Syrdarıa mańyn meken etken buǵylar 1956 jyly ushty-kúıli joǵalyp ketken. 2000 jyly Syrdarıa ózeniniń boıyndaǵy toǵaı ormanynan 2 gektar jer ýchaskesine qorshaý ornatylyp, Buhar buǵylarynyń tuqymbaǵy salynǵan. Búginde Túrkistan oblysynda Buhar buǵylary kóbeıgen, – dep habarlaıdy Dalanews.kz Túrkistan oblysy ákiminiń baspasóz qyzmetine silteme jasap.
Túrkistan oblysynyń Tabıǵı resýrstar jáne tabıǵat paıdalanýdy retteý basqarmasynyń muryndyq bolýymen jýrnalıser «Syrdarıa-Túrkistan» tabıǵı óńirlik parkine baryp, Buqar buǵylaryn kórdi.
Tuqymbaq aýmaǵynda 2 gektar, bıiktigi 3 metr temir tormen qorshalǵan voler ornalasqan. 2010 jyly voler aýmaǵyn 20 gektarǵa ulǵaıtý jumystary júrgizilgen.
Tuqymbaq janyna qyzmettik turǵyn úı salynyp, buǵyshylarǵa paıdalanýǵa berilgen. Buhar buǵylary tuqymbaǵy aýmaǵyn kúzetýge jáne baqylap otyrýǵa «beınebaqylaý» ornatylǵan. Búgingi tańda qalypty jumys istep tur.
Túrkistan oblysy «Syrdarıa-Túrkistan» óńirlik parki mamandarynyń aıtýynsha, olarǵa ýaqytyly jem-shóbi berilip, únemi sanaq júrgizilip otyrady. Sondaı-aq buǵylardyń týylǵan sátinen tóldegen shaǵyna deıin udaıy baqylaýda. Tipti buǵyshy jyl saıyn tastaıtyn múıizine deıin aı-kúnin jazyp, saqtap otyrady eken.
– Túrkistan qalasynyń 1500 jyldyq mereıtoıyna oraı óńirdiń toǵaı-ormanynda mekendegen janýarlardy kóbeıtip, keleshek urpaqqa saqtap qalý maqsatynda 8 bas Buhar buǵysy syıǵa tartylǵan bolatyn. Almaty oblysynyń İle ózeni boıynda ornalasqan «Qarasheńgel» qoryǵynan ákelip, jersindirilgen buǵylardyń sany 23 jylda 207 basqa artyp, 215-ke jetti.
Búginde «Syrdarıa-Túrkistan» memlekettik óńirlik tabıǵı parkinde 19 bas analyq, 9 bas atalyq jáne 4 bas tól Buhar buǵysy bar. Qoryq aýmaǵyndaǵy 22 gektar jer temirmen qorshalǵan 19 bas analyq buǵynyń tórteýi byltyr tóldedi. Sóıtip, 2023 jyly 71 bas erkindikke jiberildi.
Bıyl mamyr-maýsym aılarynda taǵy da tóldeıdi dep kútip otyrmyz. 2019 jyly analyq bas egiz buǵyny tóldegen bolatyn, – deıdi «Syrdarıa-Túrkistan MÓTP» KMM Syrdarıa fılıalynyń ań qorǵaý ınjeneri Quralbaı Jarmenov.
Al Arys aýdanyndaǵy Shógirli toǵaıyna «Túrkistan-Syrdarıa» ulttyq parki arnaıy qoryq uıymdastyryp, munda tuqymy sırep bara jatqan Buhar buǵysy jiberilgen edi. Qazir bul jerde 11 buǵy tirshilik etýde. Olar kóbeıtilip, jergilikti tabıǵatqa úırengen soń Syr boıyna jiberiledi.
Tabıǵı park aımaǵyndaǵy ár buǵy erekshe kútimge alynǵan. Olardy buǵyshylar men qaraýyldan bólek arnaıy mal mamany qadaǵalap otyr. Oblystyq tabıǵı resýrstar jáne tabıǵat paıdalanýdy retteý basqarmasy basshysynyń orynbasary Aqjaıyq Hametova buǵylardyń jyldyq ósimi joǵary ekenin aıtady. Qazirgi ýaqytta oblys kóleminde Buhar buǵylary tuqymbaǵynda 226 bas buǵy kútip-baptalýda. Olardyń 43-i ishki qorshaýda (voler), qalǵan 183 basy erkindikte.
Aıta keteıik, buǵynyń bul erekshe túri ǵylym tilinde «Buhar buǵysy» (Cervus elaphus bactrianus) dep atalǵanymen, odan bólek «Hangúl», «Sý buǵysy», «Toǵaı buǵysy» dep te aıtyla beredi. Buhar buǵylary 15-20 jyl ómir súredi.
