق تۇركيادا تەڭىز تابانىندا مۇناي-گاز كەنىشتەرىن بارالاپ-بۇرعىلايتىن الپاۋىت قوندىرعىلار بار بىردەن ءبىر – مەملەكەت.
بۇگىن تۇرىك اعايىندار ءدال وسىنداي قوندىرعىنىڭ ءتورتىنشىسىن ىسكە قوستى. انە، دامىعان ەلدەردى ەكونوميكاسىن ءارتاراپتاندىرۋ ءۇشىن وسىلاي ارەكەتكە بارىپ جاتىر.
بىزدەر عوي، تەڭىزگە «شىعا المايمىز، اناۋ-مىناۋ» دەگەن اڭگىمەنى 30 جىل بويى ەستىپ كەلدىك. ەل مۇددەسى ءۇشىن قىزمەت ەتەتىن باسشى بولسا ءبىز تەڭىزگە شىعا المايمىز دەپ قاراپ وتىرمايدى. تەڭىز جاعاسىنداعى ەلدەرمەن وداقتاسىپ، تۇتاستاي فلوت قۇرىپ تاستاۋىنا بولادى.
بىلەسىز بە، قازاقستان مۇنايعا باي ەل بولسا دا مول مۇنايدى ساقتايتىن ءىرى امبارى جوق ەل. 30 جىلدا قازاقتىڭ مۇنايىن باۋىرىنا باسقان قۇلىبايەۆتار امبار سالىپ باسىن اۋىرتپادى.
دامىعان ەلدەر مۇنايدىڭ باعاسى قۇلدىراعان كەزدە امبارلارىن مۇنايعا تولتىرىپ الىپ، باعا كوتەرىلگەندە قايتا ساتىپ، مۇنايعا باي ەلدەن ارتىق پايدا تابادى.
ال ءبىز بولساق، مۇنايعا باي بولساق تا قارا التىندى ساقتايتىن ءبىر امبارىمىز جوق. مۇنايدى قويىڭىزشى، ءبىزدىڭ ەلدە پياز بەن كارتوپتى ساقتايتىن قويمالاردىڭ ءوزى تاپشى ەمەس پە؟ مۇنداي جاعدايدا امباردى ايتىپ، جۇرتتىڭ باسىن اۋىرتپاي-اق قويالىق.
كوك-ونىس ساقتايتىن ءجىبى ءتۇزى قويما بولماعاننان كەيىن كوكتەمدە پياز بەن ءسابىزدىڭ باعاسى شارىقتاپ كەتۋى ءبىز ءۇشىن قالىپتى دۇنيەگە اينالعانى قاشان.
ەندى نەگىزگى اڭگىمەمىزگە قايتا ورالساق، كۇنى كەشە عانا باۋىرلاس تۇركيا ەلى تەڭىز تابانىندا مۇناي-گاز قورىن بارلاپ-بۇرعىلايتىن الىپ قوندىرعىسىن سۋعا ءتۇسىردى.
تۇركيادا ءدال وسىنداي ءتورت قوندىرعى بار. ولار – «فاتيح» (Fatih)، «كانۋني» (Kanuni ) جانە «ياۆۋز» (Yavuz) دەپ اتالادى. مۇناي-گاز سالاسىنا بارلاۋ-بۇرعىلاۋ پايدالى كاسىپ بولعاننان كەيىن رەسمي انكارا ءتورتىنشى پلاتفورماسىن سۋعا ءتۇسىرىپ، ۇلكەن قۋانىشقا كەنەلدى.
بۇگىندە تۇركيا «ءبىزدىڭ اتا-بابالارىمىز جارتى الەمدى جاۋالاپ العان» دەپ كەۋدە كەرىپ ماقتانبايدى. ءقازىر تۇركيا «بايراقتارىمەن»، وق وتپەيتىن اسكەري كيىمدەر شىعاراتىن وندىرىسىمەن، مۇناي-گاز قورىن بارلاپ-بۇرعىلايتىن قوندىرعىلارىمەن ماقتانادى.
تۇركيانىڭ مەملەكەتتىك مۇناي كومپانياسى باس ديرەكتورى جاڭا مەليح بىلگىن بارلاۋ-بۇرعىلاۋ كەمەلىرىنىڭ سوڭعى جەتىنشى بۋىنىنا جاتاتىن جاڭا قوندىرعىنىڭ ۇسىندىعى 238 مەتر، ەنى 42 مەتىر ەكەنىن العا تارتتى.
– جاڭا قوندىرعىدا 200 ادام ەڭبەك ەتىپ، تەڭىز تابانىنان 12 200 مەترگە دەيىن بۇرعىلاۋ جۇمىستارىن جۇرگىزە الادى. دۇنيەجۇزىندە مۇنداي بارلاۋ-بۇرعىلاۋ كەمەلەرىنىڭ سانى 4-5 عانا. الداعى ۋاقىتتا بىزدەر وسى كەمەلەر ارقىلى مۇنايلى ەلدەرگە قىزمەت كورسەتىپ، تۇرىك ەكونوميكاسىن دامىتۋعا ءوز ۇلەسمىزدى قوسامىز، – دەدى مەليح بىلگىن.
مۇنايى جوق بولسا دا مۇناي ءوندىرۋ تەحنولوگياسىن جەتىك مەڭگەرگەن تۇركياعا ساتتىلىك تىلەيمىز. كىم بىلەدى؟ جاڭا قازاقستاندى ءساتتى قۇرساق، ءبىز دە مۇناي ساقتايتىن امبار سالىپ، مۇحيتتاردا كوك بايراعىمىزدى جەلبىرەتىپ، مۇناي تاسيتىن تانكەرلەرىمىز ءجۇزىپ جۇرەر. قۇداي قازاقتى سوعان جەتكىزسىن.
نۇرلان جۇماحان
